Morgunblaðið - 27.04.2017, Blaðsíða 18

18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 2017
Dalvegi 10-14, 201 Kópavogi - Sími: 555-1212 - handverkshusid.is
Opið frá kl. 8 - 18 virka daga og 12 - 16 laugardaga
TORMEK T-4
Vinsæla brýnsluvélin
49.500kr.
Okkar verð
Benedikt Jóhannesson, fjármála- og
efnahagsráðherra, væntir þess að
eftir 20 ár gæti fjárhæð þjóðarsjóðs
sem myndi halda utan um arð-
greiðslur Landsvirkjunar numið um
20% af vergri landsframleiðslu mið-
að við hóflega ávöxtun. Sjóðurinn
gæti stækkað hratt þar sem í hann
gætu bæst árlegar arðgreiðslur sem
nema 10 til 20 milljörðum króna.
Þetta kom fram í ræðu ráðherrans á
ársfundi Landsvirkjunar sem hald-
inn var á Hilton Reykjavík Nordica í
gær.
Benedikt sagði að talsverð undir-
búningsvinna hafi þegar verið unnin
að stofnun sjóðsins. Hugmyndir séu
um að nota sjóðinn til sveiflujöfn-
unar, sem tryggingu gegn náttúruvá
eða sem stuðning við nýsköpun og
þróun. Efst á blaði væri sé þó að
nýta sjóðin sem eins konar trygg-
ingu gegn stóráföllum á borð við
náttúruhamfarir og faraldra. Vinnu-
hópur um sjóðinn er nú að störfum
og kom fram hjá Benedikt að líkur
séu á því að innan skamms geti
Landsvirkjun farið að greiða um-
talsverðar fjárhæðir í arðgreiðslur.
Eignarhald ríkisins óbreytt
Í máli Benedikts kom fram að
ekki væri stefnt að því að breyta
eignarhaldi ríkisins á Landsvirkjun.
Hann sagði mikilvægt að ríkið
tryggði að arður Landsvirkjunar
skili sér til almennings í einhverju
formi.
Í máli ráðherrans kom fram að
ekki sé ákveðið hver taka muni end-
anlegar ákvarðanir um arðgreiðslur
í sjóðinn en valdið gæti verið hjá
Landsvirkjun eða fjármálaráðherra.
Þjóðarsjóður 20% lands-
framleiðslu á 20 árum
Morgunblaðið/Eggert
Ársfundur Benedikt Jóhannesson,
fjármála- og efnahagsráðherra.
 Yrði trygging
gegn stóráföllum
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
Álframleiðsla á Ísland er umhverf-
isvænni en á flestum öðrum stöðum í
heiminum að sögn Halvor Kvande,
nóbelsverðlaunahafa og prófessors
emiritus frá NTNU í Noregi, en hann
hélt nýverið erindi hér á landi undir
yfirskriftinni, „How to minimize the
carbon footprint of aluminium smel-
ters.“
„Losun gróðurhúsalofttegunda er
mest í orkuþætti álframleiðslunnar
og hér á landi kemur raforkan frá
umverfisvænni orkuframleiðslu.
Koltvísýrlingslosun frá rafgreining-
unni sjálfri er um 1,5 tonn á hvert
framleitt tonn af áli og ofan á það
bætast koltvísýrlingsígildi upp á 0,6
tonn af annarri losun fyrir hvert
framleitt tonn af áli hér á landi. Los-
un vegna súrálsframleiðslu, for-
skautaframleiðslu og annarra að-
fanga er svo um 2,2 tonn, en hún
fellur til annars staðar. Sú losun sem
fylgir rafgreiningunni á Íslandi er um
2 tonn fyrir hvert tonn af áli.“ segir
Kvande.
Ál er unnið úr svokölluðu súráli eða
áloxíði með rafgreiningarferli þar
sem rafstraum er hleypt á vinnsluker
þar sem súrálið klofnar annars vegar
í ál og hins vegar í súrefni sem binst
kolefnum úr sérstökum rafskautum.
Til framleiðslu á aðeins 1 kg af áli
þarf um 13 kWh af raforku og því fer
gífurlega mikil orka í framleiðsluna
„Þar sem raforkan er framleidd
með gasi, líkt og í Mið-Aust-
urlöndum, bætast við 6 tonn af gróð-
urhúsalofttegundum á hvert fram-
leitt tonn af áli. Kolin eru verst en
þau nota stærstu álframleiðendur
heims, Kína og Indland, í sinni fram-
leiðslu. Þar bætast 13 tonn við fram-
leiðsluna. Ef notast er við vatnsafl
eins og hér á landi, í Noregi, Kanada
og sumum svæðum í Rússlandi er los-
unin vegna raforkunnar hins vegar
engin og losunin við jarðvarma er
hverfandi. Það skiptir því sköpum
fyrir loftslagið að nota endurnýj-
anlega orku til að framleiða málm-
inn.“
Hinn heilagi gral
Kvande segist ekki sjá í fljótu
bragði hvernig megi draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda í álfram-
leiðslu ríkja sem nota annað hvort kol
eða gas með öðrum hætti en að færa
raforkuframleiðslu ríkja í Mið-
Austurlöndum og Kína í átt að end-
urnýjanlegri og umhverfisvænni raf-
orkuframleiðslu. Hann bendir þó á að
gífurlegar fjárfestingar hafi farið í
þróun á svokölluðum eðalskautum,
sem myndu draga úr losun kolefnis
við sjálfa álframleiðsluna. Sú tækni
er þó ekki tilbúin þrátt fyrir mikla
þróunarvinnu.
„Þetta kallast í greininni leitin að
hinum heilaga gral, þ.e. eðalskautum
eða kolefnislausum rafskautum sem
myndu gera álverum kleift að fram-
leiða ál án kolefnislosunar. Það leysir
þó ekki vandann er snýr að orku-
framleiðslunni, sem losar mest af
gróðurhúsalofttegundum“ segir hann
og bendir á að álframleiðsla í heim-
inum standi fyrir 1 prósenti af kolefn-
islosun út í andrúmsloftið. Álfram-
leiðsla í löndum sem búa yfir
umhverfisvænum og endurnýj-
anlegum orkuauðlindum sé því ákjós-
anlegri en sú í Kína og Indlandi. Þess
má geta að álframleiðsla hefur vaxið
gríðarlega síðustu áratugi, fyrst og
fremst í Kína og Miðausturlöndum
og í dag fer meira en helmingur
heimsframleiðslunnar fram í Kína.
Ísland framleiðir árlega um
870.000 tonn af áli, en framleiðsla á
milljón tonnum af áli á ári fylgir losun
upp á um 2 milljónir tonna af koltví-
sýrlingsígildum. Sama magn af áli
sem framleitt er í Kína, jafngildir los-
un upp á 15 milljónir tonna á ári. Til
samanburðar er heildarlosun Íslands
um 4,5 milljónir tonna á ári, svo fram-
leiðsla milljón tonna af áli sparar
heimsbyggðinni nánast þrefalda árs-
losun Íslands ár hvert.
Umhverfisvænt
að framleiða
ál á Íslandi
 Eigum að framleiða ál á Íslandi seg-
ir nóbelsverðlaunahafi og prófessor
Morgunblaðið/Eggert
Prófessor Halvor Kvande.
Anna Sigríður Einarsdóttir
Sigurður Bogi Sævarsson
Ekki liggur fyrir hvenær svonefnd-
ur ljósbogaofn kísilmálmsmiðju
United Silicon í Helguvík verður
ræstur, að sögn Kristleifs Andrés-
sonar sem stýrir öryggis- og um-
hverfismálum fyrirtækisins. Í gær
sendi Umhverfisstofnun frá sér til-
kynningu um að rekstur verksmiðj-
unnar hefði verið stöðvaður og færi
ekki í gang aftur fyrr en stofnunin
gæfi grænt ljós.
„Við erum ekki farnir að horfa á
eina dagsetningu umfram aðra varð-
andi gangsetningu ofnsins, segir
Kristleifur og bætti við að það yrði
altjent ekki í þessari viku.
Unnið eftir tillögum
Stjórn United Silicon fundaði á
mánudag með sérfræðingum norska
ráðgjafafyrirtæksins Multikonsult
um lyktarmengunina sem erfitt hef-
ur reynst að sigrast á. Kristleifur vill
ekki segja hvað kom fram á fund-
inum nema að sérfræðingarnir hafi
komið með vissar tillögur að úrbót-
um og vinnan nú sé samkvæmt þeim.
Norðmennirnir séu ekki ósáttir
við búnað verksmiðjunnar en ýmis-
legt þurfi þó að laga. Tillögurnar lúti
að því að fá meira jafnvægi og stöð-
ugleika í rekstri ofnsins, en lyktin
sem frá verksmiðjunni berst og
margir kvarta yfir berst þegar ofn-
inn er undir ákveðnu álagi eða
slokknar á honum. Viðbragðið sé að
gagnsetja ofninn fyrst þegar eitt-
hvað sé fast í hendi um að lykt verði í
lágmarki. Multikonsult lagði einnig
til að leitað yrði til norsku loftrann-
sóknarstofnunarinnar NILU (Norsk
institutt for luftforskning) um að
mæla loft í nágrenni verksmiðjunnar
þegar ofninn verður aftur kominn í
gang.
Tækjum skipt út
Menn frá framleiðanda ofnsins
eru einnig hér á landi og vinna að
endurbótum á búnaði sem ekki hefur
virkað sem skyldi, segir Kristleifur
sem tiltekur þar stillingar á tölvu-
búnaði. Þá sé verið að skipta út ýms-
um tækjum sem ekki þyki starfa
rétt. Verða sérfræðingar þessir, svo
og ráðgjafarnir norsku frá Multi-
konsult, á svæðinu uns búið er að
koma ofninum í stöðuga og eðlilega
virkni.
„Það er allt gert til að fá þetta til
að virka og við leitum allra leiða,
segir Krstileifur Andrésson við
mbl.is í gærdag.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
United Silicon Verksmiðjan verður ekki gangsett aftur fyrr en grænt ljós fæst hjá Umhverfisstofnun.
Tölvukerfi stillt og
tækjum skipt út
 UST stoppar kísilmálmverksmiðjuna  Unnið að úrbótum
Ekki er heimilt að gangsetja
ljósbogaofn kísilmálmverk-
smiðju United Silicon í Helguvík
nema að fengnu leyfi Umhverf-
isstofnunar og þá verða teknar
frekari greiningar á lykt-
armengun. Þetta segir í bréfi
sem stofnunin sendi forsvars-
mönnum verksmiðjunnar í
fyrrakvöld.
Í bréfinu kemur fram að eftir-
lit með starfsemi verksmiðj-
unnar hafi verið fordæmalaust
að umfangi. Fjölmargar kvart-
anir hafi borist vegna lykt-
armengunar og hafi starfsmenn
stofnunarinnar metið ástandið
alvarlegt enda liggi ekki fyrir
hvort og þá hvaða efni fylgi
menguninni. Jákvæð þróun hafi
þó orðið í ráðstöfunum þeirra
sem reksturinn annast varðandi
greiningu og leiðir til úrbóta.
Jákvæðar
ráðstafanir
UMHVERFISSTOFNUN