Feykir - 25.09.2014, Blaðsíða 10

10 36/2014
Dýrbítar á ferð í Deildardal
Fundu fjögur hræ og einni
gimbur þurfti að lóga
Garðar P. Jónsson, fram-
haldsskólakennari og
grenjaskytta á Melstað í
Óslandshlíð í Skagafirði, var
ásamt fleirum í göngum í
Deildar-dal, þegar gengið var
fram á hræ af tveimur
lömbum og einn fullorðinni
rollu. Þá fannst ein gimbur
sem var lifandi en illa særð og
eitt hræ í viðbót sást en náðist
ekki á mynd. Garðar sendi
Feyki myndir af illa
útleiknum hræjum og hafði
blaðamaður samband við
hann til að spyrjast fyrir um
málið.
„Við vorum vorum í göngum
síðastliðinn laugardag í Seljadal
innst í Deildardal, hræin voru
innan við svonefndan Tryppa-
foss neðan við á sem er kölluð
Litla-á. Gimbrin sem var lifandi
var í hlíðinni vestan við Tryppa-
fossinn,“ segir Garðar. Gimbr-
inni var lógað eftir að hún kom
til réttar, enda ekki hægt að
græða svona sár. Garðar segir
að einnig geti verið komin fluga
í sárið og þá þurfi að losa
gripinn sem er særður við
þjáningar eins fljótt og hægt er.
„Þau hafa öll verið lifandi
þegar ráðist var á þau, alla vega
lömbin. Það voru ekki nein
ummerki um að þau hafi verið
afvelta eða nokkuð að þeim á
nokkurn hátt,“ segir Garðar og
bætir við að hann telji líklegt að
féð sé svona útleikið eftir ref.
„Mér finnst líklegra að þetta sé
eftir ref heldur en hund, bæði er
það að þetta er nánast innst í
dalnum og önnur ummerki
segja til að refir hafi unnið
þarna að. Eitt hræið, það elsta,
var bitið á snoppu, sem er
öruggt merki um ref. Eins voru
ummerki um hvolpa kringum
hræin. Hundar fara reyndar
aftan í kindur eins og sést á
lifandi gimbrinni, en það er líka
þannig með hvolpa, þegar
refurinn er búinn að kenna
þeim hvernig á af bera sig að.
Fullorðnu dýrin fara með hvolp-
ana og kenna þeim hvernig á að
bera sig að,“ segir Garðar.
Garðar segir sem betur fer
ekki algengt að finna fé sem er
svona útleikið. „Samt gerðist
það fyrir nokkrum árum að
það voru drepin fimm lömb á
fimm dögum hjá Haraldi í
Enni. „Þau voru í kálstykki við
gamla bæinn á Læk. Þar unnu
að tvær læður og ég náði annari
en Steinþór í Kýrholti hinni.
Þetta kálstykki er ca. 300 metra
frá vegi og milli bæja þannig að
það fer ekki alltaf eftir stað-
setningu. Eins var það fyrir
nokkrum árum að það fréttist
af ref sem var að stökkva í lömb
frá Hólum og út að Þúfum,
Hann drap ekkert, sem ég veit
um, og þetta hvarf. Trúlega
hefur hann verið skotinn á þessu
svæði. Eins hafa verið landlægir
bítar í Vesturfjöllunum og oft
hefur verið mjög erfitt að eiga
við þá,“ segir Garðar.
„Flestir refir eru í eðli sínu
ekki lambamorðingjar en það
koma alltaf upp dýr sem er
frábrugðin, þau eru stærri
öflugri og erfiðari við að eiga,
ganga lítið sem ekkert í hræ en
drepa þeim mun meira, hræ-
dýrin koma svo á eftir og hirða
leifarnar. Það gerðist í Borgar-
firði fyrir nokkrum árum að
haustlagi að dýrbítur komst
upp og reynt var að vinna á
honum. Hann náðist loks eftir
hálft ár að mig minnir, var þá
búinn að drepa um tuttugu
kindur, þetta var bítur sem
vann á fénu en á eftir komu um
tuttugu dýr sem lágu í hræj-
unum. Það versta í þessari
stöðu er að hvolpar undan
þessum dýrum komist á legg
næsta vor. Þeir koma þá til með
að dreifa sér og herja á lömb
annarsstaðar,“ segir Garðar.
Garðar segir það eina sem
hægt sé í þessari stöðu að
stoppa dráp á fleiri lömbum.
Það geti reyndar verið erfitt því
það geti verið langt á milli staða
þar sem hann ber niður, eina
vonin sé að biðja bændur að
hafa augun hjá sér þar sem
lömb séu flest í hólfum núna og
því möguleiki að ná dýrbítnum
ef hann fer að herja á þessi hólf,
en meðan hann er sé að vinna á
fé fram í afrétt sé nánast
ómögulegt að vinna á honum.
Sjálfur segist Garðar hafa
verið vakinn og sofinn yfir
þessum málum í 20 ár og séð
ýmislegt, ekki allt fagurt. „Ríki
og sveitarfélög draga lappirnar
og veita ekki nógu fé til
málflokksins, ríkið hefur meiri
áhuga á því að búa til einhver
eftirlitshóp eða þessháttar
þannig að það þessar þrátíu
milljónir sem var búið að lofa
fara örugglega mest í eftirlit
með grenjaskyttum. Sveitarfél-
agið leggur þrjár og hálfa
milljón á ári í til þessara veiða
og finnst sumum mikið. Þeir
leggja örugglega þrefalda þá
upphæð ef ekki meira til að búa
til andapoll í Sauðánni og finnst
það fínt. Vissulega er hægt að
deila um það hvort refir vinna
tjón, en núna virðist mesta
bitbeinið vera hvað er tjón og
hvað er ekki tjón. Þetta sem bar
fyrir augu er tjón, það hverfur
ekki og getur aukist. Ef við
segjum að fjórir hvolpar hafi
fylgt fullorðnu dýrunum geta
komið undan þeim tuttugu
hvolpar næsta vor. Foreldrar
þessara hvolpa kunna lagið á
því að drepa lömb og dæmið
heldur áfram. Hvar þeir bera
niður og hvað þeir drepa mikið
verður að koma í ljós,“ sagði
Garðar að lokum. /KSE
Ætluð þeim sem velja holl-
ari lífstíl og bætta heilsu
Fyrirtækið Iceprotein á
Sauðárkróki stefnir að sölu
próteins hérlendis á næsta
ári. Fyrirtækið hefur unnið
að því að þróun á
einangruðu þorskpróteini
sem framleitt er úr afskurði
sem fellur til við snyrtingu á
þorskflökum í landvinnslu
FISK Seafood.
FISK Seafood eins og
nokkur önnur sjávarútvegs-
fyrirtæki á Íslandi að breyta
um takt í sinni útgerð, þ.e. að
minnka sjófrystingu og auka
landvinnslu. Hugsunina á bak
við þetta segir Hólmfríður
Sveinsdóttir framkvæmda-
stjóri Iceprotein vera aukna
nýtingu á aflanum. „Skipin eru
styttra á veiðum og koma örar
með aflann að landi sem þýðir
að meira af afla er unninn í
landi í stað þess að vinna hann
úti á sjó og frysta. Þetta mun
skapa meira hráefni í landi og
þ.a.l. meiri hliðarafurðir eins
og hausa, hryggi og afskurð,“
útskýrir Hólmfríður. Til að
vinna sem mest verðmæti úr
þessu öllu er FISK að stækka
og endurhanna landvinnsluna
sem og að byggja inniþurrk-
unarstöð sem að mestu leyti er
hugsuð fyrir hausa og hryggi.
Síðan kemur afskurðurinn
sem er um 1% af fiskinum sem
unnin er í landvinnslunni.
FISK keypti Iceprotein fyrir
einu og hálfu ári og var það
einnig liður í breyttum
áherslum í útgerðinni. „Í dag
fer afskurðurinn að mestu í
minkafóður en við hjá Ice-
protein erum búin að vera að
þróa vinnsluferil sem miðar að
því að þurrka einangrað þorsk-
prótein til manneldis. Hráefni
úr sjávardýrum er mjög við-
kvæmt hráefni og sérstaklega
þegar það kemur úr kaldsjávar-
dýrum eins og þorskinum. Það
þarf því að vanda meðhöndlun
á hráefninu, hvort sem hráefn-
inu er ætlað að fara í flaka-
vinnslu eða vinnslu á próteini,“
segir Hólmfríður en lykilinn
að gæðum próteinsins, sem
Iceprotein er að þróa, segir
hún vera sá að hráefnið fær
sömu meðhöndlun og hráefni
sem ætlað er í flakavinnslu til
manneldis. Einnig að vinnsla
Iceproteins er við hliðina á
vinnslu FISK þannig að
hráefnið berst ferskt til
Iceproteins. Þar fyrir utan er
starfsfólk Iceproteins búið að
vinna mikið rannsókna- og
þróunarstarf í að bæta
vinnsluferilinn.
Hugmyndin um þurrkað
fiskprótein til inntöku segir
Hólmfríður ekki vera nýja af
nálinni þar sem eftirspurn eftir
fiskpróteini sé alltaf að aukast.
„Prótein er mikilvægt næring-
arefni en rannsóknir hafa sýnt
að fiskprótein er einstaklega
næringarríkt vegna sérstakrar
samsetningar sinnar og býr
yfir heilsusamlegum eiginleik-
um, eins og viðhaldi vöðva og
beina þar sem það er talið auka
upptöku steinefna eins og
kalks úr meltingarvegi.
Þorskprótein hafa einnig sýnt
að þau geta hjálpað til við
stjórnun á of háum blóðsykri
og blóðþrýstingi. Þar fyrir
utan eru prótein mjög
mettandi og geta því hjálpað til
við þyngdarstjórnun,“ útskýrir
hún.
Fiskpróteinin eru einkum
ætluð þeim sem velja hollari
lífstíl sem og fólki sem kýs að
velja náttúruleg efni til bæta
heilsu sína. Um er að ræða
fæðubótarefni og munu þau
því aldrei koma í stað venju-
legrar fæðu. /BÞ
Iceprotein setur fiskprótein á markað 2015
Illa útleikið hræ. MYND GPJ
Þessari gimbur þurfti að lóga enda illa útleikin eftir dýrbít. MYND GPJ