Norðurslóð - 16.12.1981, Blaðsíða 3

Gísli Jónsson:
Þá var margur Nonninn
og Gunnan
Úr marmtalinu 1801
í jólablaði Norðurslóðar 1978
birtist ofurlítil úttekt á manna-
nöfnum í hinum gamla Svarf-
aðardalshreppi skv. manntalinu
árið 1703, en það_ var fyrsta alls
herjarmanntal á Islandi. Þess er
að gæta, að Svarfaðardalshrepp-
ur náði þá yfir Svarfaðardal,
Upsaströnd, Árskógsströnd,
Þorvaldsdal og Hrísey. íbúar
hreppsins voru þá 657, konur
miklu fleiri en karlar, en á öllu
landinu var fólkið 50. 358.
Nú er komið út á bókum
manntalið frá árinu 1801, og
datt mér í hug að gaman væri að
bera saman fjölda og nöfn fólks
á þessu svæði, með tæprar aldar
millibili. Manntalið 1801 er
skráð eftir kirkjusóknum, og
nær rannsókn mín til fimm
sókna: Tjarnar^ Upsa, Urða,
Valla og Stærra-Árskógs. Þaðer
sama svæðið og hinn gamli
Svarfaðardalshreppur náði yfir.
Átjánda öldin er líklega
mesta hörmungarskeið í allri
Islandssögunni, og aldrei urðu
Islendingar færri en eftir Stóru-
bólu sem strádrap menn á
öldinni ödverðri. Ofanverða öld
ina varð hallæri með mannfelli
af Skaftáreldum (Móðuharð-
indin). Því er ekki að undra, að
landsmenn væru í upphafi 19.
aldar aðeins 47.227. Hafði sem
sagt fækkað um meira en þrjú
þúsund frá 1703. Hitt er eftir-
tektarvert að á rannsóknarsvæði
mínu hefur mönnum fjölgað um
62, eða í 719. Konureru sem fyrr
miklu fleiri en karlar, um það bil
fjórar á móti þremur, og kunna
menn á því ýmsar skýringar.
Svein börn eru t.d. ekki eins
lífvæn og meybörn, og sjósókn
Svarfdælinga, Hríseyinga og
Árskgsstrendinga hjó oft stór
skörð í raðir karlmanna. Get-
andi er þess, að 1801 eru aðeins
20 íbúar í Hrísey á tveimur
bæjum.
Megintilgangur minn var þó
sá, að kanna hvort einhverjar
meiri háttar breytingar hefðu
orðið á nafngiftavenjum Svarf-
dælinga og nágranna þeirra á
18. öld. Niðurstöðurnar fara hér
á eftir.
Karlanöfnum hafði heldur
fækkkað, mest á kostnað Jóns-
nafns, sem síðar sést. Þau voru
73 árið 1703, en 65 árið 1801.
Kvennanöfnum hafði aftur að-
eins fjölgað, eða úr 70 í 75, enda
hétu nú ekki „nema“ 77 Guðrún
á móti 84 1703. Jónsnafn er að
tiltölu sýnu algengara meðal
karla, og hét tæplega þriðji hver
karlmaður þessu nafni 1801 og
enginn á öllu svæðinu heitir fleiri
nöfnum en einu frekar en 1703.
Alda tvínefna og fleirnefna var
ekki risin.
Af karlanöfnum, sem komu
fyrir 1703, eru þessihorfin 1801:
Ándrés, Bessi, Böðvar, Ey-
vindur, Filippus, Finnbogi,
Fúsi, Grettir, Grímur, Gunn-
steinn, Hákon, Henrik, Hjálm-
ar, Ingjaldur, ívar, Kolbeinn,
Markús, Nikulás, Oddi, Sem-
ingur, Símon, Skeggi, Skúli,
Steingrímur, Steinn, Steinólfur,
Sumarliði, Sæmundur, Tómas
og Þorgrímur.
í langflestum þessara dæma
var nafnberi aðeins einn 1703.
Þó voru fimm Tómasar og sex
Nikulásar.
I heildarskránni héráeftireru
þau nöfn auðkennd í letri sem
ekki komu fyrir 1703, og
svigatölur settar, þegar tíðni
nafns er 10 eða meira.
„Glötuð“ kvennanöfn 1801
voru þessi: Agnes, Arndís,Ásta,
Barbara, Bóthildur, Engilráð,
Fillippía, Gunnvör, Gyða, Hall-
ótta, Ingunn, Kolfmna, Krist-
rún, Magnhildur, Matthildur,
Sesselja, Snjófríður, Sólvör,
Unnvör, Vigdís og Þórarna.
Heildarskrá 1801
Karlar
Arnbjörn 1, Arngrímur 2, Árni 3,
Ásgrímur 2, Ásmundur 2, Benedikt 1,
Benjamín 2, Bergur 1, Bjarni 4, Björn
11(5), Brandur 1, Egill 1, Einar 3, Elías
1, Erlendur 2, Eyjólfur 2, Finnur I,
Flóvent 1, Friðrik 1, Gísli 9, Gottskálk I,
Guðbrandur 1, Guðmundur 11(16),
Gunnar 4, Gunnlaugur 4, Halldór 8,
Hallgrímur 2, Hallur 1, Helgi 2, Hálfdán
2, Ingimundur 1, Jakob 1, Jóhannes 2,
Jón 100(76), Jónas I, Kristján4, Lárus 1,
Loftur 1, Magnús 8, Oddur 5, Otti 1,
Ólafur 2, Óli 2, Páll 7, Pétur 6,
Rögnvaldur 6, Sigfús 9, Sigmundur I,
Sigurður 19(16), Snorri 1, Stefán 3,
Sveinn 2, Sölvi 1, Vigfús 2, Þorbjörn 1,
Þorfinnur 1, Þorgeir 2, Þorkell 5,
Þorlákur 2, Þorleifur4, Þorsteinn 8(10),
Þorvaldur 3, Þorvarður 1, Þórarinn 2,
Þórður 6.
Konur
Anna 11(3), Arnbjörg 2, Arnfríður 3,
Arnleif 3, Arnþrúður 2, Ásdís 4, Ástríður
4, Bergljót 2, Bergþóra 1, Björg 2(11),
Broteva 1, Elená 1, Elín 2, Freygerður2,
Guðbjörg 2, Guðfinna 3, Guðlaug 3,
Guðleif 2, Guðný 4, Guðríður 3, Guðrún
77(84), Gunnhildur 1, Halla 2, Halldóra
7, Hallfriður 3, Helga 23(18), Herdís 1,
Hildur 1, Hólmfríður 5, Hróðný 1, Iðunn
1, Ingibjörg 18(17), lngigerður2, Ingileif
1, Ingiríður 5, Ingveldur 1, Jóhanna 1,
Jórunn 2, Katrín 1, Kristbjörg 2, Kristín
8, Línanna 1, Margrét 21(10), María 3,
Oddný 2, Ólöf 3, Ragnheiður 9,
Ragnhildur 3, Rakel 2, Rannveig 1, Rósa
5, Salbjörg 1, Salný 1, Salóme 1, Salvör
2, Sigríður 47(25), Sigurlaug 3, Sofía 3,
Solveig 13(10), Steinunn 10(14), Stein-
vör 2, Sunneva 1, Svanhildur 3, Una 1,
Valgerður 4, Vilborg 3, Þorbjörg 6,
Þorgerður 1, Þóra 7(12), Þórdís 1, Þórey
2, Þórunn 11(9), Þuríður 8(13).
Meðal karlanafna þykir mér
athyglisverðust stórsókn Sig-
fúsarnafnsins. Þá vekur athygli
tilkoma nokkurra biblíunafna,
sem síðar urðu algeng, sum
hver: Benjamín, Elías, Jakob,
Jóhannes, Jónas, Stefán og af
sömu ætt Kristján, en tími
Jóhanns og kristins er enn ekki
korninn.
í hóp kvennanafna hafa mörg
góð norræn nöfn bæst við, en
einnig erlend, svo sem Jóhanna,
María, Rakel, Salóme, Sofía
(Soffía). Hafa sum þessara
nafna orðið ærið vinsæl á.
„Norðurslóð". Þá er auðsæ
sókn Önnu, Margrétar, Sigríðar
og Steinunnar, en sýnt undan-
hald Bjargar.
Ein var Brotevan, og ein var
Línannan, bæði 1703 og 1801,
en nú eru þessi sérkennilegu
nöfn ekki lengur gefin.
Einhvers staðar leynist í þessu
smávægileg talningarskekkja,
sem mér hefur ekki tekist að
leiðrétta. Hún skiptir engu um
meginatriði.
28. mars 1981
G.J.
Jólaföndur í Dalvíkurskóla
Mikið fjöimenni var í Dalvíkursköla laugardaginn 5. desember sl. Aðfrumkvæði kennara og skólastjóra var jólaföndur þann dag, þar sem foreldrar og nemendur unnu að
gerð ýmiskonar skreytinga. Þótt efniskaup væru mikil var ekki hætt fyrr en allt var búið. Elstu nemendur höfðu kaffisölu til íjáröflunar fyrir ferðasjóð sinn. Foreldrar voru
mjögánægðirmeðþessanýjungogvoruallirsammálaumaðhérværi vel að verki staðið. Á meðfylgjandi myndum má sjá foreldra, kennara og börn föndra.
Ólafur Thoroddsen tók myndirnar.
NORÐURSLÓÐ - 3