Morgunblaðið - 14.10.2017, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Málefni norð-ursinsverða í
sviðsljósinu á
Hringborði norð-
urslóða, sem haldið
verður í Hörpu í fimmta skipti
um helgina. Umfangið hefur
vaxið verulega á þessum tíma og
á Ólafur Ragnar Grímsson, fyrr-
verandi forseti Íslands, veg og
vanda af því.
Ólafur Ragnar sagði við setn-
ingu ráðstefnunnar í gær að
Hringborðið væri orðið að
stærsta samstarfsvettvangi í
heiminum um málefni norður-
slóða. Þar kæmu saman vís-
indamenn, fræðimenn, embætt-
ismenn og stjórnmálamenn
hvaðanæva til að ræða málefni
norðurslóða og framtíð þeirra.
Hann talaði um mikilvægi þess
að málefni norðurslóða væru
rædd og benti á að þær hefðu á
stuttum tíma breyst úr einu af-
skekktasta svæði heims í alþjóð-
legan leikvöll, sem byði upp á
fjölda tækifæra.
Bjarni Benediktsson forsætis-
ráðherra lagði áherslu á lofts-
lagsmál við setningu Hring-
borðsins og sagði að breytingar
á þeim vettvangi virtu hvorki
landamæri né fullveldi ríkja:
„Við vitum einnig að það getur
ekkert eitt ríki barist við lofts-
lagsbreytingar heldur þarf til
þess alþjóðlegt samstarf.“
Bjarni sagði að ekki væri víst
að verstu afleiðingar loftslags-
breytinga væru komnar fram og
afar mikilvægt væri að bregðast
við. „Nýjar spurningar hafa
vaknað varðandi nýtingu nátt-
úruauðlinda og skipaleiða sem
hafa opnast svo fátt eitt sé
nefnt,“ sagði Bjarni. „Eitt
stærsta verkefnið sem við
stöndum frammi fyrir er að ná
jafnvægi á milli verndunar nátt-
úrunnar og nýtingar náttúru-
auðlinda án þess að skerða gæði
náttúrunnar, viðkvæm vistkerfi
og lífsgæði frumbyggja og ann-
arra þjóðflokka á norðurslóðum.
Við þurfum að nálgast málefnið
á metnaðarfullan hátt en um leið
verðum við að leyfa náttúrunni
að njóta vafans við ákvarðana-
töku.“
Mikilvægi þessa málaflokks
kemur fram með ýmsum hætti.
Kínverjar hafa um árabil sýnt
norðurslóðum mikinn áhuga,
þótt þær séu ekki beinlínis á
þeirra áhrifasvæði, og hafa með-
al annars orðið sér úti um
áheyrnaraðild að Norðurskauts-
ráðinu.
Morgunblaðið hefur frá upp-
hafi gefið út sérblað um málefni
norðurslóða á sama tíma og ráð-
stefnan hefur verið haldin. Ljós-
myndir Ragnars Axelssonar frá
norðurslóðum hafa verið burðar-
ás þessara blaða, sem hafa verið
í umsjá hans og Orra Páls Orm-
arssonar blaðamanns. Í fjögur
skipti hafa þessi blöð verið á ís-
lensku og ensku. Þar hefur verið
fjallað um málefni norðursins
frá ýmsum sjónarhornum.
Að þessu sinni er sjónum
beint að Grænlandi. Ragnar Ax-
elsson hefur marg-
oft sótt Grænland
heim og myndir
hans þaðan eru
ómetanleg heimild
um veiðimanna-
samfélag, sem á undir högg að
sækja.
Grænlendingar standa á tíma-
mótum og vísar titill blaðsins,
Siglt inn í framtíðina, til þess.
Ferðamönnum fer þar fjölgandi
og þeir vilja auka veg ferðaþjón-
ustunnar, en þurfa um leið að
bæta innviði ætli þeir að geta
tekið á móti fleiri ferðamönnum.
Eins og fram kemur í blaðinu
horfa Grænlendingar í þeim efn-
um til Íslands. „Þetta hefur
heppnast mjög vel hjá ykkur Ís-
lendingum og af því getum við
lært,“ segir Maliina Abelsen,
sölu- og markaðsstjóri hjá Air
Greenland í viðtali í blaðinu.
Abelsen var fjármálaráðherra í
grænlensku landsstjórninni
þegar farið var að efla ferða-
þjónustu á Íslandi til að laða
ferðamenn til landsins fyrir
tæpum áratug og fylgdist vel
með því.
Hún segir að nú komi flestir
ferðamenn til Grænlands í gegn-
um Danmörku, en vill efla sam-
göngurnar við Ísland, „ekki síst
í ljósi þess hvað þið fáið marga
ferðamenn á ári hverju. Jafnvel
þótt við fengjum ekki nema 1%
af þeim fjölda til okkar yrðu það
býsna margir ferðamenn.“
Það er kraftur í Grænlend-
ingum um þessar mundir. Því
bera vitni viðtöl í norðurslóða-
sérblaðinu við Svend Harden-
berg hagfræðing og Julie Edel
Hardenberg myndlistarkonu.
Hardenberg segir framtíð
Grænlands bjarta. Hann líkir
sambandi Danmerkur og Græn-
lands við samband foreldra og
ættleidds unglings. Nú sé ung-
lingurinn að verða átján ára og
tímabært að hann standi á eigin
fótum, en í stað þess að styðja
hann þráist foreldrarnir við og
spyrji hvernig í ósköpunum
hann ætli að spjara sig. Harden-
berg á danskan föður og græn-
lenska móður. Hún hefur vakið
deilur með list sinni. Hún segir
að Danir stjórni umræðunni í
landinu. Hún vill efla græn-
lenska þjóðarvitund og víkka
sjóndeildarhring landa sinna
þannig að þeir leiti tækifæra
sem víðast. Þetta fari í taug-
arnar á Dönum.
Samskipti Íslands og Græn-
lands hafa farið vaxandi á und-
anförnum árum eins og fram
kemur í sérblaðinu. Í umfjöllun
um samskiptin við Grænland
verður einnig að nefna þátt
Hróksins, sem undir stjórn
Hrafns Jökulssonar hefur unnið
ötult starf í þágu grænlenskra
barna. Þessi samskipti þarf að
rækta og efla.
Það einnig af hinu góða að
Hringborð norðurslóða hefur
fest sig í sessi. Þar kemur sam-
an fjölbreyttur hópur, sem ann-
ars ætti þess ekki kost að bera
saman bækur sínar í návígi. Orð
eru til alls fyrst.
Á fimm árum hefur
Hringborð norðurs-
ins fest sig í sessi}
Norðrið í brennidepli
Í
slenskur landbúnaður er undirstaða
byggðar víða um land. Þúsundir
manna starfa við hann og enn fleiri
byggja afkomu sína á að vinna úr land-
búnaðarafurðum eða þjónustu við
landbúnað. Við þekkjum vel afurðir landbún-
aðarins og ljóst er að margir sóknarmöguleikar
eru fyrir hendi. Því hefur verið haldið fram að
skyr eigi möguleika á að ná svipaðri stöðu á
heimsvísu og grísk jógúrt ef rétt er á málum
haldið. Þessa sókn verður að byggja á okkar
sérstöðu og áherslu á heilnæman landbúnað í
sátt við samfélagið og náttúruna.
Við eigum nóg af hreinu vatni. Við notum
óverulegt magn af sýklalyfjum og varnar-
efnum, en við þurfum að greina sérstöðuna með
skipulegri hætti til að geta sótt fram. Það þarf
að ráðast í frekari greiningu á sérstöðu íslensks
landbúnaðar gagnvart öðrum nágrannalöndum. Þá þarf að
skoða íslenskan landbúnað út frá skuldbindingum í lofts-
lagsmálum. Það þarf til dæmis að leggja mat á kolefnis-
fótspor íslenskra landbúnaðarafurða í samanburði við þær
innfluttu og skoða hvernig landbúnaðurinn getur lagt sitt
af mörkum til að uppfylla alþjóðlegar skuldbindingar Ís-
lands í loftslagsmálum. Framsókn leggur ríka áherslu á að
horft verði til neytendaverndar, meðal annars með því
auka upplýsingagjöf til neytenda um kolefnisfótspor vöru,
uppruna vöru, lyfjainnihald, dýravelferð og aðra þætti sem
ráða því hversu heilnæm vara getur talist í huga neytenda.
Stjórnvöld og fólkið í sveitum landsins verða
að vinna áfram saman eins og aðrar þjóðir í
kringum okkur gera. Annars er samkeppnin
ekki á jafnréttisgrundvelli. Það höfum við gert
í gegnum búvörusamning, sem er til þess fall-
inn að ramma landbúnaðarstefnuna og þróa
hana í þá átt að hún þjóni sem best neytendum
og bændum.
En við getum nýtt tækifæri okkar betur. Til
dæmis með því að beita utanríkisþjónustunni í
meira mæli og greina betur þá möguleika sem
felast í gildandi fríverslunarsamningum til að
koma landbúnaðarafurðum okkar betur á
framfæri.
Landbúnaðurinn og ferðaþjónustan í dreif-
býlinu eru stoðir sem þurfa á hvorri annarri að
halda. Ferðamenn vilja sjá líf í landinu, dýr í
sínu náttúrulega umhverfi og afurðir sem þeir
geta fengið að bragða á. Sömuleiðis þarf að vera til staðar
fólk til að veita ferðamanninum þjónustu. Sífellt fleiri
bændur sinna ferðaþjónustu og það liggja mikil tækifæri í
því að kynna íslensk matvæli betur fyrir ferðamönnum.
Landbúnaðurinn er stór hluti af íslenskri menningu, af því
hver við erum og hvaðan við komum. Framsókn vill að við
nýtum alla þessa möguleika með skipulegum hætti og
sækjum fram með íslenskum landbúnaði.
Lilja
Alfreðsdóttir
Pistill
Íslenskur landbúnaður á tímamótum
Höfundur er varaformaður Framsóknarflokksins
og oddviti lista hans í Reykjavík suður.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Sigtryggur Sigtryggsson
sisi@mbl.is
Alþingi samþykkti hinn 16.júní 1999 breytingar ástjórnarskránni. Kjör-dæmum var fækkað úr
átta í sex og tekin upp svokölluð 5%
regla. Þingmannafjöldinn var hins
vegar óbreyttur, 63. Lögum um
kosningar til Alþingis var breytt árið
2000 í samræmi við fyrrgreindar
breytingar á stjórnarskránni. Fyrst
var kosið samkvæmt hinu nýja fyrir-
komulagi vorið 2003.
Í umfjöllun um 5% regluna eða
þröskuldinn hef-
ur sá misskiln-
ingur verið út-
breiddur, í ræðu
og riti, að þetta sé
það hlutfall at-
kvæða sem flokk-
ar þurfa að ná á
landsvísu til að
koma til greina
við úthlutun þing-
sæta. Svo er ekki.
Hins vegar verð-
ur flokkur að vera með að lágmarki
5% fylgi á landsvísu til þess að koma
til greina við úthlutun jöfnunarsæta,
en þau eru 9 talsins. Flokkur með
mikið fylgi í einu kjördæmi getur því
fengið mann kjörinn, en verið undir
5% fylgi á landsvísu. Kjördæmakjör-
inn þingmaður þess flokks fengi að
sjálfsögðu sitt sæti þó að flokkurinn
kæmi ekki til greina í úthlutun jöfn-
unarsæta. Þetta hefur ekki gerst
síðan nýja reglan tók gildi frá og
með kosningunum 2003.
Guðjón með mikið fylgi
Hins vegar gerðist það árið
1999 að Frjálslyndi flokkurinn fékk
17,7% fylgi á Vestfjörðum en ein-
ungis 4,2% á landsvísu. Guðjón A.
Kristjánsson var kjördæmakosinn
þingmaður Vestfirðinga og Sverrir
Hermannsson komst að sem uppbót-
arþingmaður í Reykjavíkurkjör-
dæmi. Í kosningunum það ár var 5%
reglan ekki komin til sögunnar.
Jöfnunarsætin voru hins vegar fleiri
þá, eða 13 talsins.
Þorkell Helgason, helsti sér-
fræðingur okkar á þessu sviði, vann
lýsingu á úthlutun þingsæta fyrir
landskjörstjórn.
Gefum Þorkeli orðið:
„Samkvæmt ákvæðum laga fer
úthlutun hinna 63 sæta á Alþingi
fram í tveimur meginskrefum. Fyrst
er kjördæmissætum úthlutað, en
þau eru 54 að tölu. Kjördæmissæt-
unum er alfarið úthlutað á grund-
velli fylgis lista í hverju kjördæmi.
Landsfylgið kemur ekki við sögu.
Það gildir líka einu hvort viðkom-
andi flokkur hafi boðið fram í öllum
kjördæmum eða ekki. Síðan er jöfn-
unarsætum úthlutað, en þau eru 9
talsins. Eins og nafn þeirra bendir
til er tilgangur þeirra sá að „hver
stjórnmálsamtök fái þingmannatölu
í sem fyllstu samræmi við heildar-
atkvæðatölu sína“ eins og segir í 31.
gr. gildandi stjórnarskrár. Það er
ekki þar með sagt að fullur jöfnuður
náist. Til þess kunna jöfnunarsætin
níu að reynast of fá. Við úthlutun
jöfnunarsæta koma þau og aðeins
þau stjórnmálasamtök eða flokkar
til álita sem hafa hlotið a.m.k. 5%
fylgi samanlagt á landinu öllu. Þessi
þröskuldur er tilskilinn skv. fyrr-
greindu stjórnarskrárákvæði. Út-
hlutun jöfnunarsætanna gerist
þannig að þeim er samtímis skipt á
milli stjórnmálasamtakanna og um
leið ráðstafað til lista þeirra í ein-
stökum kjördæmum. Þegar sætum
hefur þannig verið ráðstafað til lista
á eftir að finna hvaða frambjóðendur
hvers lista hljóta sætin. Þar ræður
mestu uppstillt röð þeirra á list-
unum, en hún getur þó raskast ef
nægilega margir kjósendur nýta sér
rétt sinn í kjörklefanum til að
breyta.“
Jöfnunarsæti ráðast
af 5% þröskuldinum
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Mikið fylgi Guðjón A. Kristjánsson (t.v.) fékk 17,7% fylgi á Vestfjörðum
en flokkur hans 4,2% á landsvísu. Sverrir Hermannsson var uppbótarmaður.
Þorkell
Helgason
Breytingar á kjördæmaskipan
og tilhögun kosninga til Alþing-
is voru gerðar í kjölfar skýrslu
þverpólitískrar nefndar sem
Davíð Oddsson forsætisráð-
herra skipaði. Nefndin skilaði
skýrslunni í október 1998.
Þar var fjallað um þágildandi
kosningakerfi, þjóðfélagslega
nauðsyn breytinga á því og
markmið þeirra. Þau markmið,
sem nefndin setti sér, voru:
» Að gera kosningakerfið ein-
falt og auðskiljanlegt.
» Að draga úr misvægi at-
kvæða þannig að hlutfall kjós-
enda að baki hverju þingsæti
þar sem munurinn er mestur
milli kjördæma verði sem næst
1:1,5 til 1:1,8.
» Að þingsætafjöldi í hverju
kjördæmi verði sem jafnastur.
» Að áfram verði jöfnuður á
milli stjórnmálasamtaka á
landsvísu til að fjöldi þingsæta
hvers flokks sé í sem bestu
hlutfalli við kjósendatöluna.
Nefndin var
þverpólitísk
BREYTT KJÖRDÆMASKIPAN