Morgunblaðið - 29.01.2018, Page 27

Morgunblaðið/Árni Sæberg
stórvirki bókmenntanna og afþrey-
ingarbækur á íslensku. En illa virð-
ist ganga að halda í við tækniþró-
unina og gera íslenskuna að því
máli sem mætir fólki þegar það
notar tölvur, snjallsíma og int-
ernet.
Ástráður segir að hér og þar
megi greina merki um að íslenskan
eigi í vanda og er að koma í ljós
verulegur munur á íslensku You-
Tube-kynslóðarinnar og þeirra sem
eldri eru. „Ég verð var við greini-
legan mun á málinu hjá eldri börn-
unum mínum og þeim yngri, sem
eru 11 og 13 ára. Það virðist eiga
sérstaklega við um afþreyingar- og
tækniheiminn; þar á íslenskan und-
ir högg að sækja, og ég heyri son
minn stundum tala við félaga sinn á
ensku þegar þeir ræða t.d. um
tölvuleikina sem þeir spila,“ segir
hann. „Ef fólk þarf að leita í ensk-
una til að tjá sig um hluti sem ís-
lenskan nær ekki yfir, þá mun fjara
smám saman undan málinu.“
MENNING 27
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. JANÚAR 2018
stemmdari leiðum eins og í gegnum
samtöl eða minningarbrot. Persónur
segja ekki alltaf berum orðum hvern-
ig þeim líður heldur er það sýnt með
kvikmyndatöku, sem er afspyrnugóð.
Skipt er um áherslur í kvikmynda-
töku eftir því hvar við erum stödd
hverju sinni. Á göngum sjúkrahúss-
ins er gjarnan notast við handheld
skot sem endurspegla hraðann,
þreytuna og álagið á starfsfólki, sjúk-
lingum og aðstandendum. Í skurð-
stofunni er myndavélin grafkyrr líkt
og einbeittur skurðlæknir sem ein-
blínir á viðfangsefni sitt.
Persónusköpunin í myndinni er
framúrskarandi. Öllum persónum,
jafnt stórum sem smáum, er gefið
rými. Ýmsum litlum hlutum, sem
segja samt heilmikið um persónu-
leika viðkomandi, er laumað inn hér
og hvar. Einn læknirinn hefur fana-
tískan áhuga á tiltekinni gerð af fugli.
Annar læknir, roskinn hvítur karl-
maður, er forfallinn hip-hop aðdá-
andi, sem gengur þvert á væntingar
manns. Hjúkrunarkona er annars
hugar af því hún veit ekki hvort hún
ætti að stíga næsta skref í ástarsam-
bandi sínu. Það er gerð grein fyrir
þessu öllu án þess að myndin afvega-
leiðist frá meginstefnunni, það er all-
an tímann skýrt hverjar aðalpersón-
urnar eru en litlu persónunum er líka
gefin gaumur, við fáum að kynnast
þeim. Frásagnaraðferðin sem er not-
uð, að skipta á milli mismunandi sjón-
arhorna, gefst afar vel og er til marks
um verulega góða handritsvinnu og
leikstjórn. Þetta er þriðja mynd leik-
stjórans Katell Quillévéré og hún hef-
ur heldur betur fangað athygli mína
og ég hlakka til að fylgjast með henni
þegar fram líða stundir. Þá eru leik-
ararnir stórfínir og þeim tekst að
gera þessum margslungnu persónum
góð skil.
Því verður vart neitað að Lífs eða
liðinn er dæmisaga, saga sem predik-
ar um ágæti líffæragjafa. Dæmisagan
er vandmeðfarið form, það er hætt
við að þær verði væmnar og í versta
falli áróðurskenndar, ef boðskapnum
er forgangsraðað á kostnað listrænna
gilda. En boðskapurinn íþyngir
myndinni ekki um of því það er virki-
leg vigt í sögunni og myndin gerð af
mikilli alúð.
Alúð „Lífs eða liðinn er svo allt annað og meira en bara læknadrama,“ segir meðal annars í rýni.
Mán. 29. jan. kl. 18:20
Þri. 30. jan. kl. 19:50
Fim. 1. feb. kl. 17:30
Fös. 2. feb. kl. 20
Lau. 3. feb. kl. 14
Sun. 4. feb. kl. 16
Ert þú á leið í leikhús? Pantaðu ljúffengar veitingar til
að njóta fyrir sýningu eða í hléi á borgarleikhus.is
Elly (Stóra sviðið)
Þri 30/1 kl. 20:00 aukas. Lau 17/2 kl. 20:00 68. s Sun 4/3 kl. 20:00 aukas.
Lau 3/2 kl. 20:00 64. s Sun 18/2 kl. 20:00 69. s Fös 9/3 kl. 20:00 aukas.
Sun 4/2 kl. 20:00 65. s Fös 23/2 kl. 20:00 aukas. Lau 10/3 kl. 20:00 aukas.
Þri 6/2 kl. 20:00 aukas. Lau 24/2 kl. 20:00 aukas. Sun 11/3 kl. 20:00 aukas.
Mið 7/2 kl. 20:00 aukas. Sun 25/2 kl. 20:00 aukas. Lau 17/3 kl. 20:00 aukas.
Fös 9/2 kl. 20:00 66. s Fös 2/3 kl. 20:00 aukas.
Lau 10/2 kl. 20:00 67. s Lau 3/3 kl. 20:00 aukas.
Sýningar haustið 2018 komnar í sölu.
Himnaríki og helvíti (Stóra sviðið)
Mið 31/1 kl. 20:00 10. s Fim 8/2 kl. 20:00 13. s Fös 16/2 kl. 20:00 16. s
Fim 1/2 kl. 20:00 11. s Sun 11/2 kl. 20:00 14. s Fim 22/2 kl. 20:00 17. s
Fös 2/2 kl. 20:00 12. s Fim 15/2 kl. 20:00 15. s
Byggt á þríleik Jóns Kalmans Stefánssonar.
Brot úr hjónabandi (Litla sviðið)
Fös 2/2 kl. 20:00 49. s Fös 9/2 kl. 20:00 51. s Mið 21/2 kl. 20:00 53. s
Lau 3/2 kl. 20:00 50. s Sun 11/2 kl. 20:00 52. s
Draumur um eilífa ást
Medea (Nýja sviðið)
Mið 31/1 kl. 20:00 8. s Fim 1/2 kl. 20:00 9. s Fös 2/2 kl. 20:00 Lokas.
Stuttur sýningatími. Allra síðustu sýningar!
Lóaboratoríum (Litla sviðið)
Mið 31/1 kl. 20:00 3. s Sun 4/2 kl. 20:00 5. s
Fim 1/2 kl. 20:00 4. s Mið 7/2 kl. 20:00 6. s
Í samvinnu við Sokkabandið.
Blái hnötturinn (Stóra sviðið)
Sun 4/2 kl. 13:00 aukas. Sun 11/2 kl. 13:00 aukas.
Allra síðustu sýningar.
Skúmaskot (Litla sviðið)
Sun 4/2 kl. 13:00 aukas. Lau 10/2 kl. 13:00 aukas. Sun 11/2 kl. 13:00 aukas.
Búðu þig undir dularfullt ferðalag!
Hafið (Stóra sviðið)
Sun 4/2 kl. 19:30 11.sýn Fös 9/2 kl. 19:30 12.sýn
Kraftmikið átakaverk, beint úr íslenskum veruleika
Risaeðlurnar (Stóra sviðið)
Lau 3/2 kl. 19:30 19.sýn Lau 10/2 kl. 19:30 20.sýn Lau 17/2 kl. 19:30 21.sýn
Grátbroslegt og ágengt nýtt verk um litla þjóð í stórum heimi .
Fjarskaland (Stóra sviðið)
Sun 4/2 kl. 13:00 Sun 11/2 kl. 13:00 Sun 18/2 kl. 13:00
Fjölskyldusöngleikur eftir Góa!
Slá í gegn (Stóra sviðið)
Fös 23/2 kl. 19:30 Fors Fös 2/3 kl. 19:30 4.sýn Lau 10/3 kl. 19:30 7.sýn
Lau 24/2 kl. 19:30 Frums Lau 3/3 kl. 19:30 5.sýn Lau 17/3 kl. 19:30 8.sýn
Sun 25/2 kl. 19:30 2.sýn Fim 8/3 kl. 19:30 Auka Sun 18/3 kl. 19:30 9.sýn
Fim 1/3 kl. 19:30 3.sýn Fös 9/3 kl. 19:30 6.sýn Fös 23/3 kl. 19:30 10.sýn
Einstaklega litríkt sjónarspil og frábær skemmtun fyrir alla fjölskylduna!
Faðirinn (Kassinn)
Þri 30/1 kl. 19:30 Auka Sun 11/2 kl. 19:30 22.sýn Mið 7/3 kl. 19:30 25.sýn
Mið 31/1 kl. 19:30 21.sýn Mið 14/2 kl. 19:30 Auka Fim 15/3 kl. 19:30 26.sýn
Fös 2/2 kl. 19:30 Auka Sun 18/2 kl. 19:30 23.sýn
Lau 3/2 kl. 19:30 Auka Mið 28/2 kl. 19:30 24.sýn
Áhrifamikið nýtt verðlaunaverk.
Efi (Kassinn)
Fim 1/2 kl. 19:30 Auka Lau 10/2 kl. 19:30 10.sýn Fös 23/2 kl. 19:30 13.sýn
Sun 4/2 kl. 19:30 8.sýn Fim 15/2 kl. 19:30 Auka Lau 3/3 kl. 19:30 14.sýn
Mið 7/2 kl. 19:30 9.sýn Fös 16/2 kl. 19:30 11.sýn Sun 4/3 kl. 19:30 15.sýn
Fim 8/2 kl. 19:30 Auka Lau 17/2 kl. 19:30 12.sýn Fös 9/3 kl. 19:30 16.sýn
Fös 9/2 kl. 19:30 Auka Fim 22/2 kl. 19:30 Auka
Margverðlaunað og spennandi verk !
Ég get (Kúlan)
Sun 4/2 kl. 13:00 7.sýn Sun 11/2 kl. 13:00 9.sýn
Sun 4/2 kl. 15:00 8.sýn Sun 11/2 kl. 15:00 10.sýn
Ljóðræn leiksýning fyrir yngstu börnin, um það sem er mitt og þitt og okkar
Pétur og úlfurinn (Brúðuloftið)
Lau 3/2 kl. 13:00 Lau 17/2 kl. 13:00 Lau 24/2 kl. 15:00
Lau 10/2 kl. 13:00 Lau 17/2 kl. 15:00 Lau 3/3 kl. 13:00
Lau 10/2 kl. 15:00 Lau 24/2 kl. 13:00 Lau 3/3 kl. 15:00
Brúðusýning
Mið-Ísland - Á tæpasta vaði! (Þjóðleikhúskjallarinn)
Fim 1/2 kl. 20:00 Lau 10/2 kl. 20:00 Fös 23/2 kl. 22:30
Fös 2/2 kl. 20:00 Lau 10/2 kl. 22:30 Lau 24/2 kl. 20:00
Fös 2/2 kl. 22:30 Fim 15/2 kl. 20:00 Lau 24/2 kl. 22:30
Fös 2/2 kl. 22:30 Fös 16/2 kl. 20:00 Sun 25/2 kl. 20:00
Lau 3/2 kl. 20:00 Fös 16/2 kl. 22:30 Fim 1/3 kl. 20:00
Lau 3/2 kl. 22:30 Lau 17/2 kl. 20:00 Fös 2/3 kl. 20:00
Sun 4/2 kl. 20:00 Lau 17/2 kl. 22:30 Fös 2/3 kl. 22:30
Fim 8/2 kl. 20:00 Sun 18/2 kl. 21:00
Konudagur
Lau 3/3 kl. 20:00
Fös 9/2 kl. 20:00 Fim 22/2 kl. 20:00 Lau 3/3 kl. 22:30
Fös 9/2 kl. 22:30 Fös 23/2 kl. 20:00
Ef hláturinn lengir lífið stefnir Mið-Ísland á ódauðleika!
Improv Ísland (Þjóðleikhúskjallari)
Mið 7/2 kl. 20:00 Mið 7/3 kl. 20:00 Mið 4/4 kl. 20:00
Mið 14/2 kl. 20:00 Mið 14/3 kl. 20:00 Mið 11/4 kl. 20:00
Mið 21/2 kl. 20:00 Mið 21/3 kl. 20:00 Mið 18/4 kl. 20:00
Mið 28/2 kl. 20:00 Mið 28/3 kl. 20:00 Mið 25/4 kl. 20:00
Spunasýningarnar vinsælu snúa aftur - engin sýning eins!
leikhusid.is | midasala@leikhusid.is | 551 1200
Á árum áður gegndu orða- og
málnefndir mikilvægu hlutverki
við að tryggja að íslensk orð
væru til fyrir flesta hluti, og
nýjum orðum utan úr heimi
fundin vönduð íslensk þýðing.
Þessar nefndir virðast mjög
misvirkar um þessar mundir og
smíði nýyrða ekki eins formföst
og hún var. Virðast ný orð æ
oftar spretta upp úr grasrótinni
og verða til á spjallsíðum eða
hjá ritstjórnum fjölmiðla. – Er
ekki áhyggjuefni ef ekki er
meiri formfesta á nýyrðasmíð-
inni?
Ástráður segir að þvert á
móti sé ágætt að ný orð verði til
á ýmsum stöðum í samfélaginu,
og séu mátuð við tungumálið.
Það sé ekki endilega fyrir bestu
ef þróun málsins er miðstýrð.
„Ný orð ganga oft í gegnum
ákveðið prófunartímabil, og
getur það varað ótrúlega lengi í
sumum tilvikum. Fólk þarf að fá
þetta tækifæri til að þreifa á
orðunum og athuga hvað virkar
til lengdar. Ég man t.d. hvað
miklar umræður áttu sér stað í
háskólasamfélaginu á sínum
tíma þegar kynjafræðin ruddi
sér til rúms. Haldnir voru fundir
um hvað ætti að kalla „gender
studies“ á íslensku og einhver
stakk upp á orðinu „kynspeki“
með hliðsjón af orðum eins og
„heimspeki“, á meðan aðrir
lögðu til „kynjafræði“, svipað
og „lögfræði“ eða „verkfræði“.
Á endanum varð kynjafræðin
ofan á og ekki nóg með það
heldur er orðið í dag svo eðli-
legt að „kynspeki“ þætti líklega
hálf-kjánalegt orð í saman-
burði.“
Það er heldur ekki svo að fjöl-
miðlarnir geti stýrt því hvernig
tungumálið mótast þó svo að
orðanefndirnar séu ef til vill
ekki eins virkar og áður: „Þegar
Mogginn var voldugri en hann
er í dag lagði blaðið t.d. heil-
mikla áherslu á að internetið
væri kallað „alnet“, en hafði
ekki erindi sem erfiði.“
Á almenningur
að fá að ráða?
UPPRUNI NÝRRA ORÐA
Matur