Myndmál - 01.10.1983, Side 15

láhusYmir
ÖSKARSSON:
Lárus Ýmir Óskarsson heitir
kvikmyndaleikstjóri sem ný-
lega gerði það gott í Svíaríki
með fyrstu kvikmynd sinni í
fullri lengd. Afkvæmið kallast
,Andra Dansen“ Annar Dans“)
og undanfarið höfum við íslend-
ingar átt þess kost að ganga úr
skugga um hvað pilturinn hefur
verið að aðhafast hjá frændum
vorum Svíum.
ANDIU DANSEX
Í«R RISES. ISVRRT OCH V-TT ..
KIM ANDERZON • LISA HUGOSON
Annar Dans hlaut góðar umsagnir í sænsk-
um fjölmiðlum og það sem meira er um vert,
mun fleiri komu að sjá hana en búist var við.
Það var talað um að hún væri ósænsk og þá
í jákvæðum skilningi. „Svíar eru nefnilega
ekkert ánægðir með sína kvikmyndafram-
leiðslu eins og hún er“ útskýrir Lárus. „Þeir
eru mjög krítískir á hana en eru mismunandi
klárir á því af hverju ástandið er svona. Jörn
Donner, sem var yfirmaður Sænsku Kvik-
myndastofnunarinnar sagði: „Sko, tökum
þetta helvítis pakk og sendum það til New
York. Lokum það inni á hótelherbergi í hálf-
an mánuð og látum það horfa á sjónvarp. Þá
getur það kannski gert myndir sem fólk hefur
áhuga á að horfa á“. Þetta eru kannski full
ruddaleg meðul en það er nokkuð til í þessu
hjá honum. Það hefur of lítið verið hugsað
um að gera myndir sem falla áhorfendum í
geð“.
Glópalán
Lárus Ýmir hlaut kvikmyndamenntun sína
við Dramatiska Institutet í Stokkhólmi.
Lokaverkefni hans þaðan var nokkurra mín-
útna mynd, Fugl í búri, sem m.a. var tilnefnd
til Óskarsverðlauna á sínum tima. Sænsku
kvikmyndagerðarmönnunum Per Berglund
og Jonas Cornell var falið að hafa uppá ungu
og hæfileikaríku fólki sem ekki hafði gert bíó-
mynd áður, á vegum Sænsku Kvikmynda-
stofnunarinnar. í viðtali við kvikmyndatíma-
Lisa Hugoson.
„Ræd movie”
Sumir gagnrýnendur hafa orðið til þess að
fetta fingur útí byggingu myndarinnar og tal-
að um að þetta svokallaða „road movie“
þema sé orðið slitið. Lárus vísar þessu alfarið
á bug. „Sko, þetta er einhver skelfilega hjá-
kátlegur misskilningur hjá þessu þlessaða
fólki sem minnist á þetta“ segir hann, „því
hvað er ekki búið að gera margar myndir eftir
öðrum módelum, t.d. vestra og bankaráns-
plottum sem eru algerlega smíðaðar eftir for-
múlum? Fólk ætti frekar að vera orðið leitt á
þeim. En slíkar myndir eru venjulegri og því
meðtekur fólk þær frekar. Vegna þess að
þessi myndbygging inniheldur ekki þetta ris og
alla þessa plottpunkta eða hvað það nú heitir,
þá er litið á mynd nr. tvö sem gerð er á þennan
máta, sem úrelta, meðan gerðar eru myndir
eftir hefðbundinni formúlu aftur og aftur og
enginn kvartar. En auðvitað er alveg útí hött
að tala um “road movie“, sem er svona hæfi-
lega misheppnuð nafngift, sem einhverja
gamla lummu, þetta er bara ákveðið form.
Síðan er spurningin um hvort hver mynd segi
eitthvað nýtt eða er eitthvað öðruvísi. En frá
upphafi var ég á móti því að láta hana gerast
í einhverju ákveðnu umhverfi á einhverjum
ákveðnum tíma. Yfirleitt gerast þessar „road
movies“ á ákveðnu tímabili og í ákveðnu
andrúmslofti en ég hef reynt að vinna á móti
þessu með ártalið og landið. Það er ekkert
Kim Anderson.
ritið Continental Film and Video Review
sagði Cornell þessa skólamynd Lárusar hafa
innihaldið þá eiginleika sem þeir leituðu eftir.
Berglund og Cornell fóru yfir verk fjölmargra
sem stundað höfðu nám hjá Dramatiska í
þeim tilgangi að „finna ungt fólk sem hafði
sýnt að það skildi tungumál hvíta tjaldsins og
reyndi að skapa sinn eigin heim á filmuna í
stað þess að fylgja í fótspor annarra. Lárus
Óskarsson er Islendingur en hann er skólaður
í Sviþjóð. Honum tókst með Fugl í Búri að
skapa, úr smávægilegum atburði og án allra
samtala, ljóð með auðskildu innihaldi“.
„Það má í rauninni kalla það mikið glópa-
Ián, hvernig það vildi til að ég var fenginn til
að leikstýra Andra Dansen" segir Lárus. „Ég
var staddur í Svíþjóð um jólaleytið 1981 og
ætlaði bara að hjálpa konunni minni að flytja
heim. Tilviljun réði því að ég var við símann
þegar Berglund og Cornell hringdu. Hefði ég
ekki farið út eða konan mín komið heim, þá
hefði ekkert orðið af þessu. Við ræddum um
hugmyndir og það varð ofan á að velja hand-
rit eftir Lars Lundholm, sem átti hugmyndina
að Fugl í Búri, um tvær konur sem hittast af
tilviljun á ferðalagi um Svíþjóð. Önnur er 25
ára og hin 30, sú eldri fær far hjá þeirri yngri
í bílnum hennar. Þær ferðast síðan norður
eftir Svíþjóð og lenda í ýmsum ævintýrum en
skilja svo í lokin“.
sem segir að þessi mynd gæti ekki alveg eins
gerst í Finnlandi, Noregi, Skotlandi eða
hvaða öðru landi sem hefur bæði skóga og
hálendi. Það er ekkert í henni, nema kannski
tungumálið, sem neglir það niður að þetta sé
endilega sænsk mynd, andstætt því sem
„road movies“ yfirleitt eru, þær eru mjög
kúltúrbundnar, fólkið er afsprengi ákveðins
tímabundins kúltúrs. Taktu bara Easy Rider
sem dæmi, hún er afsprengi ákveðinna ára og
ákveðins andrúmslofts sem var í Bandaríkj-
unum á þeim tíma sem myndin var gerð“.
En víkjum aftur að þeim Berglund og
Cornell. Sá siðarnefndi hefur orðið: „Þegar
Berglund og mér, bauðst að framleiða nokkr-
ar ódýrar myndir fyrir Sænsku kvikmynda-
stofnunina (þær áttu að vera u.þ.b. helmingi
ódýrari en venjuleg mynd í fullri lengd) tók-
um við það ekki að okkur vegna sérstaks
áhuga á ódýrum myndum. Slíkar myndir er
oft grábölvað að vinna við. Fylgja verður
strangri upptökuáætlun, starfslið er fámenn-
ara handritið kannski illa unnið og árangur-
inn oft dapurlegur. Nei, okkar ástæður voru
helgaðar nauðsyn — því ef leikstjórar, sér-
MYNDMÁL 15
MyndireftirStefan Ljungberg.