Feykir - 20.08.2015, Blaðsíða 9

31/2015 9
Úr Skörðum í
Lýtingsstaðahrepp
Skörðin voru ekki framtíðin.
Björn og Halldóra fluttust
þaðan alfarin að Starrastöðum
í Mælifellssókn og bjuggu þar
til 1875. Það ár gerðist elsti
sonurinn bóndi á Skíðastöðum
í Neðribyggð og fluttu foreldrar
hans þangað, því Björn vefari
var kominn að leiðarlokum.
Þar hefur hann viljað ljúka
lífsvefnum sínum í skjóli elsta
sonarins, en það fór á annan
veg. Sonurinn tók sig upp 1876
og sigldi til Vesturheims, einn
af hundruðum Skagfirðinga
sem það gerðu næstu áratugina.
Björn andaðist ári síðar, 56
ára gamall. Honum auðnaðist
ekki að eiga sporin sín á
Reykjavöllum, það kom í hlut
konu hans átta árum síðar,
og tveggja yngstu sonanna.
Halldóra lifði mann sinn í tíu ár.
Vesturferðir voru í mikilli
sókn. Úr Lýtingsstaðahreppi
einum fóru alls 222 hreppsbúar
til Vesturheims. Fyrsti hópurinn
þaðan fór 1873 og sá síðasti 1904.
Land og þjóð bjó við erfiðar
aðstæður eins og annálar greina
frá. Hafísinn lá fyrir landi, tíðin
var rysjótt, harðir vetur komu í
röðum og kláðapestin lagðist á
búféð. Þessi harðneskja raskaði
fleiru en ekkjuna Halldóru gat
órað fyrir.
Sonurinn Björn Jón varð
bóndi í Fremri-Svartárdal
í Goðdalasókn 1875-1881,
kvæntist og eignaðist þar þrjú
börn. Björn bróðir hans gerðist
vinnumaður hjá honum. Þar
var einnig 25 ára vinnukona,
frá Einarsstaðasókn í Suður-
Þingeyjarsýslu, að nafni Guðrún
Jóhannesdóttir Reykdal
(1855-1929). Þá var ekkjan
Halldóra skráð húsmóðir
í Ölduhrygg, nágrannabæ
Fremri-Svartárdals, 1878-1879,
en yngsti sonurinn, Andrés,
tók eftir það við búskapnum.
Góður samgangur hefur verið
á milli þessara grannbæja því
þau Guðrún og Andrés tóku
saman, hófu sambúð og giftust
og bjuggu í Ölduhrygg til 1883.
Nú fór að styttast í Reykjavelli.
Foreldrar Guðrúnar J. Reykdal
voru Jóhannes Magnússon
(1830-1890) frá Hrísdal í
Saurbæjarhreppi og Ásdís
Ólafsdóttir (1831-1905), yfir-
setukona, frá Efsta-Samtúni
í Kræklingahlíð. Þau bjuggu
lengst af í Reykjadal í Suður-
Þingeyjarsýslu en þaðan kemur
Reykdals-nafnið.
Sest að á Reykjavöllum
Árið 1883 fluttu þau öll,
Halldóra, synirnir þrír og
fjölskyldur að Hafgrímsstöðum
í Tungusveit. Þaðan fóru búferl-
um 1885 Halldóra og yngstu
synirnir, Björn og Andrés,
með eiginkonu og tvö börn, að
leigujörðinni Reykjavöllum.
Þá var Halldóra sjötug. Hún
andaðist á Reykjavöllum tveim-
ur árum síðar, árið 1887. Árið þar
á eftir, 1888, var örlagaríkt því þá
sigldu báðir bræður Andrésar í
kjölfar elsta bróðurins yfir hafið
til Vesturheims.
Árið 1890 er Andrés
33 ára skráður húsbóndi á
Reykjavöllum með kvikfjárrækt,
Guðrún er húsfreyja 34 ára,
ásamt þremur börnum, en þá
var Guðrún (1889-1955) fædd
og á fyrsta ári. Þau Andrés og
Guðrún eignuðust Reykjavelli
að fullu árið 1904. Af tíu börnum
þeirra komust sjö upp, eitt þeirra
fór til Vesturheims með Birni
Jóni. Tvær dætur bjuggu alla
sína ævi á Reykjavöllum, þær
Halldóra Steinunn, sem varð 94
ára, og Guðrún bústýra þar.
Síðasta kynslóð
ábúenda á Reykjavöllum
Guðrún J. Reykdal missti mann
sinn 1905 en bjó áfram með
börnum sínum á nýkeyptri
jörðinni. Guðrún dóttir hennar
giftist 1919 Pálma Sigurði
Sveinssyni (1883-1967) frá
Mælifellsá. Foreldrar hans voru
Sveinn Gunnarsson (1858-
1937), bóndi á Mælifellsá og
víðar, og Margrét Þórunn
Árnadóttir (1855-1928), frá
Borgarey í Vallhólma. Guðrún
og Pálmi eignuðust sex börn,
fimm komust upp. Næstyngstur
var Andrés Pétur (1930-2015)
síðasti ábúandi fjölskyldunnar
á Reykjavöllum. Af systkinum
Péturs eru á lífi Áslaug Rósa
Pálmadóttir (f. 1925) og Sveinn
Skagfjörð Pálmason (f. 1933).
Reykjavallahjónin, Guðrún
og Pálmi, bjuggu í gamla
bænum, sem stóð fjarri
sýsluveginum, þar til þau reistu
sér myndarlegt steinhús rétt við
veginn árið 1950. Þar áttu þau
nokkur góð ár og nutu þess að fá
fólkið sitt í sumarheimsóknir.
Guðrún andaðist 1955,
66 ára. Pálmi bjó áfram á
Reykjavöllum með Pétri og
Halldóru mágkonu sinni. Hann
andaðist 1967 og hvíla þau hjón í
Mælifellskirkjugarði ásamt fleiri
ættmennum og þar var einnig
síðasti Reykjavallabóndinn
kvaddur hinstu kveðju.
Pétur á Reykjavöllum varð
skráður bóndi frá 1952 og einn
eigandi frá 1985. Hann eignaðist
fimm börn með tveimur
sambýliskonum en auðnaðist
ekki að fá arftaka að búinu
og seldi jörðina 2012. Hann
veiktist alvarlega og andaðist
23. janúar sl. Undirrituð vísar til
minningargreinar sem birtist í
Morgunblaðinu 31. janúar sl.*
Sem lokaorð um 127 ára langa
búsetu sömu fjölskyldunnar á
Reykjavöllum er gaman að geta
þess að yngsta dóttir Herdísar
frá Reykjavöllum festi kaup á
spildu af jörðinni (4,4 ha) sem
frístundareit, svo að með sanni
má segja að fimmti ættliður (og
afkomendur) eigi þar áfram sín
spor og vonandi um langa og
gifturíka framtíð.
Skráð á Akranesi
í maí og júní 2015,
Þórunn Erla Sighvats,
frá Reykjavöllum í móðurætt.
* Í undirskrift minningargreinarinnar
stendur systkinin frá Stöðinni, Aðalgötu
11, Sauðárkróki, sem eru börn
Herdísar Pálmadóttur frá Reykjavöllum,
en áréttað að þau stóðu ekki öll að
minningargreininni.
Heimildir: Byggðasaga Skagafjarðar,
II. og III bindi, Íslendingabók, Manntöl,
Skagfirskur annáll 1847-1947 og
Vesturfaraskrá 1870-1914.
Pálmi S. Sveinsson og Guðrún A. Valberg.
Landsbankinn
allra landsmanna?
Forsvarsmenn Landsbankans
hafa gefið það út að líklega
verði fyrirhugaðri byggingu á
höfuðstöðvum slegið á frest.
Ástæðan
er sú að
margir
hafa tjáð
sig um
málið og
gagnrýnt
fyrir-
hugaða
byggingu. Það er vel að
forsvarsmenn Landsbankans
séu að draga í land en er nóg
að fresta málinu?
Það þarf að breyta
um grunnstefnu
Það er ekki nóg að stjórnendur
Landsbankans hafa hrakist
undan varðandi byggingar á
nýjum höfuðstöðvum. Í fram-
haldinu þarf að boða til
hluthafafundar þar sem þessi
áform eru endanlega slegin út
af borðinu og lóðin margrædda
verði síðan seld hæstbjóðanda.
Í framhaldinu ætti banki
„allra“ landsmanna að setja af
stað vinnu sem miðar að því að
endurskipuleggja starfsemi
bankans með það að leiðarljósi
að nýta á sem hagkvæmastan
hátt þær fjölmörgu byggingar
sem bankinn á víðsvegar um
landið. Ég er sannfærður um að
ítarleg skoðun á þessari
blönduðu leið myndi sýna fram
á hagkvæmni samanborið við
að byggja risastórar höfuð-
stöðvar á dýrustu lóð landsins.
Það þarf líka að taka
almenna upplýsta umræðu um
það í samfélaginu af hverju
Landsbankinn ákvað að velja
marg-umrædda leið í stað þess
að lækka veita hagstæðari kjör
til almennings.
Rekstur útibús
í 100-150 ár
Á undanförnum árum höfum
við fylgst með því hvernig
Landsbankinn hefur jafnt og
þétt verið að fækka útibúum
einmitt í nafni hagræðingar. Á
árinu 2012 var t.d. með einni
aðgerð ákveðið að loka
nokkrum útibúum og áætlaður
meðalsparnaður samkvæmt
fréttum frá bankanum var 50
milljónir á hvert útibú.
Ef Landsbankinn færi hag-
kvæmari leið varðandi nýjar
höfuðstöðvar þá hefði verið
hægt að halda opnu einhverju
af þeim fjölmörgu útibúum
sem bankinn lokaði í nafni
hagræðingar í 100-150 ár. Var
verið að skerða þjónustu vítt og
breitt um landið til að safna
fyrir útborgun í nýjar höfuð-
stöðvar á dýrustu lóð landsins?
Er nema von að margir spyrji
sig hvort menn séu algerlega úr
sambandi við raunveruleik-
ann?
Störf án staðsetningar –
kröfuhafar standa
sig betur en
Landsbankinn
Landsbanki, banki allra lands-
manna, ætti að hafa forystu í
því að nýta ljósleiðaravæðingu
landsins í stað þess að þjappa
öllu á eina dýra lóð í 101
Reykjavík. Það á að skoða
hagkvæmni þess að efla þær
starfsstöðvar sem bankinn á í
einhverjum glæsilegustu bygg-
ingum hvers byggðalags.
Landsbankinn breytir úti-
búum í orlofsíbúðir fyrir starfs-
fólk líkt og gert var rétt fyrir
hrun á Ísafirði. Ætli það hefði
ekki verið mögulegt að halda
úti starfsemi á Ísafirði í stað
þess að breyta útibúinu í
orlofshúsnæði fyrir starfsfólk
úr Reykjavík?
Af hverju horfir Landsbank-
inn ekki til þess sem áunnist
hefur í fjarvinnslu. Ég hygg að
Arion Banki, banki kröfuhaf-
anna væri ekki að notfæra sér
fjarvinnslu á Siglufirði nema af
því væri hagkvæmni. Sú starf-
semi hófst árið 2000 og hefur
reynslan verið mjög jákvæð
allar götur síðan.
Meðan Landsbankinn er
eign almennings þá á al-
menningur allt í kringum
landið fullan rétt á því að
bankinn leitist við að uppfylla
sitt gamla slagorð „banki allra
landsmanna“.
Ásmundur Einar Daðason
Alþingismaður
Framsóknarflokksins
AÐSENT ÁSMUNDUR EINAR DAÐASON SKRIFAR