Fréttablaðið - 02.02.2018, Qupperneq 16

2 . f e b r ú a r 2 0 1 8 f Ö S T U D a G U r16 S k o ð U n ∙ f r É T T a b L a ð i ð
Staða Ríkisútvarpsins er nú orðin sú sem BBC telur brýnt að forðast: Hagsmunir auglýs-
enda stýra dagskrárstefnunni og í
kjölfarið ryksugar stærsta sölu-
deild íslenskra fjölmiðla tekjur
úr hverju horni markaðarins. Ný
skýrsla um rekstrarstöðu einka-
rekinna fjölmiðla hefur á síðustu
dögum valdið nokkru fjaðrafoki
þar sem tillaga meirihlutans var
skýr, heppilegast væri að Ríkisút-
varpið hverfi hið fyrsta af auglýs-
ingamarkaði. Þar með verði horfið
frá samkeppnisrekstri ríkisins í
auglýsingasölu, bæði í sjónvarpi
og útvarpi.
Breska ríkisútvarpið BBC er fyr-
irmynd flestra ríkisfjölmiðla og á
vef þeirra er stefnan birt afdráttar-
laus: „BBC er ekki heimilt að selja
auglýsingar eða kostanir á almenn-
ingsþjónustu. Þannig er stofnunin
sjálfstæð frá hagsmunum auglýs-
enda og tryggt að einungis er verið
að sinna hagsmunum áhorfenda.
Ef BBC myndi selja aðgang að
útsendingum, í heild eða að hluta,
myndu hagsmunir auglýsenda
stjórna bæði dagskrárgerð og dag-
skráruppstillingu. Einnig yrðu þá
mun minni tekjur fyrir aðra ljós-
vakamiðla.“
Auglýsingar stýra lengd þátta
Fyrst um dagskrá Ríkisútvarpsins.
Nokkrar takmarkanir eru á notkun
auglýsingahólfa og þurfa innlendir
dagskrárliðir að vera meira en
ein klukkustund til að rjúfa megi
útsendingu. Þessi regla hefur valdið
því að vinsælustu þættir í Ríkissjón-
varpinu eru nú allir orðnir 70 mín-
útur að lengd. Vöruinnsetningar í
dagskrárefni eru algengar. Þegar
einkareknu sjónvarpsstöðvarnar
bjóða sitt vandaðasta dagskrárefni
er algengara en ekki að RÚV sýni
á sama tíma sitt besta efni sem
er samkeppni en ekki þjónusta.
Dagskrárliðir sem ættu heima á
hliðarrásum eru látnir riðla dag-
skrá á meginrás til að safna áhorfs-
punktum. Langir skemmtiþættir á
borð við Útsvar, Fjörskylduna og
kynningar á Eurovision njóta for-
gangs á meðan innlent leikið sjón-
varpsefni virðist horfið af dagskrá.
Auglýsingadeildin er þó einka-
reknum miðlum erfiðari keppi-
nautur en dagskrárdeildin. Sölunni
hefur vissulega verið settur rammi
í starfsreglum en þær eru oftlega
virtar að vettugi til að auka tekjur
stofnunarinnar. Vera Ríkisút-
varpsins á samkeppnismarkaði
er vissulega óheppileg en það eru
vinnubrögð söludeildar sem gera
ástandið illþolanlegt fyrir sam-
keppnisaðila. Nýlega fékk undir-
ritaður tilboð um ókeypis birtingar
í Vetrarólympíuleikum ef hann
kæmi með nógu „flott plan og
upphæð inní dagskrána“. Höfum í
huga að hér er verið að semja við
ríkisstofnun með yfirburðastöðu á
samkeppnismarkaði.
Hundruð milljóna
í auglýsingaöflun
Niðurstaða meirihluta nefndar-
innar er að heppilegast sé að
Ríkisútvarpið fari af auglýsinga-
markaði hið fyrsta. Þeir sem eru
ósammála segja að þá þurfi að
bæta stofnuninni þá 2,2 milljarða
sem hverfa af tekjuhliðinni. Þetta
er ofmat því hið raunverulega
tekjutap er líklega nær 1,6 millj-
örðum. Það kostar Ríkisútvarpið
nefnilega peninga að sækja auglýs-
ingatekjur og sölukostnaður, sem
samanstendur af launakostnaði,
þjónustugjöldum, áhorfsmæling-
um og öðrum rekstri, er vart undir
600 milljónum á ári.
Ekkert kallar á þennan kostnað
þó að auglýsingahólf stæðu áfram
til boða í einhvern tíma. Auglýs-
endur myndu einfaldlega bóka
sjálfir sínar auglýsingar á fyrirfram
gefnu opinberu verði en Ríkisút-
varpið léti af sókn sinni á markað-
inn í leit að næstu krónum. Mínút-
um yrði svo fækkað á næstu árum
þar til stofnunin yrði óháð auglýs-
endum. Að sjálfsögðu yrði haldið
áfram að lækka annan kostnað
við rekstur á sama tíma og þar
er af nógu að taka. Engin ástæða
er fyrir Ríkisútvarpið að elta dýr
verkefni á borð við handbolta-
eða knattspyrnumót sem keppst
er um að sýna, vandséð er hversu
lengi er þörf fyrir Rás 2 fyrir unga
fólkið nú þegar meðalhlustand-
inn er kominn vel á sextugsaldur,
Rondó er óþörf almannaþjónusta
og þannig má lengi telja.
Það er sannfæring mín að ef
tekst að venja Ríkisútvarpið af
auglýsingatekjum verði stofn-
unin miklu betur í stakk búin til
að sinna raunverulegu hlutverki
sínu eins og það er skilgreint í
lögum. Vonandi verður ráðist í
breytingar til batnaðar þrátt fyrir
hræðsluáróður þeirra sem vilja
halda óbreyttu ástandi til að verja
eigin hagsmuni. Óháð Ríkisútvarp
– já takk, því þá skapast meiri fjöl-
breytni fjölmiðla og þar með öfl-
ugra samfélag.
Óháð Ríkisútvarp – betra Ríkisútvarp
Magnús
Ragnarsson
framkvæmda­
stjóri hjá
Símanum Nýlega fékk undirritaður tilboð um ókeypis birtingar
í Vetrarólympíuleikum ef
hann kæmi með nógu „flott
plan og upphæð inní dag-
skrána“. Höfum í huga að hér
er verið að semja við ríkis-
stofnun með yfirburðastöðu
á samkeppnismarkaði.
Listaháskóli Íslands (LHÍ) fagnar mjög þeirri athygli sem fjölmiðlar hafa sýnt húsnæðis-
vanda sviðslistadeildar skólans eftir
aðgerðir nemenda sl. mánudag.
Jafnframt fagna stjórnendur LHÍ,
frumkvæði og hugrekki nemenda
við að koma þessu brýna málefni á
framfæri og kröfu þeirra um tafar-
lausar aðgerðir.
Umfjöllun leiðandi fjölmiðla,
t.a.m. RÚV og fréttatíma Stöðvar
2 í þessari viku, hefur verið mikil-
væg og uppbyggileg, enda hafa
blaðamenn allir sem einn leitað
viðbragða og/eða upplýsinga hjá
rektor, auk þess að ræða við nem-
endur. Leiðari, eða „Skoðun“, Magn-
úsar Guðmundssonar í Fréttablað-
inu í fyrradag, er þó undantekning
er sýnir hvernig slök vinnubrögð
verða til þess að mála upp mynd
gagnvart almenningi sem ekki
byggir á staðreyndum. Magnús
staðhæfir að húsnæðismálin séu
slagur „sem stjórnendur hefðu átt
að taka á opinberum vettvangi fyrir
lifandis löngu“ eða víkja ella. Hann
horfir alfarið framhjá allri þeirri
vinnu sem stjórnendur hafa lagt í
húsnæðismálin undanfarin ár og
allir mikilvægustu fjölmiðlar lands-
ins hafa ítrekað gert grein fyrir. Allt
er þetta aðgengilegt á vef LHÍ og
með einfaldri leit á netinu (http://
www.lhi.is/frettir/husnaedismal-
listahaskolans).
Árangur þessa sleitulausa starfs er
m.a. sá að lausn á húsnæðismálum
skólans rataði inn í stjórnarsáttmála
sitjandi ríkisstjórnar, auk þess sem
Lilja Alfreðsdóttir menntamála-
ráðherra gerði nýverið grein fyrir
sínum aðgerðum: (https://www.
stjornar radid.is/efst-a-baugi/frettir/
stok-frett/2017/12/21/Husnaedis-
mal-Listahaskolans-komin-i-far-
veg/)
Meginkrafa nemenda um bætt
húsnæði er það sem skiptir höfuð-
máli í þessu tilliti, enda réttmæt og
brýn. Í erindi því sem þau sendu
fjölmiðlum eru þó einnig full-
yrðingar um innra starf sem eru
mjög orðum auknar en skiljanlegar
vegna þess hve mjög húsnæðis-
málin hafa reynt á þolrif allra. Í
stað þess að kanna sannleiksgildi
þessara fullyrðinga gerir Magnús
þær beinlínis að sínum eigin og
heldur þeim þar með fram sem
staðreyndum á opinberum vett-
vangi í Fréttablaðinu. Hann, öfugt
við alla aðra fjölmiðlamenn, hafði
ekki samband við LHÍ þótt kjarni
málsins sé fyrir betra húsnæði
nemendum til handa. Hann sann-
reyndi m.ö.o. ekki það sem hann
heldur fram sem staðreyndum og
bregst þannig meginskyldu upp-
lýstrar og áreiðanlegrar blaða-
mennsku.
Magnús heldur því aukinheldur
fram að nemendur LHÍ séu þeir
einu í „ríkisreknum háskóla“ sem
þurfi að greiða skólagjöld. LHÍ er
ekki ríkisháskóli, heldur sjálfs-
eignarstofnun sem innheimtir
skólagjöld á sömu forsendum og
Háskólinn í Reykjavík og Háskól-
inn að Bifröst, sem rétt eins og LHÍ
njóta fjárframlaga frá ríkinu skv.
reiknilíkani.
Í ljósi fullyrðinga Magnúsar um
stjórnendur LHÍ er vert að taka
fram að núverandi rektor, sem kom
til starfa í ágúst 2013, hefur ásamt
stjórn skólans ítrekað farið yfir
málið með þremur menntamálaráð-
herrum í þremur ríkisstjórnum, auk
þess að standa fyrir margvíslegum
aðgerðum til að vinna bug á upp-
söfnuðum og áratugalöngum vanda.
LHÍ gerir alvarlega athugasemd
við það sem ranglega er haldið fram
af Magnúsi að stjórnendur skólans
standi ekki með nemendum í bar-
áttu fyrir lausn húsnæðisvandans,
sem allt frá síðasta ári er kominn
verulegur skriður á. Almenningur
í landinu á rétt á því að vita að
þeir sem hafa skattfé til ráðstöf-
unar til uppbyggingar samfélags-
innviða séu starfi sínu vaxnir og
ábyrgir bæði gagnvart nemendum
og þeim stjórnvöldum sem úthluta
stofnunum rekstrarfé eða nauðsyn-
legu fjármagni til uppbyggingar – í
þessu tilfelli viðunandi umgjarðar
um fræðasvið lista í Listaháskóla
Íslands.
Umfjöllun um húsnæðismál
Listaháskóla Íslands – athugasemd
Fríða Björk
Ingvarsdóttir
rektor Lista­
háskóla Íslands
Á Íslandi stunda um 20.000 nem-endur nám á framhaldsskóla-stigi. Eins og gefur að skilja
eru fjölmargir nemendur í þessum
hópi að glíma við áskoranir í sínu lífi.
Stundum er um að ræða eðlileg og
krefjandi viðfangsefni sem allir þurfa
að ganga í gegnum á þessu aldurs-
skeiði samhliða vaxandi álagi í námi
og auknu persónulegu sjálfstæði.
Í þessum stóra hópi ungs fólks
eru einnig nemendur sem glíma við
andlega vanlíðan og áskoranir sem
þau eiga erfitt með að takast á við án
aðstoðar. Í því samhengi getur verið
nauðsynlegt að grípa inn í og veita
ráðgjöf, stuðning eða meðferð eftir
því sem við á hverju sinni.
Það er ljóst að ef andleg líðan nem-
enda er ekki góð þá hefur það nei-
kvæð áhrif á námsgengi þeirra, getur
aukið líkur á brotthvarfi eða seinkað
námslokum verulega. Sérfræðingar
hafa bent á mikilvægi snemmtækrar
íhlutunar þegar um er að ræða and-
lega vanlíðan svo draga megi úr líkum
þess að vandinn verði flóknari síðar á
lífsleiðinni og dragi þannig úr lífsgæð-
um einstaklingsins og hafi í för með
sér aukinn samfélagslegan kostnað.
En hvað er til ráða fyrir stjórnvöld og
framhaldsskólana?
Lausnin gæti m.a. falist í því að
bjóða upp á sálfræðiþjónustu í öllum
framhaldsskólum en með því að auð-
velda aðgengi að viðeigandi þjónustu
er líklegra að nemendur leiti sér
aðstoðar fyrr og nái fyrr betri tökum
á lífi sínu.
Tilraunaverkefni
Undanfarin misseri hafa nokkrir
framhaldsskólar farið af stað með
tilraunaverkefni sem byggja á því
að auðvelda aðgengi nemenda að
sálfræðiþjónustu innan skólanna
og hefur reynslan af því verið mjög
jákvæð. Nemendur hafa nýtt sér
þessa þjónustu vel og greinilegt er
að um raunverulega þörf er að ræða.
Í sumum tilvikum hafa sálfræðingar
verið ráðnir inn í framhaldsskóla
með fasta viðveru en einnig hafa
verið gerðir samstarfssamningar við
sérfræðiþjónustu sveitarfélaga eða
sjálfstætt starfandi sálfræðinga um
afmörkuð verkefni. Þjónustan hefur
meðal annars falið í sér persónulega
sálfræðiráðgjöf og stuðning til nem-
enda, námskeiðahald og fyrirlestra
um sálfræðileg málefni, samstarf við
foreldra, frummat á vanda og tilvísun
til viðeigandi meðferðaraðila innan
heilbrigðiskerfisins ef þörf hefur
verið á. Því má segja að hlutverk sál-
fræðinga í framhaldsskólum geti bæði
tengst forvarnar- og fræðsluverkefn-
um í bland við persónulega og faglega
þjónustu handa nemendum.
Það er mikilvægt að foreldrar fylg-
ist vel með andlegri líðan ungmenna
sinna sem stunda nám á framhalds-
skólastigi og bregðist tímanlega við
verði þeir varir við breytingar á and-
legri líðan. Það er ekki síður mikil-
vægt að ungt fólk eigi greiðan aðgang
á eigin forsendum að úrræðum og
þjónustu ef því líður illa eða þarf að
ræða viðkvæm málefni. Það hentar
nemendum vel að geta leitað sér sál-
fræðiþjónustu innan skólanna enda
er unga fólkið okkar opið og með-
vitað um mikilvægi þess að ræða eigin
líðan og leita sér aðstoðar.
Það eru mikil samfélagsleg tækifæri
fólgin í því að auka aðgengi að sál-
fræðiþjónustu fyrir framhaldsskóla-
nemendur. Nemendurnir hafa ríka
þörf fyrir slíka þjónustu og hafa með-
tekið þau skilaboð hversu mikilvægt
það er að sækja sér aðstoð ef eitthvað
bjátar á. Það skiptir því höfuðmáli að
slík þjónusta standi þeim til boða og
innan skólanna er tilvalið tækifæri til
að mæta þessari þörf með það fyrir
augum að auka lífsgæði nemenda á
framhaldsskólastigi og auka þar með
líkurnar á farsælli skólagöngu og far-
sælli framtíð.
Sálfræðiþjónusta í alla framhaldsskóla
Almenningur í landinu á
rétt á því að vita að þeir sem
hafa skattfé til ráðstöfunar til
uppbyggingar samfélagsinn-
viða séu starfi sínu vaxnir og
ábyrgir bæði gagnvart nem-
endum og þeim stjórnvöld-
um sem úthluta stofnunum
rekstrarfé eða nauðsynlegu
fjármagni til uppbyggingar.
Bóas Valdórsson
sálfræðingur MH
Steinn
Jóhannsson
konrektor MH
Það eru mikil samfélagsleg
tækifæri fólgin í því að auka
aðgengi að sálfræðiþjónustu
fyrir framhaldsskólanem-
endur.
0
2
-0
2
-2
0
1
8

0
4
:3
3
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
E
E
2
-4
2
3
8
1
E
E
2
-4
0
F
C
1
E
E
2
-3
F
C
0
1
E
E
2
-3
E
8
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
B

F
B
0
4
8
s
_
1
_
2
_
2
0
1
8
C
M
Y
K