Norðurslóð - 16.12.1992, Blaðsíða 11

NORÐURSLÓÐ —11
ardal og kvisaðist bæ frá bæ. Var á
endanum efnt til réttarhalda um
haustið þar sem allt heimilisfólk á
Upsum var yfirheyrt og í framhaldi
af því var lík stúlkunnar grafið upp
og rannsakað af þartilkvöddum
mönnum eftir að hafa legið um 4
mánuði í gröf sinni. Urskurður
sýslumanns var sá að séra Badvin
og Stefán sonur hans, eigandi
byssunnar, voru dæmdir til fésekta
en drengurinn Hans sýknaður.
Ekki dugði þó sýknunin til að
þagga niður orðróminn og mátti
Hans alla æfi liggja undir þeim
dómi alþýðunnar að hafa orðið
Upsa-Gunnu að bana. Af réttar-
skjölum verður þó ekki annað ráð-
ið en að sakleysi Hans sé án nokk-
urra tvímæla. Varpaði þessi at-
burður og eftirmál hans skugga á
líf hans og raunar allrar fjölskyld-
unnar jafnan síðan. Upsa-Gunna
gekk að sjálfsögðu aftur og fylgdi
svipur hennar Upsamönnum í
nokkra ættliði. Draugurinn birtist
mönnum víða í Svarfaðardal og
var þá jafnan fyriboði þess að ein-
hver Upsamanna væri skammt
undan.
Þorsteinn Þorsteinsson
1854-70 bjó Þorsteinn Þorsteins-
son á Upsum. Hann var lærður
snikkari og vann alla tíð við smíð-
ar samhliða búskapnum. M.a. var
hann yfirsmiður Vallakirkju sem
enn stendur og er elsta bygging
sveitarinnar. Einnig lagði Þor-
steinn stund á fræðistörf. Einkum
lagði hann sig eftir alls kyns svarf-
dælskum fróðleik, safnaði þjóð-
sögum og sögnum. Það safn er nú
geymt á Landsbókasafninu og hafa
seinni tíma skrásetjarar svarfdæl-
skrar sögu gengið í þann sjóð.
Einnig gerði hann skrá yfir eyði-
býli og skrifaði ritgerð um ömefni
í Svarfdælu. Hafa skrif hans birst
víða í ýmsum þjóðfræði- og þjóð-
sagnaritum. Þorsteinn fluttist á efri
árum vestur um haf til Winnipeg
með syni sínum Þorsteini Þ. Þor-
steinssyni skáldi og rithöfundi.
Upsakirkja
20. september árið 1900 er örlaga-
dagur í sögu Upsastaðar. Gerði þá
þvílíkt suðvestan rok að kirkjan
sem var timburkirkja byggð 1853,
rifnaði upp og brotnaði gersam-
lega í spón. I þessu sama roki fauk
einnig Urðakirkja af gmnni sínum
og eyðilagðist en aðrar kirkjur
sveitarinnar á Völlum og á Tjöm
skemmdust mikið þó gert yrði við
þær aftur. Hefur óveður þetta jafn-
an síðan verið nefnt „Kirkjurokið“.
Munir þeir sem í Upsakirkju
vom eyðilögðust nær allir í rokinu.
Þar á meðal nýleg altaristafla mál-
uð af Amgrími Gíslasyni. Sú tafla
hafði leyst af hólmi gamla altari-
stöflu frá 1771 málaða af Hall-
grími Jónssyni í Kasthvammi en sú
þótti heldur gamaldags og ein-
feldningsleg til að sæmandi væri
að hafa hana uppi við. Hafði hún
því verið tekin úr kirkjunni og
sömuleiðis gamall róðurkross frá
13 öld. Þetta gamla dót var nú selt
Fomgripafélaginu í Reykjavík og
andvirðið sett í kirkjubyggingar-
sjóð nýrrar kirkju. Ekki mun and-
virði fomgripanna hafa skipt sköp-
um um byggingu nýrrar kirkju en
hún reis engu að síður á gmnni
þeirrar gömlu og lauk smíði henn-
ar 1903. Af mununum er það hins
vegar að segja að þeir hanga nú
uppi á Þjóðmynjasafninu og þykja
þjóðargersemar, einkum krossinn
sem er elsti varðveitti róðurkross
úr kaþólskum sið á íslandi.
En er fram liðu stundir fjölgaði
Dalvíkingum, sóknarbömum í
Upsasókn svo að kirkjan varð allt
of lítil fyrir hinn stóra söfnuð. Var
þá farið að tala um nýja kirkju-
byggingu og eftir töluverða um-
ræðu og kosningu um málið var á-
kveðið að nýja kirkjan skyldi rísa á
nýjum stað í sjálfum kaupstaðnum.
Dalvíkurkirkja var vígð 1960 en
gamla Upsakirkja var formlega
lögð niður sex ámm áður, 1954.
Nú er einungis kór kirkjunnar
uppistandandi, varðveittur í sinni
gömlu mynd og vonandi dettur
engum í hug að hrófla við honum.
Eins og sjá má á þessum sögu-
brotum er saga Upsastaðar orðin
löng og æði merkileg. Hvort þeirri
sögu er nú lokið skal ósagt látið.
Forráðamenn Dalvíkurbæjar hafa
nú öll ráð staðarins í hendi sér og
em vafalaust famir að hugleiða
hvemig sýna megi gömlu Upsum
þann sóma sem þeim ber.
hjhj
MER ER SPURN
Hvaðan er
þetta
jólaljóð?
Mikil reiðinnar býsn em til af jóla-
lögum og stöðugt bætist í það safn.
í seinni tíð hafa svokölluð jóla-
popplög orðið æ fyrirferðarmeiri í
síbylju útvarpsstöðvanna fyrir jól-
in og „hinu hljóðræna umhverfi
þjóðarinnar" eins og spekingamir
segja. Það verður að segjast að af
engri tónlist er jafn megn peninga-
lykt og af jólapoppinu enda að öllu
jöfnu gefið út í gróðaskyni frekar
en af listrænni þörf. í öllu þessu
tónaflóði vilja gömlu góðu jólalög-
in oft gleymast og þar er ég farinn
að nálgast tilefni þessarar greinar.
Hér um slóðir syngja menn
jólalag með þessum texta:
Það er gaman þegar koma jólin
þó að dyljist blessuð himinsólin.
Er vetur andar úti er inni bjart
og hlýtt.
Og jólatréð með toppinn, það
tindrar Ijósum prýtt.
Oll í hring, ungar stúlkur, drengir.
Mamma syng, svara œskustrengir.
Svo í hring.
Lagið er e.t.v. þekktara með
texta sem byrjar svona: „Um alda-
mótin ekki neitt ég segi... osfrv.“
Sumir vilja meina að þetta sé
svarfdælskur kveðskapur og víst er
að aðkomufólk kannast yfirleitt
ekki við hann. Eins hef ég hvergi
rekist á þetta á prenti í neinum
jólasöngbókum. Því vil ég biðja þá
sem eitthvað telja sig vita um
kvæði þetta; hvaðan það er upp
mnnið, hvort það er staðbundið við
Svarfaðardal, hvort erindin em
fleiri osfrv., að hafa samband við
blaðið og leysa frá skjóðunni.
hjhj
Óskum uiðskiptavinum vorum
gleðilegra jóla
og farsœldar á komandi ári.
Þökkum viðskiptin á líðandi ári.
Landsbanki íslands
Strandgötu 1, Akureyri
Brekkuafgreiðsla, Kaupangi
Um leið og Flugleiðir - umboðið á Dalvík -
óskar viðskiptavinum sínum gleðilegra jóla
og gœfuríks komandi árs minnum við á hina
fjölbreyttu ferðamöguleika á komandi ári.
• Odýrar helgarferðir innanlands og utan.
• Arshátíðarferðir fyrir starfshópa -
innanlands eða utan.
• Lágu sumarfargjöldin í sólina og stórborgir.
Þökkum viðskiptin á árinu sem er að líða.
Flugleiðir
umboð Dalvík
Goðabraut 3 ■ Sími 61300.
Frystihús KEA Dalvík
sendir starfsfólki og
viðskiptavinum bestu jóla-
og nýárskveðjur og
þakkar vel unnin störfá árinu.
Gleðileg jól, farsœlt komandi ár.