Norðurslóð - 16.12.1992, Blaðsíða 18

18 — NORÐURSLÓÐ
Nöfn Svarfdælinga 1801 og 1845
Svarfdælingar teljast í þessu
ritgerðarkorni íbúar fjögurra
kirkjusókna sem ná yfir Svarf-
aðardal og Ufsaströnd. Valla,
Urða, Tjarnar og Ufsa. í engu
er hér sinnt um hreppskipt-
ingu. Hún var önnur 1801 en
1845, því að 1823 voru Hrísey,
Arskógsströnd og Þorvaldsdal-
ur skilin frá þeim sóknum sem
áður greindi og fyrr höfðu
myndað saman Svarfaðardals-
hrepp, öðru nafni Vallahrepp
eða Vallnahrepp.
Árið 1801
Svarfdælskar konur báru 71 nafn,
þar af rétt 80% af gremönskum
uppruna, flest þeirra norræn.
Dæmi slíkra nafna eru Dagbjört,
Ingileif, Sunnefa (=sólargjöf) og
Gunnhildur.
Kvennanöfn af öðru toga voru
14: Anna (hebreskt), Eliná
(grískt), Elín (gr.), Jóhanna
(hebr.), Katrín (gr.), Kristbjörg
(blandað: grísk-norr.), Kristín
(gr.-latn.), Línanna (óvís upp-
runi), Margrét (gr.), María
(hebr.), Rakel (hebr.), Rósa
(latn.), Salóme (hebr.) og Sof(f)ía
(gr.).
Svarfdælskir karlar 1801 hétu
aðeins 54 nöfnum. Er þetta athygl-
isvert, því að á þessum tíma hétu
íslenskir karlar víðast hvar fleiri
nöfnum en konur. Karlamir svarf-
dælsku voru að vísu færri konun-
um að tölunni til. En hlutfallstala
germanskra nafna meðal þeirra var
hin sama og kvennanna, 80%, svo
að vel þjóðlegar voru nafngjafir
Svarfdælinga um aldamótin 1800.
Hitt er reyndar óvenjulegt, að hlut-
fallstala kvenna væri ekki að því
leyti hærri en karla. Dæmi nafna af
germönskum uppmna meðal karla
1801: Egill, Gottskálk (=guðs-
þjónn), Sölvi og Vigfús. Ónnur
nöfn karla en af germönskum upp-
mna vom 11: Benedikt (latn.),
Benjamín (hebr.), Jakob (hebr.),
Jón (hebr.), Jónas (hebr.),
Kristján (gr.-latn.), Lárus (latn.),
Magnús (latn.), Páll (latn.), Pétur
(gr.) og Stef(f)án (gr.).
ámm var tilkoma fleimefna. En
áður en að því kemur skulum við
sjá algengustu nöfnin 1845:
Konur Karlar
1. Guðrún 67 l.Jón 92
2. Sigríður 44 2. Sigurður 28
3. Anna 24 3.Jóhann 19
4.-5. Ingibjörg 18 4. Bjöm 13
4.-5. Margrét 18 5. Halldór 11
6. Sof(f)ía 16 6. Stef(f)án 10
7.-8. Helga 14 7.-8. Kristján 9
7.-8. Rósa 14 7.-8. Páll 9
9. Kristín 13 9.-10. Magnús i 8
9.-10. Sigfús 8
Hér vekur athygli kvennameg-
in, hversu skjótur hefur verið, eða
mikill, uppgangur nafna af fram-
andi toga, eins og Anna, Sof(f)ía
og Rósa, en karlamegin Jóhann og
Stef(f)án, sjá annars tölur yfir
landið allt hér á eftir. Þá er ein-
kennilegt í Svarfaðardal, að Guð-
mundur skuli ekki vera í hópi tíu
algengustu karlanafna. Norðlend-
ingar vom miklu ginnkeyptari fyr-
ir erlendum nöfnum en Sunnlend-
ingar á fyrri hluta 19. aldar, svo og
tvínefnum. Þess skal aðeins getið
til dæma, að 1845, þegar Sof(f)ía
var 6. algengasta kvenheiti í Svarf-
aðardal og 9. í allri Eyjafjarðar-
sýslu, var það ekki til í Rangár-
vallasýslu. Rósa var í 7. sæti í
Svarfaðardal eins og við sáum,
einnig í allri Eyjafjarðarsýslu, en
aðeins ein í Rangárvallasýslu og
engin tíu ámm síðar. Jóhann sáum
við skyndilega í 3. sæti í Svarfað-
ardal 1845. Nafnið var þá í fjórða
sæti í allri Eyjafjarðarsýslu, og
hafði tíðni þess rösklega tífaldast á
tæpum 30 ámm. Ekkert þvílíkt sást
á Suðurlandi; hétu þá t.d. aðeins
þrír menn þessu nafni frá Lóns-
heiði að Jökulsá á Sólheimasandi.
Svo margir og merkir sem Sigfúss-
synir vom í Njálu, þá var enginn
Sigfús, hvorki í Skaftafells- né
Rangárvallasýslu, og alls fjórir all-
ar götur upp á Snæfellsnes, árið
1845, en þá var Sigfús sem sagt í 8.
sæti í Svarfaðardal og 16. í Eyja-
fjarðarsýslu allri.
Allt landið 1845:
Eftir
Gísla Jónsson
Karlar vom 68 tvínefndir og
tveir þrínefndir, báðir danskir í
móðurætt. Aðeins átta hinna tví-
nefndu karla vom tvítugir eða
eldri.
Svarfdælingar vom síst eftir-
bátar annarra um fleimefni. Þeir
fóm að vísu ekki mjög bratt af
stað, og stundum fluttist fleimefnt
fólk inn í dalinn. Ég hef engan inn-
fæddan Svarfdæling fundið fleir-
nefndan fyrr en Konkordíu (Con-
cordiu) Guðrúnu Jónsdóttur sem
var 31 árs húsfreyja á Hjaltastöð-
um 1845. í manntali 1816 er ein
kona skráð tvínefnd í Svarfaðar-
dal, Anna Ingveldur Hinriks-
dóttir, þá í Dæli, en hún fæddist á
Gunnólfsá í Ólafsfirði 1802.
Sjáum svo til hvemig þessu er
háttað meðal Svarfdælinga 1845.
Ein persóna var þrínefnd, Þór-
dís Guðrún Björg Árnadóttir í
Þessu næst skulum við sjá al- Syðra-Holti, en hún var fædd 1834
gengustu nöfn svarfdælsks fólks Konur Karlar inni í Bægisársókn. Mjög var þá
árið 1801: 1. Guðrún 4279 1. Jón 4630 sjaldgæft að fleimefnt héti ein-
Konur Karlar 2. Sigríður 2487 2. Guðmundur 2012 göngu norrænum nöfnum, eins og
1. Guðrún 61 l.Jón 81 3. Margrét 1487 3. Sigurður 1428 Þórdís Guðrún Björg, en það mun
2. Sigríður 39 2. Sigurður 14 4. Kristín 1476 4. Magnús 955 komið til af því, að hún var látin
3. Margrét 19 3. Bjöm 10 5. Ingibjörg 1456 5. Ólafur 914 heita í höfuðið á ömmum sínum
4. Helga 16 4. Guðmundur 9 6. Helga 1104 6. Einar 830 báðum og síðustu konu afa síns.
5.-6. Ingibjörg 12 5.-7. Gísli 8 7. Anna 750 7. Bjami 825 Annars em tölumar þessar, allt
5.-6. Solveig 12 5.-7. Halldór 8 8. Guðný 628 8. Ámi 658 tvínefni: í Urðasókn fimm konur
7.-8. Anna 10 5.-7. Þorsteinn 8 9. Guðríður 621 9. Gísli 641 og einn karl. í Vallasókn 11 konur
7.-8. Þórunn 10 10. Guðbjörg 538 10. Bjöm 593 og fjórir karlar. í Tjamarsókn fjór-
11.Jóhanna 523 11. Þorsteinn 562 ar konur og sex karlar. í Ufsasókn
Yfirburðir Jóns em með ólík- 12. Þuríður 500 12. Kristján 506 tvær konur og sex karlar. Alls 39.
indum, en sjáum þetta í saman-
burði við landið allt.
Konur Karlar
1. Guðrún 4460 1. Jón 4560
2. Sigríður 2965 2. Guðmundur 1409
3. Margrét 1282 3. Sigurður 1003
4. Ingibjörg 1262 4. Ólafur 815
5. Kristín 1031 5. Bjami 801
6. Helga 996 6. Magnús 757
7. Þuríður 531 7. Einar 698
8. Guðríður 508 8. Ámi 539
9. Guðný 459 9. Þorsteinn 523
10. Þórunn 473 10. Gísli 510
11. Valgerður 454 11. Bjöm 400
12. Ólöf 446 12. Þórður 384
13. Halldóra 442 13. Eiríkur 315
14. Steinunn 418 14. Halldór 301
15. Þorbjörg 398 15. Páll 292
Talsverður munur kemur í ljós.
Árið 1845
13. Halldóra 485
14. Þórunn 479
15. Ólöf 464
16. Steinunn 458
17. Valgerður 446
18. Þorbjörg 418
19. Elín 406
470
428
13. Stefán
14. Þórður
15. -16. Jóhannes 399
15.-16. Sveinn 399
17. Jónas
18. Jóhann
398
388
Fólki hafði fjölgað talsvert. Nöfn-
um kvenna hafði fjölgað um átta
og karla um sautján. Hlutfallstala
germanskra nafna meðal kvenna
stóð í stað, en hafði lækkað í 75%
meðal karla. Merkilegasta
breytingin sem orðið hafði á 44
Fleirnefni
Fleimefnasiður barst hingað frá
Danmörku, en tekur ekki að gæta
að neinu vemlegu marki fyrr en
líða tekur nokkuð á 19. öld. Út-
breiðsla fleimefna var mjög mis-
jöfn eftir landshlutum. Fúsastir til
þessarar nýbreytni vom Norðlend-
ingar, einkum austantil, og Norð-
Mýlingar, en tregastir og seinlát-
astir Skaftfellingar, Rangæingar
og Ámesingar. Sem dæmi má
nefna að engin íslensk kona hét
nema einu nafni í Rangárvalla-
sýslu 1845, og aðeins tveir karl-
menn vom þar tvínefndir, báðir
embættismannasynir. en það var
heldur annað uppi meðal Eyfirð-
inga. Árið 1845 vom 154 eyfirskar
konur tvínefndar og ein þrínefnd,
aðeins 20 þeirra vom tvítugar eða
eldri.
Af þessum vom elst:
1. Jórunn Anna Stefánsdóttir
Völlum Vallasókn, 35 ára, fædd
utan sveitar.
2. Konkordía Guðrún Jónsdóttir
Hjaltastöðum Vallasókn, 31
árs, f. innan sveitar.
3. Karín Kristín Hansdóttir
Tjöm Tjamarsókn, 28 ára, f.
utan sveitar.
4. Hallgrímur Jón Þorgeirsson
Sauðakoti (Sauðárkoti) Ufsa-
sókn, 27 ára, f. innan sveitar.
5. Anna Guðrún Gísladóttir
Skeiði Urðasókn, 21 árs, f. inn-
an sveitar.
6. -7. Elísabet Sigríður Sigurðar-
dóttir Hrísum Vallasókn og
Sigurður Jón Sigurðarson
Karlsá Ufsasókn, bæði tvítug
og bæði fædd innan sveitar.
Heildarskrá
Konur
1. Aðalbjörg
2. Anna
3. Ambjörg
1801 1845
0 1
10 24
1 1
4. Amfríður
5. Amleif
6. Amþrúður
7. Ásdís
8. Ásgerður
9. Ástríður
10. Bergljót
11. Bergþóra
12. Björg
13. Brotefa
14. Dagbjört
15. Dýrleif
16. Eliná
17. Elín
18. Elísabet
19. Filippía
20. Freygerður
21. Geirlaug
22. Guðbjörg
23. Guðfinna
24. Guðlaug
25. Guðleif
26. Guðný
27. Guðríður
28. Guðrún
29. Gunnhildur
30. Halla
31. Halldóra
32. Hallfríður
33. Hallgerður
34. Helga
35. Herdís
36. Hildur
37. Hómfríður
38. Hróðný
39. Iðunn
40. Ingibjörg
41. Ingigerður
42. Ingileif
43. Ingiríður
44. Ingveldur
45. Jóhanna
46. Jómnn
47. Katrín
48. Konkordía
49. Kristbjörg
50. Kristín
51. Kristjana
52. Kristrún
53. Lilja
54. Línanna
55. Margrét
56. María
57. Málfríður
58. Oddný
59. Ólöf
60. Ragnheiður
61. Ragnhildur
62. Rakel
63. Rannveig
64. Rósa
65. Rut
66. Salbjörg
67. Salný
68. Salóme
69. Salvör
70. Sesselja
71. Sigríður
72. Sigurbjörg
73. Sigurlaug
74. Snjólaug
75. Sof(f)ía
76. Solveig
77. Sólrún
78. Steinunn
79. Steinvör
80. Sumarrós
81. Sunnefa
82. Svanhildur
83. Sæunn
84. Una
85. Valgerður
86. Vilborg
87. Þorbjörg
88. Þorkatla
89. Þóra
90. Þóranna
91. Þórdís
92. Þórey
93. Þómnn
94. Þuríður
1 0 Karlar
3 1 1. Alexander 0 1
1 0 2. Ambjöm 1 3
3 1 3. Amgrímur 2 6
0 1 4. Ámi 2 4
4 2 5. Ásgrímur 1 0
1 0 6. Ásmundur 2 0
1 0 7. Baldvin 0 5
2 5 8. Benedikt 2 1
1 1 9. Benjamín 2 2
1 0 1 1 10. Bergur 1 2
11. Bessi 0 1
12. Bjami 4 4
1 2 13. Bjöm 10 13
1 4 14. Brandur 1 1
0 3 15. Böðvar 0 1
0 1 16. Daníel 0 1
2 0 17. Davíð 0 1
0 1 18. Eggert 0 1
2 2 19. Egill 1 0
2 5 20. Einar 1 2
2 5 21. Eldjám 0 1
1 2 22. Erlendur 2 0
4 1 61 1 2 1 67 9 23. Eyjólfur 1 1
24. Finnur 1 0
25. Friðleifur 0 1
Z 26. Friðrik 0 3
1 C 0 (L 27. Gestur 0 1
28. Gísli 8 7
Z í 16 1 0 3 z 1 14 1 1 4 29. Gottskálk 0 1
30. Guðbrandur 1 0
31. Guðmundur 9 6
32. Gunnar 3 1
33. Gunnlaugur 4 5
1 0 34. Halldór 8 11
1 12 9 o 35. Hallgrímur 1 5
18 9 36. Hallur 1 2
37. Hálfdán 1 0
í Z 1 38. Helgi 1 2
3 1 39. Ingimundur 1 0
0 1 40. ísak 0 1
1 6 1 41. Jakob 1 3
Z 42. Jóhann 0 19
1 i 43. Jóhannes 0 7
0 i 44. Jón 81 92
2 i 45. Jónas 1 7
6 13 46. Jónatan 0 1
0 0 1 47. Kristinn 0 1
J 48. Kristján 4 9
0 1 2 0 49. Láms 1 0
19 18 50. Magnús 7 8
3 3 51. Oddur 4 1
0 3 52. Otti 1 0
2 1 53. Ólafur 3 5
2 4 54. Páll 7 9
7 1 55. Pétur 5 2
3 2 56. Runólfur 0 1
1 1 5 0 1 14 57. Rögnvaldur 5 6
58. Sigfús 6 8
0 1 59. Sigmundur 1 0
60. Sigurður 14 28
1 1 1 9 o 61. Sigurjón 0 1
0 9 62. Símon 0 1
63. Skúli 0 1
0 9 64. Sófónías 0 4
Z 0 39 65. Stef(f)án 3 10
■J 44 66. Sveinbjöm 0 1
0 3 9 67. Sveinn 0 3
Z 6 68. Sölvi 1 1
0 2 69. Tímóteus 0 1
2 16 70. Tómas 0 1
12 o 8 1 5 71. Vigfús 2 1
6 72. Vorm 0 1
2 1 73. Þorbergur 0 1
0 1 74. Þorgeir 2 1
1 1 75. Þorfmnur 0 2
0 3 76. Þorkell 5 5
0 3 77. Þorlákur 1 2
1 78. Þorleifur 4 3
79. Þorsteinn 9 6
3 3 80. Þorvaldur 3 3
3 0 81. Þorvarður 1 0
82. Þórarinn 2 1
0 ó 1 83. Þórður 4 1
5 4
3 1 0 3 Helstu heimildir aðrar en prestsþjón-
2
10
5
ustubækur og manntöl eru tímaritin
Saga, 27. árgangur, Skagflröinga-
bók, 19. hefti, íslenskt mál, 10.-11.
árg., og Súlur, 31. hefti.