Morgunblaðið - 29.01.2018, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. JANÚAR 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Áfimmtudag-inn kom hinárlega til-
kynning fræði-
tímaritsins Bullet-
in of the Atomic
Scientists um það
hver staða „dómsdagsklukk-
unnar“ svonefndu væri.
Ákváðu aðstandendur tíma-
ritsins að rétt væri að stilla
klukkuna á tvær mínútur í
„miðnætti“, en miðnætti á að
tákna endalok mannkynsins.
Þessi hefð tímaritsins hófst
árið 1947 í árdaga kalda
stríðsins en klukkan hefur að-
eins einu sinni áður verið
jafnnálægt endalokunum og
nú, árið 1953, þegar Bandarík-
in og svo Sovétríkin gerðu
fyrst tilraunir með vetnis-
sprengjuna og gereyðingar-
vopnakapphlaupið virtist
stjórnlaust.
Rökstuðningur tímaritsins
að þessu sinni er sá, að þróun
heimsmálanna hafi öll verið til
verri vegar á síðasta ári. Mun-
ar þar mest um kjarnorku-
deilu ríkja heims við Norður-
Kóreu, en einnig nefna þeir
sem standa að klukkunni slæm
samskipti stórveldanna, eink-
um Bandaríkjanna annars
vegar og Rússa og Kínverja
hins vegar. Þá bæti ekki úr
skák, að í Hvíta húsinu sitji nú
maður sem sé algjörlega óút-
reiknanlegur, sem hafi ein-
stakt lag á því að kveikja elda
með óvarfærnum yfirlýsingum
sínum.
Hafa ber í huga, að Dóms-
dagsklukkan endurspeglar
fyrst og fremst huglægt mat
þeirra, sem standa að tímarit-
inu. Að þessu sinni litast það
bersýnilega töluvert af af-
stöðu þeirra til núverandi for-
seta Bandaríkjanna. Engu að
síður er ljóst, að ástand heims-
málanna er um margt mun
varhugaverðara en það hefur
verið frá dögum kalda stríðs-
ins. Síðan þá hafa bæði Ind-
land og Pakistan komið sér
upp öflugu kjarnorkuvopna-
búri, auk þess sem Norður-
Kórea, stórhættulegt út-
lagaríki, hefur komið sér upp
slíkum vopnum og reynir stöð-
ugt að gera þau langdrægari
hættulegri. Ýmis önnur ríki,
eins og Íran, hafa reynt að
verða sér úti um slík vopn,
sem aftur hefur kallað á hörð
viðbrögð annarra ríkja, en þó
ekki nægilega hörð til að gera
annað og meira en að seinka
vopnavæðingunni.
Kóreudeilan er kapítuli út af
fyrir sig og brýnt að það takist
að leysa hana með friðvæn-
legum hætti á þann veg að
Norður-Kóreumenn láti vopn-
in af hendi. Hugsanlega er það
rétt mat þeirra sem að klukk-
unni standa, að hvassyrði
Trumps Banda-
ríkjaforseta og
Kims Jong-un,
einræðisherra
Norður-Kóreu,
hvors um annan
séu ekki að auka
líkurnar á þeirri niðurstöðu.
Það verður þó að hafa í huga
að opinberar orðahnippingar
munu ekki einar og sér leiða
til þess að heimurinn farist í
kjarnorkueldi. Helstu sér-
fræðingar í kjarnorkumálum
meta stöðuna nú þannig, að
þrátt fyrir digurbarkalegar
yfirlýsingar Norður--
Kóreumanna, hljóti Kim að
gera sér grein fyrir því, að
árás á Bandaríkin eða banda-
menn þeirra með kjarnorku-
vopnum að fyrra bragði myndi
tákna algjöra útrýmingu
Norður-Kóreu. Og án efa er
nauðsynlegt að haga sam-
skiptum við slíkan mann á
þann veg að hann skynji og
skilji að hann mun ekki kom-
ast upp með áframhaldandi
vopnavæðingu og hótanir við
önnur ríki.
En hvers vegna þarf þá að
afvopna útlagaríkið? Fyrir
það fyrsta felst mesta hættan
á kjarnorkustyrjöld í því að
deiluaðilar misskilji fyrirætl-
anir hvor annars og taki
ákvarðanir út frá villandi for-
sendum. Sú hætta á ekki bara
við um Kóreuskagann, heldur í
samskiptum allra ríkja sem
eru kjarnorkuvopnavædd.
Önnur ástæða er einfaldlega
sú, að allt mat á hegðun ann-
arra ríkja byggist að miklu
leyti á þeirri forsendu, að þeir
sem móti stefnu og taki
ákvarðanir geri það út frá rök-
réttum ástæðum og hags-
munamati. Það er þó ekki allt-
af raunin og raunar bendir fátt
í hegðun Kims Jong-un frá því
að hann tók við völdum til þess
að honum sé treystandi til
þess að hafa gjöreyðingarvopn
undir höndum.
Loks má nefna að því færri
sem ráða yfir kjarnorkuvopn-
um, þeim mun minni líkur eru
á að einhver beiti þeim. Þess
vegna er það sjálfstætt mark-
mið og mikilvægt að koma í
veg fyrir að fleiri ríki komi sér
upp kjarnorkuvopnum eða að
ríki á borð við Norður-Kóreu
fái að halda í sín vopn.
Ef marka má mat The Bull-
etin of Atomic Scientists
stendur heimurinn nú á helj-
arþröm. Það er brýnt að ríki
heims geri sitt til þess að
„færa klukkuna til baka“ og
draga úr þeirri spennu sem nú
einkennir öll alþjóðamál.
Þetta þarf að gera með fullri
festu lýðræðisríkjanna og
góðri samvinnu við þau ríki
önnur sem búa við þokkalega
ábyrgt og stöðugt stjórnarfar.
„Dómsdags-
klukkan“ færist nær
heimsenda, en er
hún marktæk?}
Tvær mínútur til stefnu
H
ækkun til eldri borgara og ör-
yrkja átti að vera 47% og ár
aftur í tímann, að lágmarki.
Hvað þýðir það ef þetta hefði
verið raunin? Jú, það myndi
þýða það að flestir lífeyrisþegar væri með
um 260 þúsund krónur útborgaðar ef þeir
hefðu fengið 47% hækkun, en auðvitað ætti
þessi tala að vera 300 þúsund krónur út-
borgaðar og það strax í dag.
Í staðinn fá flestir lífeyrisþegar rétt um
200 þúsund krónur útborgaðar. Ef við setj-
um þetta í samhengi við það sem flestir líf-
eyrisþegar hækkuðu um áramótin eru þetta
bara 7000 krónur. Það eru öll ósköpin.
Til dæmis: af hverju getum við ekki
borgað öllum sömu orlofs- og jólauppbót?
Hvernig í ósköpunum stendur á því að það
þarf að mismuna þar líka? Jólauppbótin er
frá um 200.000 krónum og í það að lífeyrisþegar fá
ekki neitt. Ekki krónu!
Þetta er líka gert með orlofið. Við erum að búa til
refsikerfi. Ég skil ekki hvernig er hægt að verja
svona óréttlæti og það eftir yfir 40% kauphækkun frá
kjararáði. Segja við það fólk sem er verst statt í þessu
þjóðfélagi, þið eruð að fá rosalega mikla hækkun til
ykkur, þið fáið 4,7%.
Hvers vegna eru eldri borgarar og öryrkjar á kjör-
um sem eru vel undir barna- eða unglingatöxtum?
Töxtum sem hugsaðir eru fyrir börn og unglinga sem
ekki þurfa að borga fyrir húsnæði. Kjör-
um sem eru langt undir fátæktarmörkum.
Síðan er það enn þá meira til skammar
að ef þessir öryrkjar fá einhverja styrki til
kaupa á lyfjum eða reksturs á bifreið og
fleiri styrki, þá eru þeir taldir sem tekjur
til að skatta fyrst og skerða svo aðra bóta-
flokka. Með því hirðir ríkið um 280 millj-
ónir króna af þeim sem síst skyldi í
skatta.
Öryrkjar hafa ekki einu sinni efni á að
borga til baka skerðingarnar sem koma til
greiðslu einu sinni á ári. Þetta er mjög illa
gert því að fólk veit ekki einu sinni af því
fyrr en 1. júlí, þegar skerðingardagurinn
rennur upp ár hvert hjá Tryggingastofnun
ríkisins.
Fátæktarmörk eru í dag tekjur sem eru
undir 360.000 krónum og því eru lífeyr-
islaunin um 130.000 krónum undir fátæktarmörkum,
sem er ekkert annað en sárafátækt og lágmarkslaun,
60.000 krónum undir fátæktarmörkum sem er ekkert
annað en fáránlegt og við sem rík þjóð ættum að
skammast okkar fyrir það.
Flokkur fólksins berst fyrir því númer eitt að engin
börn, lífeyrisþegar eða láglaunafólk lifi í fátækt, hvað
þá í sárafátækt. Tökum höndum saman og útrýmum
þessari þjóðarskömm sem fátækt er strax.
Guðmundur
Ingi Krist-
insson
Pistill
Skattar og skerðingar
Höfundur er þingmaður og varaformaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Höskuldur Daði Magnúson
hdm@mbl.is
Þetta gæti orðið okkar allrastærsta stolt og framlag tilnáttúruverndar hingaðtil,“ segir Guðmundur Ingi
Guðbrandsson umhverfisráðherra.
Eins og kom fram í Morgun-
blaðinu á dögunum hefur ríkis-
stjórnin ákveðið að skipa þver-
pólitíska nefnd um stofnun
þjóðgarðs á miðhálendinu. Er henni
meðal annars ætlað að skilgreina
mörk þjóðgarðsins og setja fram
áherslur um skiptingu landsvæða
innan hans í verndarflokka. Einnig
er henni ætlað að fjalla um hugsan-
legar aðkomuleiðir og þjónustu-
miðstöðvar, svæðisskiptingu og
rekstrarsvæði og greina tækifæri
sem gætu falist í stofnun þjóðgarðs
fyrir byggðaþróun og atvinnulíf. Þá
er nefndinni ætlað að gera tillögur
að helstu áherslum í stjórnunar- og
verndaráætlunum og atvinnustefnu
fyrir þjóðgarðinn.
Í nóvember síðastliðnum kom
út skýrsla nefndar á vegum um-
hverfis- og auðlindaráðuneytisins og
hagaðila um forsendur fyrir stofnun
þjóðgarðs á miðhálendi Íslands.
Mun sú skýrsla liggja til grundvallar
starfi áðurnefndrar þverpólitískrar
nefndar.
Stærstu víðerni landsins
Miðhálendið nær yfir um 40% af
flatarmáli landsins og er eitt stærsta
samfellda svæðið í Evrópu þar sem
ekki er föst búseta. Innan miðhá-
lendisins eru stærstu víðerni lands-
ins. Lítið er um mannvirki og langt á
milli þeirra. Svæðið markast af svo-
nefndri miðhálendislínu sem miðast í
grunninn við línu dregna milli
heimalanda og afrétta. Á miðhálend-
inu er sem kunnugt er fjöldi
náttúruminja og samfelld svæði sem
njóta verndar að einhverju leyti.
Náttúrufegurðin er öllum kunn.
„Það sem vinnst með stofnun
þjóðgarðsins er að við fengjum betri
og meiri heildarsýn á verndun og
nýtingu hálendisins. Þar kæmi til
samræming í skipulagi og ákvörð-
unum, um viðhald vega, bygginga og
svo framvegis. Auðveldara væri að
stýra ferðamönnum en þjóðgarður-
inn hefði líka gríðarlegt aðdráttar-
afl,“ segir Guðmundur Ingi.
„Ég tel að hann myndi skapa
mikil efnahagsleg tækifæri fyrir
byggðirnar í kring og á jaðri þjóð-
garðsins. Ný rannsókn á þjóðgarð-
inum Snæfellsjökli sýnir að hann
skilaði 3,9 milljörðum króna í
þjóðarbúið á ári og af því urðu 1,8
milljarðar eftir á nesinu sjálfu. Eftir
því sem við förum lengra frá Reykja-
vík, þeim mun stærra hlutfall af
efnahagslegum áhrifum verður eftir
á staðnum. Þannig að við erum ekki
bara að vernda náttúruna sem er
mikilvægt í sjálfu sér, við erum líka
að búa til efnahagsleg tækifæri.“
Settur á stofn 2020
Guðmundur Ingi segir að við
undirbúning þessa stóra þjóðgarðs
sé mikilvægt að horfa á hann sem
eina heild, til að mynda varðandi
skipulag, yfirsýn og stjórnsýslu.
„Ég tel að rétt sé að honum
verði skipt upp í mismunandi
verndarflokka, eins og gert er í
Vatnajökulsþjóðgarði og víða um
heim. Þannig fylgjum við alþjóð-
legum viðmiðum. Með þessu móti
má vernda sum svæði meira en önn-
ur. Þannig verði hefðbundnar nytjar
leyfðar á sumum svæðum, en
annarsstaðar verði meiri vernd. Allt
verði þetta innan ramma þess að við
séum ekki að ganga á náttúruna.“
Hvenær er raunhæft að þjóð-
garður þessi verði að veruleika?
„Þetta verður ekki hrist fram úr
erminni. Við viljum gefa vinnu
nefndarinnar góðan tíma, að þau fái
að fara ofan í þau mál er að þessu
snúa. Það þarf líka að hafa víðtækt
samráð við þá vinnu. Stefnan er að-
þjóðgarðurinn verði settur á stofn á
kjörtímabilinu, vonandi árið 2020.“
60% landsmanna fylgjandi
Býstu við að það verði einhugur
um þetta mál eða má búast við and-
stöðu?
„Skoðanakannanir sýna að yfir
60% landsmanna eru fylgjandi þessu
og bara 12% mótfallin. Ríkisstjórnin
er að fylgja þessu, en alveg ljóst að
við þurfum eftir sem áður að sýna
fram á kosti þjóðgarðsins fyrir fjöl-
mörgum. Ég er alveg raunsær með
það.“
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Sprengisandur Nýr þjóðgarður á miðhálendinu myndi ná yfir um 40% af
flatarmáli landsins. Vonast er til að hann verði settur á stofn árið 2020.
Þjóðgarður verði
settur á stofn 2020
Þjóðgarðar á Íslandi
» Þrír þjóðgarðar eru á Ís-
landi, á Þingvöllum, Vatnajök-
ulsþjóðgarður og þjóðgarð-
urinn Snæfellsjökull.
» Heimilt er að friðlýsa stór
náttúrusvæði sem þjóðgarða
samkvæmt náttúruverndar-
lögum ef þau eru lítt snortin og
hafa að geyma sérstakt eða
dæmigert lífríki, jarðminjar
og/eða landslag.