Kvennalistinn - 01.06.1985, Qupperneq 11

Þ
1
n
o
n
u
r
n
a
r
þínu kjördœmi, hvað lítur þú á
sem forgangsverkefni?
— Eflingu atvinnu og þá fyrst
og fremst að fjölga atvinnutæki-
færum fyrir konur. Reykjanes
býður upp á mikla möguleika t.d.
í ferðaþjónustu og svo í heilsu-
rækt, og þá er ég með jarðhita-
svæðin í huga, þar væri hægt að
byggja upp stórkostlega hluti í
heilsurækt. Bæði ferðaþjónusta
og heilsurækt eru atvinnugreinar,
þar sem konur koma mikið við
sögu. Einnig vildi ég sjá aukna
fjölbreytni í úrvinnslu á fiskafurð-
um, þar eru ýmsir ónýttir mögu-
leikar.
— Þegar kemur að málefnum
kjördæmanna, erí rauninni svo
mikill ágreiningur þingmanna
á milli?
— Nei, í rauninni ekki. t>að er í
,,stóru“ málunum, eins og stór-
iðjunni eða utanríkispólitík, sem
ágreiningurinn kemur í ljós. Ég
held að þingmenn hvers kjör-
dæmis treysti hver öðrum nokkuð
vel þegar kemur að málefnum.
heiman að, mér hefur a.m.k. virst
svo vera hjá okkur Reykjanesþing-
mönnunum. En áhuginn er auð-
vitað misjafnlega mikill eftir mál-
efnum, og ég held, að menn séu
alveg með það á hreinu, hvar
minn áhugi liggur.
Sigríður
Dúna
Hvemig nýtist kvenfrelsishug-
sjónin á þinginu?
Fyrir mér er hún grundvallar-
atriði vegna þess, að það er ekki
hægt að starfa á þessum vettvangi
án þess að vita hvers vegna, á
hvaða forsendum og hvers konar
gildi maður vill leggja til grund-
vallar. Sú hugmyndafræði sem við
lögðum upp með, hefur reynst líf-
akkeri og fyrir mér eru þessar hug-
myndir stoðir, sem allt annað
hvort stendur eða fellur með. Og
þær hafa verið haldgóðar stoðir. í
stefnumótun, í vinnubrögðum, í
daglegri umgengni við fólk, sem
hefur aðrar forsendur og síðast en
ekki síst í því hvernig við fjöllum
um málin og hvaða málum við ein-
beitum okkur að.
Hvað áttu við þegar þú segir í
daglegri umgengni?
Jú, sjáðu til, á Alþingi erum við
á dálítið óvenjulegum vinnustað.
Þar vinnur fólk, sem þangað er
komið á ólíkum forsendum og
vegna þeirra og þessar forsendur
móta vinnubrögð hvers og eins.
Það er því nauðsynlegt að vera
með sínar forsendur á hreinu (upp
á hvern dag), til þess að þær komi
ávallt skýrt fram. í annan stað
koma hugmyndir kvenfrelsisins
að sérstökum notum í daglegu
starfi á Alþirigi vegna þess að þar
erum við staddar nánast í karla-
veldinu miðju. Á Alþingi hafa
karlar tekið ákvarðanir um hag
lands og þjóðar í langan aldur og
þar hafa þau gildi og viðhorf sem
einkenna karlaveröldina tekið á
sig mypd og ráðið ferðinni. Það
skiptir máli að átta sig á þessu því
af þessu mótast m.a. það starf sem
fram fer á Alþingi og út frá þessu
verður margt skiljanlegra og við-
ráðanlegra en annars. Ef konur
vilja breyta þeim viðhorfum sem
lögð hafa verið til grundvallar á
Alþingi þá verða þær að þekkja
þau viðhorf því annars er ekki
hægt að taka á þeim. Það er engin
von til þess að við fáum nokkru
brey tt nema við gerum okkur fulla
grein fyrir hverju þarf að breyta.
Þú ert í rauninni að segja að
kvennahreyfingin verði að skil-
greina karlaveldið til að geta
unnið á því?
Já.
Ein ykkar sagðiþað hafa kom-
ið sér mest á óvart, hversu óger-
legt er að stjóma tíma sínum á
þingi, hafa áhrif á dagskrá. . .
Já. Það má kannski segja að
þetta sé líkt og að vera herleiddur,
mér líður stundum eins og silungi
í neti!
Og sem dæmi um vinnuálagið
get ég nefnt að núna undanfarnar
vikur hafa fundir oft staðið frá því
kl. 9 á morgnana til 12 á miðnætti
og við þessu virðist ekkert hægt
að gera. Eða ég get nefnt dag-
skrána: á hverjum degi er prentuð
dagskrá þingsins, en það er aldrei
að vita fyrirfram hvort eftir henni
er farið eða hvað kann að koma
uppá. Samviskusömum konum er
gert ákaflega erfitt fyrir með und-
irbúning og það er rétt eins og gert
sé ráð fyrir, að fólk sé reiðubúið til
að fara í ræðustól fyrirvaralaust og
tala um ólík málefni án þess að
hafa fengið tíma til að kynna sér
þau. — Staðreyndin er sú, að Al-
þingi er lítill heimur sem getur
auðveldlega einangrast, ekki síst
vegna vinnulagsins og það held ég
að geti reynst afar hættulegt.
— Hvemig þá?
Hættan er sú að lokast hreinlega
inni. Vinnuálagið er gífurlegt,
tími til að fara á mannamót eða
vera með sínum nánustu verður lít-
ill sem enginn og sú hætta skapast
að missa tengslin við þjóðfélagið og
þá líka þá sem maður er fulltrúi
fyrir. Mér finnst það nauðsynlegt
fyrir allar stjórnmálahreyfingar
og lífsnauðsynlegt fyrir kvenna-
hreyfinguna að gera sér grein fyrir
þessu.
— Hvers vegna kvennahreyf-
inguna sérstaklega?
Vegna þess að hún byggir á við-
horfum, kvennaviðhorfum, sem
eru upprunnin utan þess kerfis sem
við lýði er hér á landi, og ef hún
missir sjónar á þessum uppruna
sínum, lokast inni í kerfinu, þá á
hún ekki lengur rétt á sér. Mér
finnst stjórnmálastarf vera sköp-
unarstarf, „vettvangur stjórnmál-
anna“ eins og menn segja þegar
þeir vilja vera hátíðlegir, á að mínu
viti að vera vettvangur sköpunar.
Og fyrir konur er þetta nýr vett-
vangur. Við erum vanar að skapa á
öðrum sviðum, heimilið, börnin
okkar. . . Stjórnmál eru annars
konar vettvangur, en þar getum
við og verðum að finna sköpunar-
krafti okkar stað, þar er einnig far-
vegur fyrir lífssýn okkar, þekk-
ingu og reynslu, já og fyrir gleðina
líka því allri sköpun fylgir gleði.
Kvennalistinn er í sjálfu sér slfk
sköpun, sköpun á rétti til að hafa
skoðanir sem byggjast á okkur lífs-
sýn og sköpun á rétti til að fylgja
þeim skoðunum eftir. Og svo ég
komi aftur að því sem ég sagði
fyrst, þá tel ég að ein mikilvæg
uppspretta kvenlegrar sköpunar
sé að skynja sig standandi utan við
það kerfi sem gildi karlasamfé-
lagsins hafa búið til. Orka okkar
og hugvit liggja í sérstöðunni og í
okkar eigin menningu. Ef missum
sjónar á þessu þá eigum við ekki
erindi sem konur inn í neina um-
ræðu og þess vegna er svo áríð-
andi að lokast ekki inni, hvorki
inni í þingsölum né neinum öðr-
um sölum eða kytrum.
— Hefur vera Kvennalistans á
þingi orðið til að breyta eín-
hverju þar, vinnureglum, sam-
skiþtum?
Það vona ég. Við höfum tekið
vel eftir svokölluðum leikreglum
og samskiptaháttum og reynt að
hafa áhrif á hvorutveggja. Við höf-
um reynt að finna flöt á raunveru-
legri umræðu um málin og á hugs-
anlegri samstöðu eftir því hvernig
málin eru vaxin, í stað þess að
standa í eilífum og gagnslausum
kýtingi, rifrildi um hver hafi gert
hvað, hvenær o.s.frv. Reynt að
leggja okkar af mörkum til að rífa
umræðuna upp úr þeim hjólförum
sem hún kemst hvorki afturábak
né áfram í, — Og þá hvín nú í
okkur, þótt mér finnist að harla
lítið af því sem við erum að segja
nái að komast út fyrir veggi þing-
hússins. Við ,,eigum“ nefnilega
engan fjölmiðil og ættum auðvit-
að ekki að þurfa þess, en þannig er
það nú.
Og við höfum áreiðanlega
breytt myndinni út á við; taktu
bara sjónvarpið, nú ber stundum
þannig við að mönnum finnst
nauðsyniegt að hafa svo sem eina
konu með í umræðum þar. Við
skulum heldur ekki gleyma því að
• við höfum a.m.k. tvíþættu hlut-
verki að gegna í stjórnmálum,
annars vegar að halda á lofti þeim
sjónarmiðum sem við stöndum
fyrir og hins vegar að réttlæta það
að við skulum voga okkur að gera
það. Kvennaframboðið og
Kvennalistinn voru hvoru tveggja
stór skref, þar gengum við þvert á
rótgrónar hugmyndir um hlutverk
kynjanna og áskildum okkur þann
rétt að standa sjálfar fyrir okkar
sjónarmiðum með beinni stjórn-
málaþátttöku, með því að bjóða
fram. Það var og er hreint ekki lít-
ið mál, málflutningurinn á þing-
inu beinist stundum frekar gegn
okkur fremur en málefnunum —
það er skemmst að minnast frægr-
ar umfjöllunar Eiðs Guðnasonar á
— Reykjaneskjördœmið er að
mörgu leyti sérstætt, t.d. skiþtist
það í stórborgarsvæði og lands-
byggð.
—Já, það er rétt. Það gengur þó
nokkuð vel að samræma sjónar-
miðin, þrátt fyrir mjög ólíkar að-
stæður. Suðurnesin er allt annar
heimur en á höfuðborgarsvæð-
inu. Þar er að mörgu leyti merki-
legt samfélag, þar sem undirstað-
an er fiskur, í Grindavík vinna t.d.
70% allra íbúa í fiski, ég held það
sélandsmet. . . En það er mikil og
góð samvinna á milli sveitarfélag-
anna á Suðurnesjum, meiri. en
víða annars staðar, á sviði heilsu-
gæslu, menntunar, brunavarna,
sorpeyðingar o.fl., nú og í orku-
málum með Hitaveitu Suðurnesja.
Stækkun og samruni sveitarfélaga
hefur ekki gerst þar formlega en
talsvert um það rætt, og nú er ver-
ið að láta Hagvang vinna skýrslu
um kosti og galla við samruna
sveitarfélaganna. . .
— Stundum finnst manni að
sveitarfélögin gætu haft miklu
meira sjálfstæöi og að Alþingi sé
e.t.v. stundum í of miklum
sþarðatíningi og ætti ekki að
hafa með það að gera hvort t.d.
byggður verði skóli hér eða þar.
Ertu á því að þetta sé rétt og að
efla þyrfti sjálfstœði heima-
manna?
— TVímælalaust. Það er nú allt-
af verið að vinna að breytingum á
lögum um þessi mál, en ef sjálf-
stæði sveitarfélaganna á að vera
meira, þá þurfa þau meiri tekjur,
ekki satt — og þar stendur
kannski hnífurinn í kúnni. Ég sit
einmitt í nefnd sem heitir Byggða-
nefnd þingflokkanna. Sú nefnd er
ekki kjörin eftir þessum hefð-
bundnu línum, þ.e. að um meiri-
hluta stjórnarflokkanna sé að
ræða, heldur er þarna einn fulltrúi
frá hverjum þingflokki. Og við er-
um að ræða einmitt þetta: Vald-
dreifingu og virkara lýðræði.
Hvort tveggja er ofarlega á baugi í
stefnu Kvennalistans og ég hafði
því mikinn áhuga á að starfa í
þessari nefnd. Og það er mikið
talað um að auka verkefni sveitar-
félaganna og lögð áhersla á, að
ábyrgð og framkvæmdir fari
saman. Það er almennur vilji fyrir
því, að þetta breytist í þá átt, að
sveitarfélögin hafi hvort tveggja á
hendi og þurfi ekki að fara betli-
ferðir suður eftir fjármagni, enda
myndi þessi breyting að mínum
dómi auka aðhald, og sparnaðar-
sjónarmiðið fengi byr undir báða
vængi. En — þetta strandar á
tekjustofnunum. Reyndar hef ég
beðið um að fá álit nefndar sem
hefur það verkefni að fjalla um
tekjustofna sveitarfélaganna og
er orðin margraáragömul. En það
var nú bara hlegið að mér fyrir þá
bjartsýni að vera að biðjá um ein-
hverjar niðurstöður þaðan!
— Líklega myndi aukið sjálf-
stæði sveitarfélaganna riðla
þólitíkinni verulega: Þingmenn
væru ekki lengur í aðstöðu til að
afla sératkvæða meðþvíað reka
erindi á borð viö skóla hér eða
heilsugæslu þar inni á þingi/Já,
rifrildið myndi líka færast heim í
hérað og kannski myndu menn
sanka þess að geta ekki varpað
sökinni á þingmannarolurnar!
Þetta er sem sagt allt dálítið
flókið mál! Það er nú einmitt eitt
af því sem maður hefur lært;
hversu erfitt það er oft að taka
afstöðu. Þegar maður stendur
fyrir utan og horfir inn, þá virð-
ist oft svo einfalt að vera með eða
á móti, en það eru svo ótal margir
þættir sem þarf að vega og meta.
— Segðu mér þó ekki að þú
hafir veikst í trúnni/Að þér þyki
erfiðara að taka afstöðu frá
sjónarhóli kvenna en þú tmynd-
aðir þér áður!
— Nei, nei, hvað það snertir hef
11
útvarpslagafrumvarpi Kvennalist-
ans! Það virðist stundum frekar
vera það að við sitjum á þingi, en
ekki það sem við höfum að segja,
sem snúist er gegn.
— Hverjar eruð þið að rtfa
kjaft, þið sem ekkert vit hafið á
þeningum, eruð hlægilegar og
heimskar!! — og allt það!
Akkúrat!! En þetta er þó ekki
reglan, ég hef líka kynnst hinu
gagnstæða. Hins vegar er þetta
reynsla sem ég held að flestar kon-
ur kannist við, sem einhvern tím-
ann hafa andmælt einhverju eða
haft skoðanir, sem brjóta í bága
við skoðanir annarra. Og þessi
viðbrögð eru eitt af því sem færa
mér heim sanninn fyrirþví, að við
verðum að vera á þingi, kvenna-
rödd hefur rétt á sér alls staðar,
hún hefur tilgang og skiptir máli.
— Síðast en ekki síst, eins og
þú orðaðir það sjálf í uþþhafi,
hefur hugmyndafræði kvenfrels-
isins ráðið vali ykkar á mála-
flokkum og umfjöllun. . .
Já. Þar hafa hugmyndir kven-
frelsis auðvitað verið okkur akker-
ið. Lengina fæðingarorlofs, endur-
mat á störfum húsmæðra, sér-
sköttun hjóna, — sem byggir á því
grundvallaratriði að líta beri á
hvern einstakling sem fjárhags-
lega sjálfstæðan, — stóriðjan, sem
er óarðbær fjárfesting og auk þess
náttúruskemmandi, — langar þig
til að börnin þín þurfi að vinna
með gasgrímu? — utanríkismál,
þar sem við höfum talað gegn ein-
hvers konar vígbúnaði vegna þess
að vopn drepa, eyða því lífi sem
við berum í skauti. . . og ótal
margt fleira, sem við höfum gert
sérstaklega að okkar viðfangsefni.
Að baki stefnu okkar liggur hug-
sjón kvenfrelsisins og þess að lífga
en ekki deyða.
— Hefur vera þín á þingi stað-
fest hugmyndir þínar um mis-
rétti?
Já, svo sannarlega. Ástandið er í
raun verra en mig óraði fyrir. í
fyrsta lagi veit ég enn betur núna,
hversu mismunun kynjanna er
gífurleg, í öðru lagi hversu geig
vænleg misskiptingin á lífsins
gæðum, er bæði á milli kynja og í
samfélaginu öllu og í þriðja lagi
finnst mér ég vita betur hversu
mikið þarf að breytast svo að eitt-
hvert jafnrétti og einhver jöfnuð-
ur náist. Og ég skal segja þér alveg
eins og er, að ég verð reiðari eftir
því sem ég fæ betri sýn yfir ástand-
ið. Og um leið finn ég það sífellt
betur hversu áríðandi og knýjandi
það er að breyta hlutunum.
ég styrkst í trúnni. Það er oftar en
margan grunaði — mig Iíka — sem
sjónarmið kvenna er haldgóður
sjónarhóll.
— Eftir tveggja þinga störf
hvað finnst þér helst hafa komið
þér á óvart?
— Líklega kemur mér það mest
á óvart, hversu lifla stjórn ég hef í
rauninni á lífi mínu nú orðið. Ég
hafði ekki gert mér grein fyrir því,
hversu ótrúlega margbreytilegt og
tímafrekt þingmannsstarfið er.
Það eru svo mörg mál, sem þarf að
setja sig inn í og taka afstöðu til,
að það gefast of fá tækifæri til að
hafa frumkvæði. Og það er hörð
barátta á þinginu að koma sfnum
málum að. Við ætluðum auðvitað
að breyta heiminum á einum
vetri, en ég er nú komin á þá skoð-
un að það taki eitthvað lengri
tíma!
Svo er annað, sem veldur mér
frekar áhyggjum en að það komi
mér á óvart, — að vegna þess hve
þetta er gífurlega tímafrekt starf,
þá gefst allt of lítill tími með hin-
um konunum í Kvennalistanum
og það er ekki nógu gott, því þær
eru okkar orkulind. Til þeirra
sækjum við kraftinn til að standa
íþessu, orkuna, hugmyndirnar og
ánægjuna.