Freyr - 01.09.2005, Side 17

FÓÐUR
innar, NorFor, verða horft til
þess hvernig kolvetnahlutinn
meltist í skepnunni, einkum í
vömb. Hér á landi hefur verið
látið nægja að greina þurrefni,
prótein og meltanleika þurr-
efnis í þjónustusýnum frá
bændum og reiknað orku-
(FEm) og próteingildin
(AAT/PBV) út frá þessum þátt-
um. Eins og hér verður fjallað
um á eftir verður nú nokkur
breyting þar á.
VAMBARGERJUNIN
í núverandi fóðurmatskerfi
flokkast fitusýrurnar (mjólkur-
sýra, ediksýra, smjörsýra og et-
hanol), til að mynda úr votheyi,
sem NFE og þar með sem auð-
meltanleg kolvetni. I Ijós hefur
komið að gerjunarefnin nýtast
hins vegar afar illa sem orku-
gjafi fyrir vambarörverunar. (
fóðri þar sem mikið er af þess-
um efnum (>8% í þurrefni t. d.
í blautu, óforþurrkuðu votheyi)
er um hreint orkutap að ræða
sem ekki nýtist til örveruvaxtar.
Á mynd 1 má í grófum drátt-
um sjá muninn á fóðurefna-
greiningu í eldri fóðurmats-
kerfum og því hvernig ætlunin
er greina kolvetnahluta fóðurs-
ins í fóðurmatskerfi framtíðar.
Tilgangurinn er að geta lýst bet-
ur hvernig kolvetnin meltast og
nýtast hjá jórturdýrum. Eins og
myndin sýnir er kolvetnaflokkn-
um skipt í gerjunarafurðir,
sykur, sterkju og frumuveggjar-
efni (sellulósa, hemisellulósa og
lignln).
MÆLING Á FRUMUVEGGJ-
AREFNUM í FÓÐRINU -
HVAÐ ER NDF?
Frumuveggjarefni í fóðri eru
greind með því að sjóða fóður-
sýni í hlutlausri sápulausn (pH =
7,0) og það sem eftir situr af sýn-
inu eftir suðuna er nefnt NDF, -
(„Neutral Detergent Fiber") eða
óuppleysanlegt tréni. Eins og áð-
ur er getið samanstendur NDF af
sellulósa, hemisellulósa og
lignlni. Pektín, sem einnig er
frumuveggjarkolvetni leysist upp
við suðuna og er þess vegna ekki
hluti af NDF. Hins vegar er í
algengu fóðri lltið af því, ef frá
eru taldar fóðurrófur og rófna-
trefjar. NDF-greiningin er einföld
og það hefur sýnt sig að hún
hentar vel til þess að mæla þann
hluta af tormeltu kolvetnunum
sem eru nýtanleg (meltanlegar I
vömb vegna örverugerjunar) I
skepnunni.
Dæmi um NDF-innihald I
algengum fóðurtegundum er
sýnt I töflu 1.
Eins og taflan ber með sér eru
það einkum gróffóðrið sem
inniheldur NDF að ráði. ( gróf-
fóðri eykst NDF með auknum
þroska. Hversu mikil sú aukning
er fer eftir grastegund, áburðar-
magni og veðurfari. ( beitar-
gróðri snemma á þroska-
ferlinum finnum við oft lág
NDF-gildi eða 35-45 % I þurr-
efni (350-450 g NDF I kg þe).
Af þeim fóðurtegundum sem
helst eru notaðar I kjarnfóður-
blöndur eru rófnatrefjar sem
innihalda mikið NDF. Á móti
kemur að vambarmeltanleiki
NDF I rófum er hár samanborið
við fóðurtegundir með tilsvar-
andi NDF-magn. ( byggi og
höfrum er sterkja langumfangs-
mesta kolvetnið og því er NDF-
gildið tiltölulega lágt. Aftur á
móti er meltanleiki NDF í byggi
og höfrum tiltölulega lágur.
Hér hefur stuttlega verið fjall-
að um kolvetni í fóðri, aðallega
þó frumuveggjarefnin, flokkun
þeirra og greiningu. f nýja
fóðurmatskerfinu NorFor verða
mælingar á NDF þungamiðja
fóðurefnagreininga. Bændur
hafa eflaust tekið eftir því, að
nú býðst þeim að fá greint NDF
í þjónustusýnum gegn sérstöku
gjaldi.
I næsta tölublaði Freys verður
fjallað um meltingu og nýtingu
á NDF í fóðri.
Helstu heimildir:
Bragi Líndal Ólafsson, Jóhannes
Sveinbjörnsson og Grétar Hrafn
Harðarson 1997. Gerjun nokkurra
grastegunda í vömb jórturdýra.
Ráðunautafundur, bls 234-241.
Bragi Líndal Ólafsson o. fl. 2004.
Kolvetni í fóðri jórturdýra. Fræða-
þing iandbúnaðarins 2004. bls 156-
163.
Harald Volden 1999. Hva er NDF
og hvordan kan vi bruke det? (1).
Buskap nr. 6. 1999.
Tafla 1. Dæmi um NDF- innihald f algengu fóðri
Fóðurtegund Sýni, dags Þroskastig NDF * g í kg þe % í þe
Vallarfoxgras 04. j ú I Ekki fullskriðið 681 68,1
Vallarfoxgras 16.júli Fullskriðið 651 65,1
Vallarfoxgras 15.ágúst Að blómstra 696 69,6

Vallarsveifgras 04.júlí Byrjað að skríða 685 68,5
Vallarsveifgras 16.júlf í blóma 670 67,0
Vallarsveifgras 15.ágúst í fullum blóma 722 72,2

Bygg 240
Hafrar 300
Sojamjöl 120
Hálmur 720
*íslenskar mælingar á heyi en norskar mælingar á kjarnfóðri.

Aska
Aska
Hráfita
Hráfita
Hráprótein
Hráprótein
Köfnunar-
efnislaus
afgangur
Gerjunarafurðir
Sykur
Sterkja
Tréni
Núverandi
kerfi
Hemisellulósi
Sellulósi
Lignín
Kerfi
framtíðarinnar
Mynd 1. Efnagreining á fóðri samvæmt núverandi fóðurmatskerfi
og væntanlegu framtíðarfóðurmatskerfi, NorFor.
FREYR 09 2005