Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2003, Qupperneq 20

má benda á að rannsóknir á afstöðu sjúklinga til þess hvað
skipti mestu máli í góðri hjúkrun hafa leitt í ljós að þeim finnst
mikilvægast að hjúkrunarfræðingurinn geti stuðlað að al-
mennri líkamlegri vellíðan (Björk, 1995). I rannsókn þeirra
Gyðu Baldursdóttur og Helgu Jónsdóttur (2002) kom fram að
sjúklingar lögðu megináherslu á þekkingu og færni hjúkrunar-
fræðingsins við ákveðin verkefni en minni á andlega umönnun.
A liðnum áratug urðu umræður um gildi þess og afleiðingar fyr-
ir skjólstæðinga að hjúkrunarstarfið væri skilgreint með hliðsjón
af andlegri líðan sjúklinga og viðbrögðum þeirra, oft sálfélagsleg-
um, við veikindum. Bent hefur verið á að einkalíf fólks er gert
að viðfangsefni hjúkrunar (May, 1992; 1995). Gagnrýnendur
hafa m.a. haldið því fram að verið sé að sjúkdómsgera eða
vandamálagera þætti í fari og lífi fólks sem það telur hluta af
einkalífi sínu. Þær samræður, sem hinn nýi skilningur á hjúkr-
unarstarfinu felur í sér, eru einkasamræður, líkt og samræður
vina. Því á hann illa við þar sem hjúkrun fer fram sem hópstarf
og opinbert starf þar sem allt starfsfólk, t.d. deildar, hefur að-
gang að skráningu. Jafnframt er hætta á að þessi útvíkkun á
skilningi okkar á hjúkrunarstarfinu við nútímaaðstæður muni
leiða til þess að farið verði að stýra einkalífi fólks, greina á milli
heilbrigðra og eðlilegra viðbragða og gera áætlanir sem miða að
því að steypa alla í sama mót skynsamlegrar, yfirvcgaðrar hegð-
unar sem ávallt leitast við að hámarka heilbrigði og vellíðan.
starfinu og það var í æ ríkari mæli skilgreint sem
samskiptastarf og viðfangsefni hjúkrunar skil-
greint með hliðsjón af sálfélagslegum þáttum.
Að mínu mati hefur þessi stefna marga kosti.
Með henni er leitast við að efla hinn siðfræðilega
þátt hjúkrunarstarfsins sem verður stöðugt mikil-
vægari í tæknivæddri heilbrigðisþjónustu þar sem
krafan um afköst og hagræðingu virðist algjör. Eg
tel þó einnig að við verðum að huga vel að þeirri
gagnrýni sem sett hefur verið fram á þessa stefnu
og rakin var hér að ofan. Ég tók þessa gagnrýni
upp hér því ég tel hana mikilvæga og að það sé
verkefni okkar á næstu árum að svara henni. Við
þurfum að skoða hugmyndir um hjúkrunarstarfið
sem samskiptastarf sem byggir á heildrænum
skilningi á einstaklingnum á gagnrýninn hátt og
velta fyrir okkur að hve miklu leyti sé rétt að miða
hjúkrun við persónu sjúklinga, reynslu þeirra og
lífsafstöðu. Sérstaklega tel ég mikilvægt að velta
fyrir sér að hve miklu marki nútíma heilbrigðis-
þjónusta, sem einkennist af hámarkshagkvæmni,
æ styttri legutíma og stóraukinni tæknivæðingu,
gefur kost á slíkum skilningi á hjúkrun.
Samantekt og niðurstöður
I þessari grein hef ég rakið hvernig hugmyndafræði hjúkrunar-
starfsins mótaðist af ólíkum atburðum og hugmyndum frá því á
nítjándu öld. Ég benti á að fyrir áhrif þess fordæmis, sem finna
má í störfum hjúkrunarsystra, sköpuðust forsendur þess að
hjúkrun varð að virðingarverðri starfsgrein kvenna af miðstétt
og heldri stéttum. Hins vegar voru starfinu settar ýmsar skorð-
ur, t.d. um framkomu hjúkrunarnema og -kvenna þar sem á-
hersla var lögð á hlédrægni, lítillæti og hlýðni. I kjölfar þess að
farið var að beita nýjum stjórnunaraðferðum úr iðnaðarstarf-
semi við stjórnun sjúkrahúsa og samfara nýjum aðferðum í
læknisfræðilegri meðferð, s.s. uppgötvun sýklalyfja breyttust
starfsskilyrði í hjúkrun og það leiddi til kreppu í greininni.
Margar hefðbundnar starfsaðferðir í hjúkrun voru úreltar og
þörf var endurskoðunar á skilningi á inntaki starfsins. Það var
til þessara atburða sem upphaf heildrænnar hjúkrunar var rak-
ið. Heildræn hjúkrun var jafnframt andsvar hjúkrunarfræðinn-
ar við þeirri ofuráherslu á hlutlægni í anda raunhyggjunnar sem
einkenndi síðari hluta tuttugustu aldar.
Hin heildræna hugmyndafræði leiddi til umfangsmikilla fræði-
legra skrifa innan hjúkrunar þar sem lögð var áhersla á að taka
mið af reynslu sjúklinga og þeirri merkingu sem þeir leggja í að-
stæður sínar. I kjölfarið urði samskipti lykilþáttur í hjúkrunar-
Loks hvet ég til þess að við verðum ekki of upp-
tekin af tilfinningum og vanrækjum hinn sígilda
skilning á hjúkrunarstarfinu sem Henderson
(1976) lagði út af. Fólk þarfnast hjúkrunar af fjöl-
mörgum ástæðum, en ein sú mikilvægasta er að
það þarf aðstoð við ýmislegt sem það myndi sjálft
gera hefði það til þess vilja, þrótt og þekkingu.
Heimildir:
Allen, D. (1995). Hermeneuties: Philosophical traditions and nursing
practice research. Nursing Science Quarterley, 8(4), 174-182.
Armstrong, D. (1983). The fabrication of the nurse-patient relation-
ship. Social Sciencesand Medicine, /7(8), 457-460.
Ashley, J. A. (1976). Hospitals, paternalism and the role ofthe nurse.
New York: Teachers College Press.
Baly, M. (1997). Florence Nightingale and the nursing leagacy (2.
utgáfa). London: Whurr.
Benner, P. (1984). From novice to expert: Excellence and powerin
clinical nursing practice. Menlo Park: Addison-Wesley.
Benner, P., og Wrubel, J. (1989). Theprimacyof caring:Stress and
coping in health and illness. Menlo Park: Addison-Wesley.
Bevis, E. 0., og Watson, J. (1989). Toward a caring curriculum:A new
pedagogy for nursing. New York: National League for Nursing
Press.
Björk, T. (1995). Neglected conflicts in the discipline of nursing.
Perceptions of the importance and value of practical skills. Jour-
nal ofAdvanced Nursing, 22, 6-12.
Boykin, A. (1994). 'Creating a caring environment for nursing edu-
cation'. í A. Boykin (ritstjóri), Livingacaring-basedprogram (bls.
11-26). New York: National League for Nursing Press.
Carper, B. A. (1978). Fundamental patterns of knowing in nursing.
Advances in Nursing Science, 1(1), 13-23.
Davies, C. (1995). Gender and the professional predicament in nursing.
Tímarit islenskra hjúkrunarfræðinga 2. tbl. 79. árg. 2003