Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.01.1983, Blaðsíða 31

eigin fjár Iiðurinn endurmatsforði. Um er að
ræða endurmat á eigin fé 1/1, þ.e. þá
krónutölubreytingu, sem verður á þeirri
fjárhæð, sem stendur fyrir óbreyttan sérgild-
an kaupmátt eigin fjár. Fjárhæð endurmats
má fá með því að upphækka eigið fé 1/1 með
þeirri breytingu, sem orðið hefur á verði
vörunnar: 70x0,40 = 28. Bókfærslulega hefur
þessi fjárhæð drðið til með eftirfarandi hætti:
14 (mótbókun við álag á vörunotkun) + 4
(álag vegna virðisrýrnunar peningalegs
rekstrarfjár) + 22 (aukning óinnleysts
geymsluhagnaðar) - 12 (leiðrétting vegna
skuldsetningar).
Ástæða er til að árétta, að á niðurstöðunni
um hagnað, 13 kr., verða ekki gerðar neinar
gagnlegar aðgerðir. Það kemur ekki til greina
álíka aðgerð og efnt var til, þegar reiknings-
skil, sem byggð eru á nafnkrónufjármagni,
eru ummynduð í reikningsskil staðkrónufjár-
magns. 12) Efnahagsreikningur í árslok er í
krónum með kaupmátt árslokakróna. Pótt
sumir liðir rekstrarreiknings séu ekki í krón-
um með kaupmátt árslokakróna, gera aðrir
liðir að verkum, að útkoman um hagnað
hefur þann eiginleika, sem til er ætlazt. Það
er aðalatriðið. Ef gera skyldi samanburð milli
ára um einhverja stærð þessara reiknings-
skila, t.d. um hagnað eða tekjur af vörusölu,
verður vissulega að nota einhverja verðvísi-
tölu til umreiknings í samanburðarhæfar
tölur. Sá tilgangur, sem vakir fyrir athugand-
anum, ræður vali hans á vísitölu.
IV.
íslenska kerfið. Kerfið, sem farið var að
nota við gerð reikningsskila árið 1979 grund-
vallast á 1) ákvæðum bókhaldslaga ( nr.
51/1968), 2) lögum um hlutafélög (nr. 32/
1978) og 3) ákvæðum laga um tekju- og
eignarskatt (núgildandi lög nr. 75/1981).
Afskipti skattalaga byggjast á ákvæði til
bráðabirgða XI um að „öllum bókhaldsskyld-
um aðilum (sé) heimilt að miða gerð ársreikn-
inga sinna við ákvæði þessara laga að því er
varðar endurmat, fyrningar og færslu vegna
verðbreytinga. Lögin raska þó ekki ákvæðum
tilvitnaðra laga (þ.e. laga um bókhald og fl.)
um að eignir í ársreikningi skuli ekki tilfæra
með hærra verði en raunverulega svarar til
verðmætis þeirra.“ Ólíkt því sem gerzt hefur
í nágrannalöndunum (t.d. Bretlandi og
Bandaríkjum N.Am.) hafa breytingar á
reglum um ákvörðun tekjuskattsstofns hér á
landi orðið samferða breytingum á reglum
um reikningsskil til andsvars við verðbólgu.
Skýringardæmið eitt sér er ekki sem bezt
fallið til notkunar við samanburð íslenzka
kerfisins við önnur kerfi, sem hér hafa verið
kynnt. Óhjákvæmilegt er, að gefnar verði
forsendur, sem ekki hefur reynt á til þessa.
Forsendurnar eru þessar: 1) Fyrirtækið hefur
verið sett á stofn í tæka tíð fyrir árslok 19x0,
en ekki hinn 1/1 ár 19x1 eins og gert hefur
verið ráð fyrir til þessa. Ef stofndagur hefði
ekki verið þannig færður til, mundi ekki á
fyrsta rekstrarári reyna á þá svokölluðu
verðbreytingarfærslu, sem er eitt helzta sér-
kenni kerfisins. 2) Vísitala byggingarkostn-
aðar og vísitala altæks verðlags, sem svo
hefur verið nefnd, breytast í nákvæmlega
sama mæli. Vísitala byggingarkostnaðar er
höfð með, vegna þess að skattalögin mæla
fyrir um notkun hennar við útreikning verð-
breytingafærslunnar og við endurmat af-
skriftagrunns fastafjármuna og þar með við
endurmat afskrifta. 3) Þá er loks gert ráð
fyrir, að hækkun meðaltalsbyggingarvísitölu
milli áranna 19x0 og 19x1 hafi numið 30%,
þ.e. sömu tölu og hækkunin árið 19x1. Við
getum hugsað okkur, að í gangi hafi verið,
sé og muni verða verðbólga, sem sé 30% á
hverjum 12 mánuðum. Þá hefur orðið 30%
hækkun á byggingarvísitölu frá 30/6 19x0 til
30/6 ár 19x1. Nauðsyn forsendu um þetta efni
helgast af þeirri forskrift, sem fylgt skal við
útreikning verðbreytingarfærslu. Ekkert er
því nú til fyrirstöðu, að samin verði reiknings-
skil fyrir 19x1.
29