Morgunblaðið - 14.10.2017, Blaðsíða 33

UMRÆÐAN 33
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2017
TILVONANDI ALl>INGISMENN
OG ADRIR SEM MALID VARDAR:
VIE UNDIRRITUD FORUM FRAM A RANNS6KN
A MALEFNUM VIDSKIPTAVINA DR6MA A ARUNUM
EFTIR BANKAHRUNID OG TIL DAGSINS i DAG.
l>AD VERDUR ENGINN FRIDUR i LANDINU
FYRR EN l>ESSI OMURLEGU MAL
ERU KOMIN UPP A YFIRBORDID.
SYNUM ABYRGE>:
GONGUHOPURINN
HEILBRIGD SKYNSEMI
ÁSKORUN!
Móttaka
aðsendra
greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi
umræðu í landinu og birtir aðsend-
ar greinar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morg-
unblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðs-
ins. Kerfið er auðvelt í notkun og
tryggir öryggi í samskiptum milli
starfsfólks Morgunblaðsins og höf-
unda. Morgunblaðið birtir ekki
greinar sem einnig eru sendar á
aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir
Morgunblaðslógóinu efst í hægra
horni forsíðu mbl.is. Þegar smellt
er á lógóið birtist felligluggi þar
sem liðurinn „Senda inn grein“ er
valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið
er notað þarf notandinn að nýskrá
sig inn í kerfið. Ítarlegar leiðbein-
ingar fylgja hverju þrepi í skráning-
arferlinu. Eftir að viðkomandi hefur
skráð sig sem notanda í kerfið er
nóg að slá inn kennitölu notanda
og lykilorð til að opna svæðið.
Nánari upplýsingar veitir starfs-
fólk Morgunblaðsins alla virka daga
í síma 569-1100 frá kl. 8-18.
Bílar
Sala á kindakjöti
hefur víða dregist
saman. Fyrir því eru
margar ástæður. Það
hafa orðið gríðarlegar
tækniframfarir í korn-
rækt, vélvæðing,
kornafbrigði geta nýtt
sér köfnunarefnis-
áburð í stærri
skömmtun en áður,
úðun með illgresiseyði
og skordýraeitri. Þetta hefur
margfaldað uppskeruna. Þar fyrir
utan er kornrækt styrkt mikið
bæði í Evrópu og Bandaríkjunum.
Í dag eru sláturdýr fóðruð að
stórum hluta á korni og sojabaun-
um. Kjúklingar og svín henta sér-
staklega vel í þessa iðnaðarfram-
leiðslu en nautakjöt er líka mikið
framleitt á þessu fóðri. Þessari iðn-
aðarframleiðslu fylgja ýmsar hlið-
arverkanir, eins og mikil notkun
sýklalyfja og mengun. Grunnvatn
mengast og til dæmist mældist í
Danmörku skordýraeitur yfir
hættumörkum í leikskólabörnum.
Enginn er óhultur, þingmenn í
Danmörku höfðu líka eiturefni í
þvaginu. Danir eru fyrirmyndar-
þjóð. Víða annars staðar gilda ekki
jafn ströng lög, og það sem er enn
verra er að eftirlitsaðilar hafa til-
hneigingu til að hylma yfir með
stórum hagsmunaaðilum. Íslenskt
kindakjöt er úrvalsvara. Það er
fyrst og fremst framleitt með beit
en þannig framleiðsla verður dýr-
ari. Eðalkalkúnn kostaði 3,5 sinn-
um meira en verksmiðjukalkúnn á
jólamarkaðinum í London.
Öfl sem leggja aðaláherslu á
verð og hin sem
leggja áherslu á gæðin
togast á. Á und-
anförnum árum hefur
neysla á ódýru iðn-
aðarkjöti aukist.
Nýlegur búvöru-
samningur er ekki or-
sök þeirra erfiðleika
sem við blasa og veru-
legar líkur eru á að
hann geti aukið vand-
ann, í það minnsta
torveldað að leysa
hann. Jafn fráleitt og
það virðist vilja stjórnvöld kaupa
bændur frá búskap á sama tíma og
líkur eru á að aðrir auki framleiðsl-
una í von um aukna styrki handan
við nokkur mögur ár. Núverandi
tillögur landbúnaðarráðherra hafa
sumt sem þarf en munu ekki leysa
vandann. Útflutningsskylda og nú-
verandi búvörusamningur væru
eitruð blanda.
Í Hálöndum Skotlands fá fjár-
bændur styrki enda eðlilegt að
fyrst kornrækt til kjötframleiðslu
er styrkt sé önnur kjötframleiðsla
það líka. Núna eru styrkirnir á
hektara beitilands, eða í raun
styrkir á bú með engri fram-
leiðsluskyldu. Með þessu fyrir-
komulagi gera bændur út á mark-
aðinn, ekki styrkina. Ekki er hægt
að selja kvótann frá jörðunum eins
og hægt var hér. Jarðirnar verða
þannig einhvers virði til búskapar.
Bændum í Skotlandi standa líka til
boða rausnarlegir styrkir, bæði til
að koma upp náttúruskógum og
skógum til timburframleiðslu.
Verðið á Bretlandseyjum ræðst
af uppboðsmörkuðum á lifandi fé.
Hér er lítill áhugi meðal bænda á
þannig mörkuðum, enn minni hjá
sláturhúsum og minnstur hjá kaup-
mönnum. Við gætum látið meðal-
markaðsverð á Bretlandseyjum
vera lágmarksverð til bænda hér.
Þá ætti verð á kíló af kjöti til
bænda að vera nærri 650 krónur
og borgað samdægurs. Verð á full-
orðnum ám til slátrunar er yfir
6.500 krónur en á Íslandi 2.700.
Hér á landi virðist vera regla að í
hvert sinn sem hnífnum er lyft
tapa bændur. Ef verslun þarf meiri
álagningu, og sláturhús og kjöt-
vinnslur eru dýrari hér, gengur
ekki að sækja þann kostnað í
launalið bænda. Oft eru aðföng 50-
100% dýrari hér en á Bretlandi.
Það er frábær árangur ef við get-
um framleitt á sama verði og þeir.
Það var fyrir nokkrum árum að
forstjórar stórra verslanakeðja í
Bretlandi gáfu út að þótt þeir
hefðu möguleika á að pína niður
verð á innlendum landbúnaðar-
vörum væri það hvorki í þágu
þeirra né neytenda. Bændur yrðu
að hafa fyrir kostnaði og laun eins
og aðrir.
Lausn vandans hlýtur að liggja í
að festa styrkinn næstu árin við
jarðirnar svipað og gert er í Skot-
landi. Hann yrði óháður fram-
leiðslu, meðan verð til bænda fer
ekki upp fyrir markaðsverð (í
Bretlandi) en með búsetuskyldu.
Það væri nokkurs konar sjálfstýr-
ing og bændum í sjálfsvald sett
hvort þeir framleiði eða ekki. Þó
ættu bændur ekki að hafa leyfi til
að fjölga nema Landgræðslan votti
að þeir hafi land til þess, svipað og
hefur gilt í Nýja-Sjálandi. Það
yrðu að vera fyrningar- og endur-
úthlutunarákvæði í reglunum sem
meðal annars miðuðust við land-
gæði. Mjög víða er land ekki að
skila þeirri uppskeru sem væri
eðlileg miðað við aðstæður. Ef
samhliða kæmu styrkir til land-
græðslu og skógræktar myndu all-
ir græða. Betra land með fastri bú-
setu býður upp á mikla möguleika
ef við hugsum til lengri tíma. Sú
niðurlæging sem við sauð-
fjárbændur upplifum núna er
manngerð og það má vel færa til
betri vegar án þess að auka útgjöld
ríkisins verulega, nema þá helst til
landgræðslu og skógræktar. Það
eru möguleikar á að auka kinda-
kjötssölu til lengri tíma litið, en
það verður að vera á verði sem
skilar bændum markaðsverði. Á
erlendum mörkuðum er yfirleitt
borgað miklu hærra verð fyrir
ferskt kjöt en frosið. Tæknilega er
ekkert því til fyrirstöðu að flytja
kælt kjöt með skipum. Það er
nauðsynlegt að minnka framleiðsl-
una og sækja svo fram án þess að
vera með birgðir af útsölukjöti á
herðunum. Bæði samningamenn
ríkisins og bænda héldu því fram
að nýi búvörusamningurinn myndi
leiða bændur inn á torg tækifær-
anna, en það er og verður ekki
raunin.
Eftir Gunnar
Einarsson » Það manngerða um-
hverfi sem sauð-
fjárræktinni hefur verið
skapað er að keyra hana
í þrot. Verð til bænda er
orðið miklu lægra en í
nágrannalöndunum.
Gunnar Einarsson
Höfundur er sauðfjárbóndi
í Núpasveit.
Á torgi tækifæranna