Freyr - 01.09.2005, Síða 6

BJARGRÁÐASJÓÐUR
Bjargráðasjóður
á tímamótum
Bjargráðasjóður hefur verið í umræðunni síðustu mánuði
og misseri á meðal bænda. Ólík sjónarmið eru uppi um til-
gang sjóðsins en gagnrýni sem fram kom á síðasta aðal-
fundi Landssambands kúabænda lýtur meðal annars að
því að bændur hætti að greiða til sjóðsins og leiti frekar á
almennan tryggingamarkað með þær tryggingar sem
Bjargráðasjóður hefur veitt þeim í gegnum árin. Þá er
spurt hvort bændur verði betur eða verr settir í kjölfarið?
Á síðasta ári nam innborgun í
búnaðardeild Bjargráðasjóðs um
40 milljónum króna. Þar af 17,8
milljónir frá kúabændum, 3,9
milljónir frá svínabændum og 8,4
milljónir frá sauðfjárbændum.
Alls námu útborganir vegna
tjóna úr búnaðardeild sjóðsins á
árinu 2004 36,3 milljónum króna.
Líkurnar á stóráföllum er erfitt
að spá fyrir um, en þegar um
almenn tjón er að ræða og
horft er á heildina eru það eru
alltaf nokkrir bændur á hverju
ári sem verða fyrir búsifjum og
þá er oft um talsverðar fjár-
hæðir að ræða. Einnig er það
matsatriði hvað er stórtjón og
skiptir þá efnahagur tjónþola
miklu máli og hversu vel hann
er í stakk búinn til að mæta
tjóninu. Komi til stóráfalla í ein-
stökum búgreinum fer staða
búgreinar, þ.e. hvort um inn-
eign eða að ræða eða ekki,
innan Bjargráðasjóðs að skipta
verulegu máli um bætur til
tjónþola. Ennfremur getur
framlag ríkissjóðs, sem ákveðið
er árlega í fjárlögum, haft áhrif
á hvaða bætur fást þegar um
stórtjón er að ræða og vilji er til
að bæta tjónið að hluta úr
ríkissjóði.
Tilgangur Bjargráðasjóðs
hefur einkum verið sá, nú
seinni árin, að bæta stærri tjón
sem bændur hafa orðið fyrir,
s.s. vegna sjúkdóma, óvenju-
legs veðurfars og slysa á
bústofni sem hefðbundin
tryggingavernd nær ekki yfir.
Stefna Bændasamtakanna
hefur verið að viðhalda
sjóðnum í núverandi mynd því
hann sé góð samtrygging fyrir
bændur sem ætlað er að bæta
stóráföll.
Tekjur sjóðsins koma frá
sveitarfélögunum, sem greiða
ákveðna fjárhæð á ári fyrir hvern
íbúa, og sem hluti af búnaðar-
gjaldi sem bændur greiða.
Samkvæmt lögum er ríkissjóði
heimilt að greiða allt að 80 millj-
ón krónur á ári til sjóðsins sem
nánar er kveðið á um í fjárlögum
hverju sinni. Þá nýtur sjóðurinn
góðs af vöxtum eigin fjár.
DEILDASKIPTUR SJÓÐUR
Bjargráðasjóður skiptist í tvær
deildir, almenna deild og bún-
aðardeild, og er hlutverk deild-
anna mismunandi. Almenna
deildin veitir einstaklingum, fé-
lögum og sveitarfélögum fjár-
hagsaðstoð til að bæta tiltekin
tjón af völdum náttúruham-
fara, t.d. tjón á fasteignum,
vélum, landsvæðum, götum og
gangstéttum sveitarfélaga,
girðingum, túnum og raf-
magnslínum er tengjast land-
búnaði. Búnaðardeild sjóðsins
er sú deild sem bændur greiða
til. Hún bætir tjón á búfé og
afurðum búfjár, uppskerutjón á
garðávöxtum, tjón af völdum
sjúkdóma, vegna óvenjulegs
veðurfars og slysa. Ennfremur
er stjórn sjóðsins heimilt að
styrkja úr búnaðardeildinni
fyrirbyggjandi aðgerðir til að
koma í veg fyrir tjón sem Bjarg-
ráðasjóði ber að bæta.
STJÓRN LEGGUR MAT Á
BÓTAHÆFNI TJÓNA
Fjárhagsaðstoð beggja deilda
sjóðsins er fólgin í veitingu bóta
sem stjórn sjóðsins ákveður
hverju sinni í samræmi við fjár-
hag og stöðu sjóðsins. Stjórnin
leggur mat á bótahæfni tjóna,
ákveður bótahlutfall og eigin
áhættu tjónþola í tjóni. Styrk-
hlutfall og eigin áhættu er
stjórn sjóðsins heimilt að
ákveða mismunandi eftir bú-
greinum og tegundum eigna.
Stjórnin tekur í því efni m.a. mið
af tekjuskiptingu sjóðsins og
rekstraráhættu hverrar búgrein-
ar. Forsenda styrkveitinga úr
búnaðardeild sjóðsins er að skil
hafi verið gerð á búnaðargjaldi.
Tjónþolar sækja um styrki til
sjóðsins með því að fylla út
eyðuþlöð sem liggja frammi hjá
búnaðarsamböndum og hjá
oddvitum og ráðunautum.
Einnig hafa margir dýralæknar
tiltæk eyðublöð frá sjóðnum.
Staðfestingar dýralæknis, odd-
vita, ráðunautar eða annars
aðila sem staðfesta tjónið og
umfang þess þurfa að liggja
fyrir áður en umsókn er
afgreidd.
KOSTIR OG GALLAR VIÐ
BJARGRÁÐASJÓÐ
Búnaðarþing hefur tekið mál-
efni Bjargráðasjóðs oftar fyrir en
einu sinni. Árið 2002 tók félags-
málanefnd Búnaðarþings mál-
efni Bjargráðasjóðs til umræðu
og aftur árið 2004. ( fyrra
skiptið var því beint til stjórnar
Bændasamtaka (slands og bú-
greinafélaga að kanna hvort
hagkvæmt væri að leggja Bjarg-
ráðasjóð af I núverandi mynd
og jafnframt að kanna hvort
hægt væri að fá sambærilegar
eða betri tryggingar með öðrum
hætti. Unnin var skýrsla um
málið á félagssviði B( í samstarfi
við Bjargráðasjóð. Haldnir voru
fundir með tryggingafélögum
en ekki var komist til botns í því
hvort hagkvæmt væri fyrir
bændur að breyta um
tryggingavernd. Niðurstöðurnar
voru á þá leið að skoða þyrfti
málin betur og hagsmunaaðilar
ættu að skipa vinnuhóp sér-
fróðra aðila til að gera tillögur
um framtíðarskipulag bóta-
reglna í landbúnaði. Þá var
mælt með því að gera ítarlega
könnun á stöðu tryggingamála
hjá nágrannaþjóðum okkar.
Á Búnaðarþingi árið 2004 var
enn fjallað um málefni Bjarg-
ráðasjóðs og í framhaldi beðið
um ítarlega úttekt á starfsemi
sjóðsins. ( niðurstöðu skýrslu
sem gerð var í kjölfarið komu
fram ýmsir kostir og gallar við
Bjargráðasjóð. Þar var m.a. bent
á að sjóðurinn væri illa í stakk
búinn að mæta stóráföllum, t.d.
í svína- og alifuglarækt. Þá var
bent á að skil á milli Bjargráða-
sjóðs og annarra trygginga
gætu skilið eftir göt í trygginga-
vernd og hætta á ósamræmi [
tjónamati væri töluverð. Á móti
kæmi það öryggi sem sjóðurinn
veitti og það myndi taka
nokkurn tíma að byggja upp
tryggingasögu á frjálsum trygg-
ingamarkaði. Óvíst væri hvernig
það kæmi fjárhagslega út fyrir
bændur en þó yrði að gera ráð
fyrir að tryggingafélög myndu
hafa vaðið fyrir neðan sig
meðan þekking þeirra á tjónum
væri að byggjast upp. Þá var
bent á það í skýrslunni að veru-
legur styrkur væri af almennu
deildinni og nægði þar að nefna
tryggingar gegn kaltjónum sem
óraunhæft yrði að telja að færu
á frjálsan markað.
Atriði, sem ekki síður er mikil-
vægt þegar rætt er um tilvist
sjóðsins, er að samkvæmt skil-
greiningu Alþjóðaviðskipta-
stofnunarinnar (WTO) teljast
framlög ríkisins til sjóðsins til
„græns" stuðnings í tilkynning-
um um stuðning við landbúnað.
( þessu samhengi má nefna að
t.d. kostnaður við mat á tjónum
í landbúnaði er ekki greiddur af
tjónþola heldur greiðir ríkið
hann [ flestum tilfellum eftir
öðrum leiðum (stoðkerfið, s.s.
ráðunautar og héraðsdýra-
læknar). Það kann því að vera
áhugavert að styrkja þessa starf-
semi í Ijósi þess að nýir
r FREYR 09 2005