Morgunblaðið - 05.02.2018, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. FEBRÚAR 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ljóst hefurverið ídágóðan
tíma að Xi Jinp-
ing, leiðtogi
Kína, hefur mik-
inn metnað, bæði
fyrir hönd sjálfs sín og Kín-
verja almennt. Hann hefur
nýtt þann metnað til þess
að gera sjálfan sig að einum
valdamesta leiðtoga Kín-
verja í seinni tíð. Sem dæmi
um það má nefna að á
flokksþingi kínverska
kommúnistaflokksins í
október síðastliðnum var
samþykkt að bæta við
stefnuskrá flokksins sér-
stökum kafla um stjórn-
málaviðhorf og framtíðar-
sýn sem sérstaklega var
tileinkaður Xi með nafni.
Þetta er fádæma heiður
sem einungis Maó Tsetung
og Deng Xiaoping hafa
hlotið til þessa. Enn fremur
stendur til að fella sama
kafla inn í stjórnarskrá
Kína, en henni á að breyta í
mars næstkomandi. Flest-
ar breytingarnar miða að
sama marki; að treysta völd
Xi heima fyrir enn frekar, á
sama tíma og Xi vill að Kín-
verjar fari að beita ítökum
sínum og áhrifum mun
meira á alþjóðavettvangi.
Einn af hornsteinunum í
framtíðaráætlunum Xi er
hinn svonefndi „silki-
vegur“, sérstakt verkefni
þar sem Kínverjar hafa
lagt umtalsverða fjármuni í
innviðauppbyggingu heima
og erlendis, með það að
markmiði að gera helstu
verslunarleiðir Kínverja
öruggari og skilvirkari fyr-
ir útflutning á þeim fjöl-
mörgu vörum sem Kínverj-
ar framleiða. Verkefnið
nær til Asíu, Evrópu og
jafnvel Afríku, þar sem
Kínverjar eru umsvifa-
miklir.
Kínversk fyrirtæki, sem
flest eru í ríkiseigu, sinna
þessum útrásarverkefnum
af miklum móð og fá til þess
fjármagn frá kínverskum
ríkisbönkum, eða jafnvel
hinum sérstaka fjárfest-
ingar- og innviðabanka
Asíu, sem settur var á lagg-
irnar í upphafi ársins 2016,
meðal annars með þátttöku
íslenska ríkisins og fleiri
vestrænna ríkja.
En það er ekki
bara á landi sem
Kínverjar sjá
sóknarfæri. Ný-
lega gáfu kín-
versk stjórnvöld
út sérstaka hvít-
bók um stefnu sína í heim-
skautamálum, þar sem
meðal annars var lögð
áhersla á myndun nokkurs
konar „heimskautasilki-
vegs“, í samstarfi við önnur
ríki sem hagsmuna eiga að
gæta á norðurslóðum.
Slíkur silkivegur gæti
skipt Kínverja miklu máli,
þar sem það gæti tekið
flutningaskip mun styttri
tíma að sigla norðurleiðina
og til umskipunarhafna í
Evrópu heldur en það tek-
ur skip nú að sigla frá Kína
hina hefðbundnu siglinga-
leið gegnum Indlands- og
Miðjarðarhaf.
Þetta er þó ekki áhættu-
laus tilraun fyrir Kínverja,
þar sem Norður-Íshafs-
leiðin er enn sem komið er
ekki fær nema að sumri til
og krefst að auki mikillar
sérþekkingar. Þá verður að
taka það með í reikninginn
að Rússar líta á megin-
þorrann af því svæði sem
flutningaskipin verða að
fara um sem sína eign. Í
hvítbókinni er þess vegna
lögð sérstök áhersla á
„virðingu, samvinnu og
sjálfbærni“, auk þess að
allir aðilar eigi að geta haft
ávinning af því að þróa
áfram þessa skipaleið.
Áhugi Kínverja á norður-
slóðum hefur verið ljós í
nokkurn tíma. Með hvít-
bókinni er hins vegar
endanlega staðfest að þeir
eru tilbúnir að verja tals-
vert miklu til þess að
tryggja hagsmuni sína á
þessum slóðum á næstu ár-
um og áratugum með von
um frekari ítök þar.
Ríki norðurskautsráðs-
ins, þeirra á meðal Ísland,
þurfa því að íhuga vandlega
hvernig samskiptum þeirra
og Kínverja verður háttað í
þessu sambandi. Sjálfsagt
er að nýta þann ávinning
sem þessi áhugi Kínverja
og breyttar aðstæður
kunna að leiða til en það
þarf að gera með bæði aug-
un opin og gleyma því ekki
við hvað er að eiga.
Kína undir stjórn Xi
Jinping ætlar sér
stóra hluti – líka á
norðurslóðum}
Silkivegurinn
lagður til norðurs
Þ
að er náttúrlega í raun og veru al-
veg hrikalegt mál að það geti
komið upp lögbann á umræðu
sem skiptir máli fyrir stjórn-
málaumræðuna tíu dögum fyrir
kosningar, og staðið enn þá þremur mán-
uðum síðar. Það á ekki að geta gerst.“ Þetta
er haft eftir dr. Ragnhildi Helgadóttur, for-
seta lagadeildar Háskólans í Reykjavík, í
fjölmiðlum í gær. Dr. Ragnhildur viðhefur
þessi ummæli vegna þeirrar stöðu sem uppi
hefur verið í íslensku samfélagi frá því Sýslu-
maðurinn í Reykjavík lagði lögbann á um-
fjöllun Stundarinnar um fjármálagerninga
þáverandi forsætisráðherra, núverandi fjár-
málaráðherra, í aðdraganda falls íslensku
bankanna árið 2008. Nú 112 dögum síðar er
lögbannið enn í gildi og verður að minnsta
kosti næstu þrjár vikur og mögulega næstu mánuði ef
gerðarbeiðendur velja að áfrýja niðurstöðu héraðsdóms.
Það er alveg rétt hjá forseta lagadeildar að þetta á
ekki að geta gerst. Það á alls ekki að geta gerst í lýðræð-
isríki að valdi sé beitt með þessum hætti gegn almanna-
hagsmunum. Almenningur hafði ríka hagsmuni af því að
fá greinargóðar upplýsingar um fjármálagerninga og
möguleg innherjaviðskipti fjármálaráðherra, Bjarna
Benediktssonar, og fjölskyldu hans í aðdraganda falls ís-
lensku bankanna. Rétt um tíu dögum fyrir kosningar var
hins vegar lagt lögbann á frekari umfjöllun svo almenn-
ingur fékk ekki þessar nauðsynlegu upplýsingar til að
geta tekið rökstudda ákvörðun í framhaldinu um það
hvort hann treysti umræddum ráðamanni til
að hugsa fyrst og fremst um hag almennings í
gjörðum sínum eða hvort hans eigin hagir og
hans fjölskyldu gengju fyrir.
Ef horft er framhjá þessari staðreynd,
flokkspólitísk gleraugu tekin niður og ein-
göngu horft á fyrirkomulag lögbannsfram-
kvæmdar liggur ljóst fyrir að gera þarf stór-
tækar breytingar á lögum um lögbann. Ég vil
koma með þá tillögu að lögbannskröfu skuli
beint að héraðsdómi strax á frumstigi sem
tekur þá kröfuna tafarlaust fyrir. Héraðs-
dómur þarf oft og tíðum að takast á við ýmsar
þvingunarráðstafanir í sakamálum með skjót-
um hætti og eru þá hvort tveggja dómarar
sem og lögmenn kallaðir út með stuttum fyrir-
vara og þurfa að bregðast við án tafar. Til þess
eru héraðsdómarar á bakvakt allan ársins
hring og gætu því tekið fyrir lögbannskröfur með viðlíka
hætti. Lögmenn sem taka slík verk að sér eru öllu vanir
og geta því hæglega brugðist við og byggt upp sínar
sóknir og varnir á skömmum tíma svo koma megi í veg
fyrir sambærilegt ástand og nú liggur fyrir. Þannig væri
hægt að ljúka öllu ferlinu fram að úrskurði á einni viku
og koma með því í veg fyrir viðlíka tjón og nú hefur orð-
ið, hvort tveggja hjá almenningi og fjölmiðli þeim sem
lögbannskröfu sætir. Lögbann á almannahagsmuni má
aldrei aftur eiga sér stað.
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Lögbann á almannahagsmuni
Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Innflutningur helstu kjöttegunda,
annarra en kindakjöts, jókst mjög á
síðasta ári. Mesta aukningin var í
innflutningi svínakjöts, um 40%, og
nautakjöts, um 35%. Eins og sést á
meðfylgjandi grafi má áætla að hlut-
ur innflutts svínakjöts af seldu kjöti
hér á markaðnum sé um 27% og
nautakjöts um 24%.
Ýmsar ástæður eru fyrir aukn-
um innflutningi. Erna Bjarnadóttir,
hagfræðingur og aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Bændasamtaka Ís-
lands, nefnir að sterk króna geri inn-
flutning auðveldari. Það skýri að
minnsta kosti mikinn innflutning á
pylsum og unnum kjötvörum sem er
langt yfir öllum kvótum. Þá kalli
fjölgun ferðamanna á innflutning á
hráefni í beikon.
„Stöðug aukning hefur verið í
innflutningi svínakjöts síðustu fimm
eða sex árin. Við höfum ekki náð að
anna eftirspurn,“ segir Ingvi Stef-
ánsson, formaður Svínaræktarfélags
Íslands. Hann segir að bændur finni
fyrir innflutningnum í lægra verði.
Nefnir að verð á svínakjöti til bænda
sé 5-6% lægra en það var á árinu
2013. Auk aukins ferðamanna-
straums og sterkrar krónu nefnir
Ingvi að breyttar neysluvenjur fólks
hér á landi leiði til aukinnar sölu á
hvíta kjötinu. Einnig telur hann að
mikið erlent vinnuafl nú um stundir
auki sölu á svínakjöti.
Leggja ekki í fjárfestingar
„Við viljum standa okkur betur
í að anna eftirspurn. Það er hins-
vegar mikil óvissa í ytra umhverfi
svínaræktarinnar og bændur leggja
ekki í fjárfestingar,“ segir Ingvi um
ástæður þess að innlenda fram-
leiðslan eykst lítið og ekki í takti við
aukna eftirspurn. Nefnir hann nið-
urstöðu dómstóla vegna banns við
innflutningi á ófrosnu kjöti, nýjan
tollasamning við ESB sem tekur
gildi í vor og mikinn kostnað sem
fylgir nýjum aðbúnaðarreglum, að
hans sögn þeim metnaðarfyllstu í
heimi ásamt Noregi. Ingvi segir að
svínabændur séu að reyna að átta
sig á stöðunni. Þeir hafi verið að
auglýsa eftir framtíðarsýn
stjórnvalda. Það hafi hann
sjálfur gert á fundi með
landbúnaðarráðherra á
dögunum. Vonast hann til
að fá góð viðbrögð við því.
Innflutningur kjöts
jókst um 20-40%
Aukinn aðgangur kjötframleið-
enda innan ESB að mark-
aðnum hér er veruleg ógn við
innlenda framleiðslu. Samn-
ingur sem stjórnvöld gerðu
við ESB um aukna tollfrjálsa
kvóta tekur gildi 1. maí.
Erna Bjarnadóttir segir að
kjötframleiðendur séu ugg-
andi yfir þessari opnun. Inn-
flutningskvótar á kjöti frá Evr-
ópu aukast um 180-400%.
Hlutfallslega mest í unnum
kjötvörum, alifuglakjöti og
nautakjöti. Í greinargerð sem
Vífill Karlsson hagfræðingur
vann fyrir Bændasamtök Ís-
lands kemur fram það
mat að verð á
ýmsum gerðum
af nauta-,
svína- og ali-
fuglakjöti
muni lækka
um 9 til 15%.
Verð á afurð-
um lækkar
TOLLFRJÁLS AÐGANGUR
Innflutningur á kjöti 2017
1.500
1.000
500
0
tonn
Heimild: Hagstofa Íslands, bráðabirgðatölur, Matvælastofnun, Bændasamtök Íslands2013 2014 2015 2016 2017
Innflutningur 2015-2017 Heildarsala og innflutningur 2017
2015 2016 2017
Umreiknað í
kjöt m/beini*
Sala á innl.
framleiðslu
Heildar-
sala
Hlutfall
innflutnings
Alifuglakjöt 920 1.098 1.327 2.216 9.530 11.746 19%
Svínakjöt 559 976 1.368 2.285 6.269 8.554 27%
Nautakjöt 1.044 631 849 1.418 4.603 6.021 24%
Reykt, saltað og þurrkað kjöt 174 220 367 367
Kindakjöt 0 1 0 0 6.976 6.976 0%
Hrossakjöt 0 0 0 0 641 641 0%
Pylsur og unnar kjötvörur 287 622 622 622
Samtals 2.524 3.167 4.386 6.908 28.019 34.927 20%
*Áætlað
Tonn 2016 2017 Aukning
Alifuglakjöt 1.098 1.327 229 21%
Svínakjöt 976 1.368 392 40%
Nautakjöt 631 849 218 35%
Hlutfall innflutnings 2017
Aukinn innflutningur 2016 til 2017Innflutningur 2013 til 2017, helstu tegundir
Einingar eru í tonnum
Alifuglakjöt
Svínakjöt
Nautakjöt
19%
Alifuglakjöt
27%
Svínakjöt
24%
Nautakjöt