Fréttablaðið - 08.08.2017, Síða 32

skömmu eftir hrunið á Wall Street
árið 1929. Eftir Ameríkuævintýrið
komu út bílarnir Artena og Astura
sem voru gríðarvel heppnaðir.
Astura var það vel heppnaður bíll
að bílaáhugamaðurinn og póli­
tíkusinn Benito Mussolini átti einn
og lét alla helstu undirmenn sína
keyra um á slíkum, en meira um
hann síðar. Eftir heimsókn sína til
Ford í Bandaríkjunum lét forstjóri
FIAT, Giovanni Agnelli, hanna nýja
framúrstefnulega verksmiðju sem
fékk nafnið Lingotto og m.a. var
kappakstursbraut á þaki hennar.
Árið 1925 kom út FIAT 509 sem
varð mest seldi bíll Ítalíu á aðeins
einu ári. Arftaki hans var FIAT
508 Balilla sem var frekar ætlaður
konum en hann var dýrari en nam
árslaunum margra Ítala svo að
margir tóku stór lán til að eignast
slíkan.
Seinni heimsstyrjöld
Í seinni heimsstyrjöld stöðvaðist
kappakstur og framleiðsla bíla en
eftir stríð réð Enzo Ferrari nokkra
starfsmenn frá Alfa Romeo. Enzo
framleiddi frábæra kappaksturs­
bíla og borgaði góðum ökumönn­
um fyrir að aka fyrir lið sitt.
Þegar hér var komið sögu réð
fasismi ríkjum á Ítalíu með Muss­
olini í fararbroddi og kom það í veg
fyrir að framleiðendur gætu flut
bíla sína út. Mussolini vildi búa til
bíl fólksins og bað Agnelli hjá FIAT
um að smíða bíl sem kostaði undir
5.000 lírum. FIAT gat hins vegar
ekki uppfyllt kröfur Muss olinis
þar sem bíllinn sem til varð var
FIAT 500 A „Topolino“ og kostaði
8.900 lírur. Þessa hugmynd tók
Hitler síðar upp þegar hann bað
Ferdinand Porsche um að fram­
leiða bílinn sem síðar var kallaður
Bjallan og reyndist töluvert vin­
sælli. Árið 1941 skipaði Mussolini
einnig Alfa Romeo að framleiða
stóra og dýra lúxusbíla fyrir þá
auðugu og hátt settu.
Fall fasismans
Eftir stríð urðu litlir og hagkvæmir
bílar mjög vinsælir. Fyrstu ára­
tugina eftir stríð voru þeir flestir
með litlar vélar aftast í bílnum,
líkt og Bjallan. Árið 1954 sást fyrst
Twin Cam mótor Alfa Romeo sem
átti eftir vera í bílum þeirra næstu
fjörutíu árin og hentaði einkar vel
í smábíla. Upp úr falli Mussolinis,
fasismans og stríðs á Ítalíu hófst
útrás FIAT sem náði til ýmissa
landa í Austur­ og Suður­Evrópu,
Afríku, Asíu og Suður­Ameríku.
Sem dæmi má nefna Lada 1200
og 1300 sem voru vinsælir ásamt
því að til varð Polski FIAT sem
framleiddur var í Póllandi fyrir
Austur­Evrópu og meira að segja
Kúbu. Árið 1957 kom út næsta
kynslóð af FIAT 500 sem kölluð var
Nuova 500, eða nýi 500. Hann var
gríðarlega vinsæll, var í framleiðslu
til ársins 1975 og seldist í tæpum 4
milljónum eintaka.
FIAT er þekkt fyrir að kaupa upp
samkeppnina og hefur keypt:
l Autobianchi árið 1967
l Stóran hlut í Ferrari og Lancia
árið 1969
l Abarth árið 1971
l Alfa Romeo árið 1986
l Maserati árið 1993
l Chrysler árið 2009 (formlega
2014)
Í marga áratugi hefur FIAT hér
um bil alltaf verið með mjög vin­
sælan bíl í boði og þá sérstaklega í
minni stærðarflokkum. Nuova 500
(1957), 124 (1967), 128 (1970), 126
og 127 (1972), Uno (1984), Tipo
(1989), Punto (1995) og 500 (2008)
til að nefna einhverja.
Abarth er merki sem bílaáhuga­
menn þekkja gjarnan en bílar þess
eru þó ekki á hverju horni. Árið
1949 var Abarth stofnað af Carlo
Abarth á rústum af Cisitalia sem
var bílaframleiðandi sem lagði
upp laupana. Árið 1952 byrjaði
samvinna Abarth og FIAT. Abarth
sérhæfði sig aðallega í viðbótum
við bíla framleidda af öðrum, svo
sem pústkerfum, soggreinum og
fleira sem gæti kreist út nokkur
aukahestöfl. Árið 1971 keypti
FIAT Abarth af eigandanum og
stofnanda, Carlo Abarth og hefur
það verið notað síðan sem krafta­
merki FIAT, svipað og AMG hjá
Mercedes­Benz. Hægt er að þekkja
Abarth­bílana á merki þeirra sem
er mynd af sporðdreka á gulum og
rauðum bakgrunni.
Árið 1969 keypti FIAT 50% hlut
í Ferrari sem varð svo 90% árið
1988. Það sama ár lést Enzo Ferrari
og það hafði þær afleiðingar að
notaðir Ferrari­bílar hækkuðu
umtalsvert í verði. Dýrasti bíll
sögunnar er 1962 Ferrari 250 GTO
sem seldist árið 2014 fyrir 38,1
milljón Bandaríkjadala.
Hönnunarhús
Ítalía er ekki endilega bara þekkt
fyrir bílaiðnað, heldur fyrir hönn­
unarhúsin sem hafa sett sinn svip á
bílaiðnaðinn, sem og annan iðnað.
Það sem ákvarðar útlit bíla fyrst og
fremst er notagildi þeirra, loftflæði
og árekstraröryggi. Þegar bílar
voru nýkomnir fram á sjónarsviðið
þurftu bílaframleiðendur lítt á
hönnuðum að halda því það var
lítill sem enginn skilningur á loft­
flæði eða árekstraröryggi í bílum.
Það var ekki fyrr en menn byrjuðu
í kappakstri að þeir öðluðust þá
þekkingu.
Einnig hafði hönnun herflug­
véla í fyrri og seinni heimsstyrjöld
áhrif, þar sem notast mikið var
við loftflæðirannsóknir. Ítalir
hafa alla tíð verið mikið viðriðnir
kappakstur og samhliða því hafa
sprottið upp frægir hönnuðir.
Frægir hönnuðir
Frægustu hönnunarhúsin eru
Zagato, Pininfarina, Italdesign
Guigiaro, Bertone og Ghia.
Pininfarina hefur hannað marga
bíla Ferrari og einnig fyrir Peugeot,
Alfa Romeo, Cadillac, Maserati,
Lancia, Bentley, Mitsubishi, FIAT
og Volvo. Bertone teiknaði lík­
lega frægustu bílahönnun alla
tíma, Lamborghini Countach.
Italdesign hannaði frægustu
hlaðbaka allra tíma, fyrsta
VW Golf og FIAT Uno og svo
mætti lengi telja. Gæti þó
verið að halla undan fæti hjá
hönnunarhúsunum því að
nýjustu bílarnir í dag eru mjög
sjaldan hannaðir í hönnunar­
húsum eins og algengt var hér
áður fyrr. Núna er hver og einn
bílaframleiðandi með gríðarlega
innanhússþekkingu á loftflæði
og árekstraröryggi, talsvert meiri
þekkingu en hönnunarhúsin. Þessi
þróun hefur gert aðra hönnuði
að stjörnum. Menn á borð við Ian
Callum hjá Jaguar, Peter Schreyer
hjá Hyundai og KIA og Walter de
Silva hjá VW Group til að nefna
einhverja.
Góðæri og olíukreppa
Automobili Lamborghini var
stofnað eftir seinni heimsstyrjöld
af Ferruccio Lamborghini sem
dráttarvélaframleiðandi sem
notaði íhluti úr vélum úr seinni
heimsstyrjöldinni. Ferruccio hafði
mikinn áhuga á fínum bílum og
keypti sér sjálfur alls kyns dýrindis
bíla þegar fyrirtæki hans fór að
ganga vel. Það var þó ekki nóg til
að slökkva þorstann því hann vildi
búa til hinn fullkomna lúxusbíl og
árið 1963 var fyrsti Lamborghini­
bíllinn frumsýndur, 350GT. Eftir
þetta urðu bílarnir til hver á eftir
öðrum og hver öðrum fallegri. Má
þar helst nefna Miura og Countach
sem þykja oft á tíðum vera einhver
fallegasta bílahönnun sögunnar.
Frægari plakatbíla er erfitt að finna
en þá tvo. Í olíukreppunni árið
1973 fór illa fyrir Lamborghini
þar sem bílar fyrirtækisins voru
dýrir og eyddu miklu bensíni með
sínum tólf strokkum. Ári síðar
hafði Ferruccio selt allan sinn hlut
í fyrirtækinu sem hann stofnaði og
gekk út úr því. Automobili Lamb­
orghini varð gjaldþrota árið 1978
og gekk handa á milli til ársins
1998 þegar Volkswagen Group
keypti það og á enn. Eftir það hefur
fyrirtækinu gengið vel og bílar þess
haldið fyrri gildum vel þrátt fyrir
að nýrri bílarnir séu frekar í ætt við
ofurbíla heldur en lúxusbíla.
Lancia hélt áfram að framleiða
vandaðar lúxusbifreiðar eftir
seinni heimsstyrjöld og var að
mörgu leyti markaðsleiðandi en
framleiðslukostnaður reyndist
of hár og var Lancia keypt upp af
FIAT árið 1969.
Árið 1957 hóf Maserati fram­
leiðslu götubíla. Árið 1968
eignaðist franski framleiðandinn
Citroën fyrirtækið en fór svo á
hausinn níu árum síðar og ítalska
ríkið hélt Maserati uppi. Árið 1975
tók goðsögnin Alessandro de
Tomaso við Maserati. Eftir það
keypti Chrysler fyrirtækið og svo
loks FIAT.
Breytingar í bílahönnun
Á áttunda og níunda áratugnum
var tími breytinga í evrópskum
og japönskum bílaiðnaði því að
margir framleiðendur fóru að sýna
framhjóladrifi áhuga. Þar voru
ítölsku framleiðendurnir einna
sterkastir. Með tilkomu framhjóla­
drifsins var hægt að hanna bíla
sem miklu hagkvæmari pakka og
þá sérstaklega í formi hlaðbaka. Á
sjöunda og áttunda áratugunum
var Alfa Romeo þekkt fyrir að
framleiða undurfagra sportbíla
sem ennþá endurspegla ímynd
fyrirtækisins. Árið 1986 tók FIAT
yfir Alfa Romeo og er hlutverk Alfa
Romeo í dag að vera ofar FIAT í
verðstiganum, ekki ólíkt hlutverki
Audi hjá VW Group. Á árunum
1972 til 1992 var Lancia konungur
rallsins. Með bílum eins og Fulvia,
Stratos, 037, Delta S4 og Delta
Integrale landaði framleiðandinn
tíu heimsmeistaratitlum, fleiri
titlum en nokkur annar fram­
leiðandi í sögunni. Lancia­merkið
hélt áfram og var gríðarlega frægt
fyrir framúrstefnulega rallýbíla
á áttunda­ og níunda áratugnum
en í dag eru Lancia­bílar byggðir
á núverandi FIAT­bílum og fást
einungis á Ítalíu.
Seinustu áratugir
Langbestu ár ítalska bílaiðnað­
arins voru 1989­1990 þar sem
framleiddar voru 2,2 milljónir
bíla árið 1989 og 2,1 milljón 1990.
Árið 2011 féllu sölutölur ítalskra
bílaframleiðenda undir 800.000
í fyrsta sinn í hálfa öld. Árið 2016
voru 20 lönd sem framleiddu yfir
milljón bíla. Ítalía var 19. stærsta
framleiðslulandið með rúma 1,1
milljón framleiddra eintaka. Ítalía
hefur unnið evrópsku bílaverð­
launin næstoftast allra landa og
FIAT hefur unnið oftast allra bíla­
framleiðenda.
Argentínumaðurinn Horacio
Pagani vann hjá Lamborghini
þegar fyrirtækið var að byrja að
nota kolefnistrefjar við gerð bíla
sinna, sem þótti nýstárlegt þá.
Árið 1988 stofnaði hann Pagani
Composite Research í Modena og
upp úr því fór hann að huga að
framleiðslu eigin bíls. Í samvinnu
við AMG hjá Mercedes­Benz
varð til fyrsti bíll Paganis árið
1999, Zonda C12. Síðan þá hafa
nokkrir bílar borið Zonda­nafnið
og arftaki þessa bíls var Huayra.
Bílar Paganis eru fyrsta flokks ofur­
bílar, nánast bara úr koltrefjum
og með æðislegar AMG­vélar sem
komið er fyrir aftan við ökumann­
inn.
Árið 2004 var Sergio March­
ionne ráðinn forstjóri FIAT. Hann
hefur síðan þá verið mjög ákveð­
inn í því að snúa við blaðinu fyrir
FIAT og með þó nokkrum árangri.
Grande Punto var fyrsti bíllinn til
að hjálpa fyrirtækinu úr skuld en
þegar nýi FIAT 500 kom á markað
árið 2008 reyndist hann fyrirtæk­
inu gulls ígildi. Marchionne var
helsta driffjöðrin í kaupum FIAT
á Chrysler eftir að hann reyndi
samvinnu við indverska og kín­
verska framleiðendur án árangurs.
Þau bílamerki sem eru undir hatti
FIAT í dag eru Abarth, Alfa Romeo,
Chrysler, Dodge, Lancia, Maserati,
Jeep og Ram og er þá FCA (Fiat
Chrysler Automobiles) sjöundi
stærsti bílaframleiðandi heims.
Ferrari heyrði undir sama hatt en
gerir það ekki lengur.
Hvert stefnir ítalski bíla-
iðnaðurinn?
Í gegnum mestalla sögu ítalska
bílaiðnaðarins hafa ofurbílar
staðið upp úr. Merki eins og
Ferrari og Lamborghini hafa
stimplað sig rækilega inn í hóp
þeirra allra bestu og eftirsóttustu
enda var Ferrari dýrasta vöru­
merki heims árið 2014. Þrátt fyrir
þróun í átt að umhverfisvænni
tvinn­ og rafmagnsbílum ættu
þessi merki að halda sætum sínum
næstu árin. FIAT munu halda
áfram að selja ódýra bíla í miklu
magni eins og þeir hafa alltaf gert
og tilkoma Chrysler, Jeep, Dodge
og Ram þýðir fleiri markaðs­
svæði og kúnna hópa fyrir FIAT
til að spreyta sig á. Endurkoma
Alfa Romeo er hafin með tilkomu
nýrra frábærra sport­ og fólksbíla
seinustu ára og eru áætlanir um
framhald þar á jákvæðar. Framtíð
þessara merkja er nokkuð björt
og þá ekki síst hér á landi þar sem
það er komið umboð fyrir mörg
þessara merkja í fyrsta sinn í
langan tíma.
Mussolini vildi búa til
bíl fólksins og bað
Agnelli hjá FIAT um að
smíða bíl sem kostaði undir
5.000 lírum. FIAT gat hins
vegar ekki uppfyllt kröfur
Mussolinis þar sem bíllinn
sem til varð var FIAT 500 A
„Topolino“ og kostaði 8.900
lírur.
Alfa Romeo Disco Volante bíllinn þykir einhver fegursta hönnun sem um getur í bílaheiminum og þótt víðar væri leitað.
Pagani Zonda
8 . á g ú s t 2 0 1 7 Þ R I Ð J U D A g U R10 B í l A R ∙ F R É t t A B l A Ð I Ð
BílAr
0
8
-0
8
-2
0
1
7
0
4
:2
6
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
D
6
F
-2
4
1
4
1
D
6
F
-2
2
D
8
1
D
6
F
-2
1
9
C
1
D
6
F
-2
0
6
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
0
4
8
s
_
7
_
8
_
2
0
1
7
C
M
Y
K