Norðurslóð - 15.12.2005, Blaðsíða 9

Norðurslóð - 9
reyndar „bréf til látins manns“, Erlendar
í Unuhúsi, sem prentað er á undan, enda
var Erlendur aðalhvatamaður þess að
Stefán þýddi bókina. Þarna er að finna
skemmtilegar frásagnir Stefáns af ýmsu í
lífi sínu og kynnum af fólki, með Erlend í
sjónarmiðju.
III
Nokkrum sinnum rakst ég á Stefán
Bjarman á Akureyri. A menntaskólaárum
mínum þar bauð hann mér að heimsækja
sig og einu sinni kvaddi ég dyra á Ásvegi
32 þar sem þau Þóra og Stefán áttu heima.
Þetta mun hafa verið á útmánuðum 1964.
Mér var ágætlega tekið og sat ég í stofunni
góða stund á tali við húsbóndann. Stefán
var afar skemmtilegur í samræðu, fjöl-
fróður og margreyndur sem hann var.
Hann var hlýlegur, en laus við tepruskap,
og það svo mjög að mér, lítt sjóuðu ung-
menni, hnykkti við. Við ræddum einkum
bókmenntir, á þeinr hafði hann ákveðnar
skoðanir sem ekki fóru alltént saman við
mínar, svo það var ögrun fyrir mig að
tala við hann. Ég komst í snertingu við
annars konar menningaranda en ríkjandi
var í skólanum hjá Þórarni Björnssyni,
enda þessir tveir menn næsta ólíkir þótt
báðir séu ógleymanlegir. Stefán var eins
óborgaralegur í viðhorfum og Þórarinn
var staðfastur boðandi fornra dyggða.
Þegar ég sagði föður mínum seinna frá
heimsókninni á Ásveginn hélt hann helst
að Stefán hefði ætlað að snúa mér til
kommúnisma, en því fór fjarri. Hins vegar
ýtti hann dálítið við þeim undirstöðum
sem uppeldi mitt hafði hvflt á og veit ég
ekki nema það hafi borið nokkurn ávöxt
síðar.
Uppi á vegg í stofunni voru myndir af
tveimur frægum rithöfundum sem báðir
voru vinir Stefáns, og einhvers staðar
var líka Erlendur í Unuhúsi, sá maður
sem stofnaði til kynna hans af þessum
ritsnillingum. En þeir voru Halldór Kiljan
Laxness og Þórbergur Þórðarson. Um
Þórberg birti Stefán einu greinina sem ég
veit til að hann hafi samið um íslenskar
bókmenntir. Hún er dagsett á Dalvík 15.
maí 1956, rétt áður en hann flutti þaðan,
og fjallar um nýútkomna bók Þórbergs,
Sálminn itm blómið. Greinin birtist í tíma-
ritinu Nýju Helgafelli, er bráðskemmti-
leg og skaði að Stefán skyldi ekki skrifa
meira af slíku. Um Sálminn segir hann
meðal annars: „Þetta er elskuleg bók,
samin af miklu hjartalagi og mikilli kunn-
áttu. í langan tíma hef ég ekki lesið bók
nrér til jafnmikillar ununar. Öldungurinn
Þórbergur og barnið lilla Hegga eigast við
sem algerðir jafningjar, og það má ekki á
milli sjá hvort þeirra er meira barn. Og í
lillu Heggu speglast allt mannkynið sem
Þórbergur elskar fölskvalausri ást.“
Stefán bauð mér að heimsækja sig aftur,
en því miður gerði ég það aldrei og við
ræddumst ekki við eftir þetta svo heitið
gæti. Einn sá rithöfundur sem á góma bar
milli okkar var fndriði G. Þorsteinsson.
Hann hafði ungur kynnst Stefáni sem
varð raunar til að leiða hið upprennandi
sagnaskáld til vitundar um sagnalistina.
Á þeim árum sem þeir kynntust var
Stefán að þýða Þrúgur reiðinnar og
bjó í sama húsi og foreldrar Indriða á
Akureyri. Seinna kom svo þýðingin á
Hemingway sem hafði veruleg áhrif á
Indriða. Æ síðan vitnaði hann um hversu
mikilsverð kynnin af Stefáni voru honum,
þótt í pólitískum skoðunum lægju leiðir
þeirra fjarri hvor annarri. I skáldsögu
Indriða, Unglingsvetri, kemur við sögu
menningarmaðurinn Jón Aðalsteinn
Bekkmann og er augljóst að efniviðinn
í þá persónu hefur Stefán Bjarman lagt
höfundinum til. Þegar þessi saga kom út
var Stefán allur. En á áttræðisafmælinu
sendi Indriði honum þakkarkveðju í
Tímanum, sem síðar birtist í bók höfundar,
Söng lýðveldis, undir nafninu „Lærifaðir í
kjallaranum“. Þar segir að það sem mest
sé einkennandi fyrir skaphöfn Stefáns
sé mannsþrótturinn, „þessi stælti hugur
og þetta víllausa geð. Bókmenntir eru
ekki skrifaðar af kisulórum, pempíum,
stælgæjum og frussandi egóistum, heldur
fólki sem hefur lifað hættulega; fólki sem
leitar sig þreytt að viðeigandi orðum
og minnist hvers einstaks atviks eins og
vörðubrots í blindhríð. Þær eru skrifaðar
af fólki sem þreytir linnulausa glímu
við sannleika í framsetningu, sannleika
hvers orðs og sannleika heilla bóka.
Slíkur mannsþróttur var Stefáni Bjarman
eðlilegur.“
Stefán lést á Akureyri tæplega átta-
tíu og eins árs, 28. desember 1974. I
Þjóðviljanum 7. janúar 1975 birtust minn-
ingargreinar, þar á meðal fróðleg grein
eftir Hjalta Kristgeirsson sem hér hefur
komið að góðum notum. Einnig var
þar minningarljóð sem ber fyrirsögnina
„Hverjum klukkan glymur“. Það er eftir
Daníel Á. Daníelsson lækni sem vafa-
laust hefur verið helsti sálufélagi Stefáns
á Dalvíkurárunum. Daníel minnist ævi-
starfs Stefáns Bjarman, kennslunnar, tón-
listarinnar og þýðinganna, með þessum
erindum:
Ljúf er mörgum
frá liðnum árurn
minning kennarans mæta;
mannúð tímans
og menntaþrá
blés hann í brjóst þeim ungu.
Títt var hans yndi
tónlistin hreina,
hljómar ljómuðu huga,
hóf sig í hæðir
á hreimabylgjum
söngvin og ómþyrst sál.
ítur og skýr
var hans endursögn
af einni tungu á aðra.
- Ferðist nú reifur
um fjarskann ókunna
þýðandinn hári og þekki.
Og þannig lifir minning Stefáns Bjarm-
an í hugum þeirra sem höfðu af honum
kynni.
Ingveldur fagurkinn
Eftir Eirík Einarsson frá Hœli
Ingveldur Fagurkinn er án efa
einhver harmsögulegasta persóna
íslenskra fornbókmennta. Örlög
hennar eru æði stórbrotin eins og þeim
er lýst í Svarfdæla sögu og minna um
margt á örlög Guðrúnar Gjúkadóttur
enda persónur þeirra augljóslega bók-
menntalega skyldar. Hafa þau orðið
ýmsum skáldunr að yrkisefni og meðal
annars skrifaði Sigurjón Jónsson sam-
nefnda skáldsögu sem byggði á æviraun-
um hennar.
Hér birtist hins vegar ljóð Eiríks
Einarssonar frá Hæli um Ingveldi fagur-
kinn. Eiríkur var þekktur lögfræðingur
í Reykjavík og um tíma alþingismaður.
Hann var góður hagyrðingur og orti
meðal annars þessa alkunnu stöku:
Þó ég yrki stöku stöku stöku sinni,
ekkert því að sinni sinni,
sinni bara vinmt minni.
Kvæðið urn Ingveldi er úr bók sem gefin
var út að honum látnum í desember
1951, Vísttr og kvœði.
Var ekki von þú reyndir
vanrækt og kvalaseig,
að vinna þeim ólmu úlfum,
sem eltu þig, nokkurn geig?
Hunangið hlaut að þrjóta,
hjartað fékk breyttan slátt;
eftir varð eitursafi
í örlagaríkan þátt.
Sástu sveinana dýru
sverðhöggna, og storkunarorð
lustu ttm leið þín eyrtt,
- líkams og sálar morð.
Blómjurt í sólskinsbrekku
bráðþroska dalarós,
dýrðleg frá drottins hendi,
dökkeyg og hörundsljós.
Oft varstu illa leikin,
olli þvífegurðin mest,
þar nœst þveríyndi og stoltið,
þangað til loks þú grézt.
Hvergi var hreinni svanni
í hundrað bœja dal
léttari sporum leiddur
í lífsins veizlusal.
Eigandinn ógnarstrangi
þá ákvörðun festi sér
að hlynna að harðlyndi sínu,
en heimta auðmýkt afþér.
Himinninn var svo heiður,
þú horfðir þangað inn.
Og öll stóðu hliðin opin,
Ingveldur fagurkinn.
En syndin, sú hin illa,
kom sætmál og föðurlig;
þú vissir ei, hvað er voði,
og varaðir ekki þig.
Hrakningai; smán og harmar
hœtti ekki, fyrr en kveld
komið var síðsta sinni
með svefnró og mjúkan feld.
I dal, þar sem morgni mildum
mætt höfðu augun fyrst,
sástit eftir sortahryðjur
sólroð í vestrinu yzt.
Ljótólfur, göfugur goði,
gengur að þínum beð;
þú hlýðii; því hans er valdið,
hvernig sem það var léð.
Tíminn er lœknandi langur,
lífið sterkara en hel.
Töfvarð á tálsnöru leiðum,
en taf! þitt stendur vel.
Kalt var að gista Klaufa;
hann kom eins og villidýr
og spennti þig girndargreipum,
- gamall djöfull og nýr.
Allur skal uslinn bœttur,
Ingveldur, þess mun gœtt,
og skemmdin á andliti Skíða,
skarðið, að fullu grætt.
Happdrættri SÍBS sendír Norðlendringum
bestu jóla- og nýársóskir
með þökk fyrir vriðskriptrin á Iriónum árum
Happdrsttí SÍBS
- fyrir lífið sjálft
Umboðsmenn Happdrættis SÍBS á Norðurlandi:
Hvammstangi:
Blönduós:
Skagaströnd:
Sauðárkrókur:
Hofsós:
Varmahlíð:
Siglufjörður:
Grímsey:
Ólafsfjörður:
Hrísey:
Akureyri:
Neðri-Dálksstaðir:
Grenivík:
Laugar:
Mývatnssveit:
Aðaldalur:
Húsavík:
Kópasker:
Raufarhöfn:
Þórshöfn:
Kaupfélag V-Húnvetninga, byggingavörudeild, Strandgötu 1, sími 451-2370
Kaupfélag Húnvetninga, Blönduósi, sími 452-4200
Guðrún Pálsdóttir, Bogabraut 27, sími 452-2772
Anna Sigríður Friðriksdóttir, Skógargötu 19b, sími 453-5115
Ásdís Garðarsdóttir, Kirkjugötu 19, sími 453-7305
Anna Sigríður Hróðmarsdóttir, Lundi, sími 453-8030
Guðrún Ólöf Pálsdóttir, Aðalgötu 14, sími 467-1228
Steinunn Stefánsdóttir, Hátúni, sími 467-3125
Valbúð ehf.,Túngötu 17, sími 466-2450
Erla Sigurðardóttir, sími 466-1733
Björg Kristjánsdóttir, Strandgötu 17, sími 462-3265
Anna Petra Hermannsdóttir, sími 462-4984
Brynhildur Friöbjörnsdóttir, Túngötu 13B, sími 463-3227
Rannveig H. Ólafsdóttir, Hólavegi 3, sími 464-3181
Hólmfríður Pétursdóttir, Víðihlíð, sími 464-4145
Guðrún Sigurðardóttir, Hafralækjarskóla, sími 464-3585
Skóbúð Húsavíkur, Garðarsbraut 13, sími 464-1337
Skúli Þór Jónsson, Boðagerði 6, sími 465-2144
Svava Árnadóttir,Tjarnarholti 3, sími 465-1314/465-1100
Sparisjóður Þórshafnar og nágrennis, Fjarðarvegi 5, sími 468-1300
Dalvík: Kristján Ólafsson, Hafnarbraut 5, sími 466-1434