Norðurslóð - 16.12.1992, Blaðsíða 17

NORÐURSLÓÐ —17
Þegar ég heimsótti minn gamla
vin, Sigurpál, á Dalbæ í sumar, var
hann hress í máli eins og venjulega
og ég komst að því að hann hafði
engan veginn látið af þeim skoð-
unum sínum á mönnum og mál-
efnum sem okkur varð helst að
ágreiningsefni á árum áður. En
hann sagðist nú vera alveg hættur
að binda bækur, sofa mikið, liggja
fyrir og hlusta á útvarp. Hann fór
varla út úr húsi enda átti hann orð-
ið mjög erfitt um gang, svo bagað-
ur sem hann var í fótum og
mjöðmum. Þrátt fyrir þetta var létt
yfir honum. Hann hafði lifað langa
ævi, eignast vináttu margra sam-
ferðamanna, staðið í skilum jafnt
við guð og keisarann. Hann gat því
horft beiskjulaust yfir farinn veg
að leiðarlokum. - Nú þegar hann
er allur langar mig að minnast hans
í Norðurslóð, enda þótt góð grein
um hann kæmi í síðasta tölublaði.
Sigurpáll Hallgrímsson . var
tæpra 87 ára þegar hann lést 30.
október. Hann fæddist á Melum í
Svarfaðardal 22. nóvember 1905,
Sigurpáll í vinnuherberginu sem hann hafði á Dalbæ. Mynd: Héraðsskjalasafn Svarfdæla.
stjóm Lestrarfélagsins. Eftir það
var hann vakinn og sofinn yfir
safninu, dyttaði að bókum þess og
batt þær þegar þörf krafði. Það er
ekki ofsagt að bókasafnið yrði
óskabam Sigurpáls, enda sýndi
hann hug sinn til þess með stór-
gjöfum um það bil sem hann hætti
störfum þar. Var honum að mak-
leikum þakkað sérstaklega þegar
bókasafnið fluttist loks í viðunandi
húsnæði í kjallara ráðhússins vorið
1986. Þar var svo hengd á vegg
góð teikning af Sigurpáli og fer vel
á því að hann haldi þannig áfram
að vaka yfir safninu.
Bókasafnið varð tengiliður okk-
ar Sigurpáls því bókaástina áttum
við sameiginlega. Hins vegar vor-
um við engan veginn sammála um
bókmenntamat því að hann var
mjög íhaldssamur í þeim efnum og
kunni ekki að meta ýmsa höfunda
sem ég hreifst af, síst þá sem vom
orðaðir við kommúnisma enda
hafði hann mjög illan bifur á þeirri
stjómmálastefnu. Marga góða
skrafstund áttum við í litla kjall-
Tryggur arfleifð sinni og uppruna
- Endurminningar um Sigurpál Hallgrímsson eftir Gunnar Stefánsson
sonur hjónanna Hallgríms Hall-
dórssonar og Soffíu Baldvinsdótt-
ur sem þar bjuggu. Þau eignuðust
fimm böm og var Sigurpáll næst-
elstur fjögurra sona þeirra hjóna
sem náðu fullorðinsaldri. - Hall-
grímur á Melum var sagður góður
bóndi, nam í Möðmvallaskóla sem
þótti talsverð menntun á þeirri tíð
og kenndi síðan bömum í Svarfað-
ardal. Hann var frömuður í sinni
sveit og hreppstjóri um skeið. Þá
var hann tónhneigður og organisti í
kirkju sinni. Tónlistarhneigð fékk
Sigurpáll í arf og hafði yndi af
góðri tónlist. Einnig fékkst Hall-
grímur við bókband, hafði lært það
af Gísla á Hofi á tveim dögum,
sagði Sigurpáll mér. Þess iðn nam
Sigurpáll af föður sínum. - Soffía,
móðir hans, var úr hópi hinna
mörgu systkina frá Böggvisstöð-
um, sem mjög komu við sögu í
Svarfaðardal, á Dalvík og raunar
víðar, kunn að atorku og skapfestu.
Ekki veit ég hvaða drauma Sig-
urpáll kann að hafa átt í æsku, en
svo mikið er víst að hann flentist á
æskuheimili sínu og bjó þar fram
yfir miðjan aldur. Elsti bróðir
hans, Halldór, fór til náms í
bændaskólanum á Hólum og tók
við forstöðu búsins að föður þeirra
látnum. Sigurpáll fór hvergi en
vann búinu við hlið bróður síns,
sem lengi var einhleypur. En sam-
hliða bústörfunum fékkst hann við
bókband. Það varð honum ekki
einungis tekjulind, heldur einnig
leið til samskipta við sveitunga
sína og til að svala áhuga hans á
bókum og ást á þeim sem fylgdi
honum alla tíð. Sigurpáll virtist
sérlundaður, og var sérkennilegur,
enda bjó hann í þröngu umhverfi
og dvaldist aldrei langdvölum utan
heimasveitar, að því er ég best
veit. En hann var félagslyndari en
ætla mætti. Þannig urðu bækur,
tónlist og kynni af sveitungum
lífsfylling hans frammi í dalnum.
Þegar Sigurpáll var liðlega
fimmtugur, árið 1958, fluttist hann
framan úr Melum og niður á Dal-
vík. Þá leið hafa margir dalbúar
farið. Sigurpáll gerðist leigjandi
hjá frænku sinni. Aðalbjörgu Jó-
hannsdóttur á Hólavegi 5. Hann
vann nú enn meira við bókband en
áður, batt á vetrum en var í sfld á
sumrum meðan það skeið stóð. í
kjallaranum á Hólavegi hafði hann
vinnustofu sína og þangað litu
margir inn til hans.
Þegar ég man fyrst eftir Sigur-
páli bjó hann enn á Melum. Þá var
faðir minn stjómarformaður Lestr-
arfélagsins. Sigurpáll batt fyrir
safnið og gat þar að líta fjölda
bóka með handbragði hans, marg-
ar hárauðar á spjöld og kjöl. Þá
kom að því að faðir minn fékk Sig-
urpál til að binda fyrir mig átta
árganga af Æskunni sem ég hafði
eignast. Er mér í minni hver
hátíðisdagur það var þegar ég fékk
í hendur fjórar stórar bækur frá
honum, fagurrauðar, með tveim
árgöngum í hverri. Litlu eftir það
fluttist Sigurpáll niður á Dalvík og
þá kynntist ég honum fljótt.
Vinnan fyrir Bókasafn Dalvíkur
varð Sigurpáli til mikilla heilla.
Hann fékk brennandi áhuga á mál-
efnum safnsins. Brátt tók hann að
sér starf við afgreiðslu á sunnu-
dögum þegar opið var og af því
leiddi síðan að hann var kosinn í
araherberginu á Hólavegi, þar sem
bókum og öðru dóti var drepið í
hverja smugu, en Sigurpáll vissi
þó hvar allt var. Það var margt sem
hann sankaði að sér, sumt sem
flestir munu telja lítils vert, eins og
úrklippur úr blöðum með teikni-
myndum og bröndurum. Af þessu
hafði hann gaman eins og bam. f
herberginu hans var alltaf lykt af
lími og bókbandsefni og enn finnst
mér hún loða í vitunum þegar ég
skrifa þetta.
Sigurpáll hafði samband við
fombóksala í Reykjavík og fékk
oft frá þeim fulla kassa af bókum
sem hann seldi. Einnig í því kom
fram bókaást hans og félagslyndi.
Þá má ekki gleyma því að Sigur-
páll hafði gaman af að setja saman
vísur og fékkst dálítið við þá and-
ans íþrótt. Stundum sendi hann
mér vísur af gefnum tilefnum og
hann ljóðaði á vini sína á tyllidög-
um.
Á Hólavegi 5 leið ævidagur
Sigurpáls hægt að kveldi. En þegar
Dalbær, heimili aldraðra, tók til
starfa varð úr að hann flyttist þang-
að, haustið 1979. Þama bjó Sigur-
páll síðan til æviloka og fékk að
sjálfsögðu kompu til að sinna bók-
bandinu meðan orkan leyfði. Það
vom auðvitað mikil viðbrigði fyrir
hann að flytja inn á slíka stofnun.
Ekki mun hann hafa blandað veru-
lega geði við annað vistfólk og sat
löngum á herbergi sínu og í vinnu-
kompunni. En honum leið vel
þama og átti góða og trygga elli-
daga eins og hann verðskuldaði
sannarlega.
Nú fagnar Sigurpáll Hallgríms-
son ekki lengur gömlum vini á
Dalbæ. Ævi hans var ekki um-
brotasöm á ytra borði og vissulega
mddi hann engar nýjar brautir. Til
þess var hann of fastur í sínu fari,
fráhverfur breytingum og nýjum
háttum. Um slíka greindarmenn
hugsar maður stundum að þeir
hefðu átt að hleypa heimdraganum
og víkka sjóndeildarhringinn með-
an þeir vom ungir. En ég veit ekki
hvort það hefði breytt Sigurpáli.
Kjami skapgerðar hans var fastari
fyrir en svo að ytri umhverfisáhrif
hefðu miklu skipt. Hann var um-
fram allt tryggur arfleifð sinni og
uppruna, heill maður og falslaus
sem varðveitti hugarhreinleika
bamsins alla tíð. Hann lifði sínu
lífi og var sáttur við það eins og
það varð. Og nú eiga vinir hans
það eitt eftir að kveðja minnis-
stæðan samferðamann með þökk
fyrir samfylgdina.
Gunnar Stefánsson
Hreint er yfír heiðarbænum
Hreint er yfir heiðarbænum,
heiðríkt kvöld og stjömubjart.
Yfir hæðum,lautum,lænum
liggur drifhvítt vetrarskart.
Fé og hestum húsin skýla,
heyið grænt á jólunum.
Kýmar dæsa og dreymnar hvfla,
drengir skifta fötunum.
Bjart og hlýtt í bænum inni,
Borga eldar jólamat.
Mamma greiðir Siggu sinni,
saumar Stína brúðufat.
Litli Mundi vaggar Viggu,
Veiga Sléttar kjólinn sinn.
Mamma er að segja Siggu
sögu um jólaboðskapinn:
Nú má enginn þrefa og þrátta,
það má ekkert heyrast ljótt.
Bráðum hingað húms á vængjum
heilög svífur jólanótt.
Jólanótt þá Jesús fæddist,
jörðu birtist englafjöld.
Og þeir sungu um ást og gleði,
um það lesum við í kvöld.
Blessuð jólin eiga allir
af því góði frelsarinn
sagði okkur að við mættum
eiga með sér himininn.
Að við mættum eiga og njóta
alls sem gott og fagurt er.
Hann gaf bömum blessun sína,
bömin vafði hann að sér.
Hann er sjálfur héma inni,
hann er okkur sífellt hjá
til að gleðja hjálpa og hugga
hvem sem treystir kraft hans á.
Og hann vill að allir sýni
öðrum mönnum kærleikshót,
því að einn er allra faðir,
allir spretta af sömu rót.
Seinna eftir söng og lestur
safnast böm um leikföng sín,
myndabækur, bfl og spilin,
brúðurúmin hrein og fín.
Kertaljós í hverju homi,
helgisvipur allt um kring.
Allir búnir bestu klæðum,
Borga er með nýjan hring.
Vigga brosir, baðar höndum,
brúðan hennar segir „í“
kreisti maður hana í hendi.
Hlæja bömin dátt við því.
Fólkið sofnar, ljósin loga,
leiftra stjömur, allt er hljótt.
Yfir bæinn breiðast jólin
- Blessuð heilög jólanótt.
Óþekktur höfundur.