Feykir - 11.10.2012, Blaðsíða 6

6 Feykir 38/2012
fjárleitum og grenjavinnslu. Þó
fyrirfundust örfáir menn, sem
höfðu yndi af því að kynnast
náttúru landsins í návígi,
og töfrum óbyggðanna og
fjölbreyttum jarðmyndunum
miðhálendisins. Ekki er á
neinn hallað þótt nafn Ingólfs
Nikodemussonar sé nefnt
framar öðrum í þessum efnum.
Þessi hópur fór hinsvegar
stækkandi, þótt hægt færi til að
byrja með, en einmitt á þessum
árum eru bílferðir um hálendið
héðan úr Skagafirði farnar að
tíðkast, þótt bifreiðaeignin sem
slík sem og gæði fararskjótanna
væru nokkuð takmarkandi
þáttur. Um það allt væri hægt
að hafa mörg orð og kannski
verða því gerð skil þótt síðar
verði.
Það fór ekki hjá því að
tíðindin af eldgosinu í Öskju
kveikti fiðring í brjósti þeirra,
sem einhver kynni höfðu haft
af öræfaferðum hér um slóðir
sem víðar. Eldgos hafði ekki
verið hér á landi síðan Hekla
gaus með látum árið 1947 og
vafalaust voru margir, sem
ekki náðu að sjá það gos með
eigin augum, fúsir til þess að
leggja nokkuð á sig til að sjá
hamfarirnar í Öskju. Strax
daginn eftir að gosið hófst,
ræddu þeir saman Ingólfur
Nikodemusson og Guðmundur
Helgason frá Tungu, sem var
einhver duglegasti og reyndasti
jeppabifreiðastjóri hér um
slóðir á þessum tíma, um hvort
tækt væri að gera leiðangur
austur meðan gosið væri í
algleymingi til að berja það
augum. Ljóst var að kostnaður
myndi nokkur af slíkri ferð
og því þyrfti að dreifa honum
á eins marga og rúm væri
fyrir í bifreið Guðmundar.
Varla var til að dreifa mörgum
bifreiðum sem hentuðu til
slíkrar farar og enn færri
voru bifreiðarstjórarnir, sem
kunnáttu og þekkingu höfðu
á þessu sviði. Áhugi reyndist
vera fyrir hendi hjá fleirum en
þeir höfðu gert sér vonir um
í byrjun og þegar lagt var af
stað voru farþegarnir orðnir
fimm, auk bifreiðarstjórans.
Þeir voru auk þeirra sem
þegar hafa verið nefndir til
sögunnar, Valur, sonur Ingólfs,
þá nemi, Gunnar Helgason,
þá starfsmaður Hituveitu
Sauðárkróks, Sigurður R.
Antonsson, vélsmiður og
Stefán Pedersen, ljósmyndari.
Á þessum árum var unnið á
laugardögum og því dróst það
fram eftir deginum að leggja af
stað. Ferðabúnaður á þessum
tímum var fábrotnari en nú
UMSJÓN Ágúst Guðmundsson og Guðbrandur Þorkell Guðbrandsson
Frásögn
Það var 12. október á því herrans ári 1961 sem jarðskjálftamælar hér á landi
fóru að sýna jarðskorpuhreyfingar, sem vísindamenn töldu benda til að eitthvað
óvenjulegt væri á seyði í Dyngjufjöllum. Nokkrum dögum síðar, eða 19. október
urðu vísindamenn, sem staddir voru á svæðinu, áhorfendur að því að stórkostlegur
hver myndaðist nærri Öskjuopi og spjó leir og grjóti yfir næsta umhverfi sitt. Nokkru
síðar hætti að mestu vatnsrennsli frá hvernum og töldu vísindamenn það benda til
þess að kvika hefði soðið allt vatn úr berggrunninum og hún nálgaðist yfirborðið.
Ferð að
Öskugosinu
í október 1961
Fyrir hádegi fimmtudaginn 26.
október sáust skjálftar á mælum
með upptök sín í Dyngjufjöllum
og um 14:30 þann dag sá fólk
á Norðausturlandi gosmökk
rísa upp í stefnu á þau. Ljóst
þótti að gos væri hafið í Öskju
og héldu vísindamenn úr
Reykjavík strax af stað á leið
norður og austur á bifreið, sem
Guðmundur Jónasson, hinn
þekkti öræfafari, stýrði. Komst
leiðangurinn að eldstöðvunum
að morgni laugardagsins
28. október og dvaldi fram
eftir degi við rannsóknir og
myndatökur. Segir ekki frekar
af þeim leiðangri hér, enda hafa
þátttakendur í honum sjálfir
skráð frásagnir af þeirri ferð
og eru þær tiltækar á fleiri en
einum stað í myndum og máli.
En á þessum árum voru
öræfaferðir orðnar talsvert
vinsælar, og segja má að þær
hafi hafist fyrir alvöru upp úr
heimstyrjöldinni 1939 til 1945,
enda komust landsmenn þá
yfir fjölda torfærubifreiða, sem
bandaríski herinn skildi hér
eftir að stríðinu loknu. Ísland
eignaðist sína fyrstu fjallafara og
torfærubifreiðastjóra og nægir
að nefna nöfn manna eins
og Guðmundar Jónassonar,
Egils Kristbjörnssonar og
Páls Arasonar sem dæmi um
þann hóp. Framan af munu
það kannski fyrst og fremst
hafa verið Reykvíkingar og
Akureyringar, sem höfðu
bæði fjárráð og aðgang að
farartækjum, til að stunda þessar
ferðir að marki. En í öðrum
byggðum voru stöku menn,
sem höfðu áhuga fyrir ferðum
og náttúruskoðun, hafið lengri
og skemmri könnunarferðir.
Hér í Skagafirði voru ferðir
um hálendið einkum
bundnar við það sem leiddi af
landbúnaðarnytjum, svo sem
Ferðalangarnir við hraunjaðarinn, að frátöldum ljósmyndaranum, Stefáni B. Pederson. Frá vinstri: Valur Ingólfsson, Ingólfur Nikodemusson,
Sigurður R. Antonsson, Gunnar Helgason og Guðmundur Helgason, bifreiðarstjóri í ferðinni.