Morgunblaðið - 05.02.2018, Síða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. FEBRÚAR 2018
Vetrarhátíð Norðurljósahlaup fór fram á laugardagskvöld sem hluti af Vetrarhátíð í Reykjavík. Voru hlauparar fjallhressir í upphitun við Hörpu með neonljós á alla kanta.
Árni Sæberg
Samkvæmt frum-
varpi til fjárlaga 2018
kemur fram að ríkisút-
gjöld nemi 818 mö.kr.
og þar af fari um 209
ma.kr. til heilbrigðis-
mála sem nemur 26%
af ríkisútgjöldum og
211 ma.kr. fari til fé-
lags-, húsnæðis- og
tryggingarmála. Þessir
tveir málaflokkar fá
um 52% af ríkisútgjöldum skv. fjár-
lögum 2018. Í stjórnarsáttmála nýrr-
ar ríkisstjórnar er lögð áhersla á ný-
sköpun og rannsóknir. „Nýsköpun
og hvers konar hagnýting hugvits er
mikilvæg forsenda fjölbreytts at-
vinnulífs, sterkrar samkeppnisstöðu,
hagvaxtar og velferðar þjóðar, ekki
síst í ljósi þeirra þjóðfélagsbreytinga
sem vænta má í atvinnu- og mennta-
málum vegna örra tæknibreytinga.
Tækifæri til nýsköpunar í opinber-
um rekstri er t.a.m. íslenska heil-
brigðiskerfið þar sem skortur er á
framtíðarsýn og samkeppni.
Nýsköpun og færni starfs-
manna knýr hagvöxt framtíðar
Nýsköpun í atvinnulífi, rekstri
fyrirtækja og opinberra aðila er
verðmæti framtíðar. Virðiskeðjur
fyrirtækja breytast hratt í stafræn-
um heimi þannig að mörg störf
hverfa og ný störf verða til, sem eyk-
ur kröfu um leiðtogafærni í fyrir-
tækjum. Þess vegna er mikilvægt að
sjá skóginn fyrir trjánum þegar
horft er til framtíðar. Velgengni
fyrirtækja í framtíðinni
mun ráðast af því
hvernig stjórnendur ná
að koma auga á ný
vaxtartækifæri. Sam-
keppnishæfni fyrir-
tækja eins og Alphabet,
móðurfyrirtækis Go-
ogle, er sú að geta
hugsað strategískt til
mjög langs tíma og náð
þeim ótrúlega árangri
sem þegar hefur náðst.
Apple hefur náð að
endurnýja sig reglu-
lega með nýjum vörum og náð þann-
ig að halda fyrirtækinu á toppnum.
Ef horft er á íslenskt atvinnulíf má
líta á ferðamannaiðnaðinn sem at-
vinnugrein þar sem nýsköpun hefur
náð að auka tekjur þjóðfélagsins og
breytt samsetningu atvinnulífsins á
jákvæðan hátt. Einnig hafa fyrirtæki
eins og Amazon haft mikil áhrif á
breytta verslunarhætti í viðskiptum
með nýjum lausnum í markaðssetn-
ingu og sölu. Tækifæri til nýsköp-
unar í opinberum rekstri er til að
mynda íslenska heilbrigðiskerfið,
þar sem skortur er á framtíðarsýn
og samkeppni. Hægt er að líkja ís-
lenska heilbrigðiskerfinu við illa rek-
ið fyrirtæki þar sem stærð höfuð-
stöðva og fjöldi yfirmanna hindrar
markvissa framtíðarsýn og stefnu-
mörkun þannig að framleiðni er lítil
og kostnaður gríðarlegur og fer vax-
andi. Heilbrigðisráðherra, em-
bættismannakerfið og stjórnendur
virðast halda kerfinu í heljargreip-
um þannig að kerfið þarf stöðugt
meira fjármagn og þjónusta og
framleiðni minnkar stöðugt. Ný-
sköpun gæti falist í því að ráða einn
alvöru forstjóra yfir íslenska heil-
brigðiskerfið sem myndi auka fram-
leiðni og samkeppni þannig að hægt
væri að fækka yfirstjórnendum og
starfsmönnum sem hindra árangur.
Skilgreina þarf virðiskeðjuna betur
og sækja þarf stjórnanda með leið-
togafærni, sem getur tekið ákvarð-
anir þannig að íslenska heilbrigð-
iskerfið sé rekið eins og
framúrskarandi fyrirtæki. Mik-
ilvægt er að auka samkeppni með
nýjum rekstrarformum sem veita
aðhald og gera þannig kröfu til op-
inbers rekstrar. Einföld líking um
kerfið í dag er sú að það séu átta
stjórnendur og einn starfsmaður,
meðan í einkarekstri væri einn
stjórnandi og átta starfsmenn. Þessu
þarf að breyta strax. Öflugur leiðtogi
með alþjóðlega færni óskast til að
stýra íslenska heilbrigðiskerfinu,
sem hefur til þess fullt umboð að ná
langtímaárangri með nýsköpun og
nýrri hugsun. Á Norðurlöndum hef-
ur einkarekstur veitt opinberum
rekstri verulegt aðhald og því nauð-
synlegt að efla samkeppni og auka
þannig samkeppnishæfni. Annars
mun kostnaður aukast og framleiðni
minnka og skattgreiðendur sitja
uppi með reikninginn.
Þjóðfélagsbreytingar og hraðar
breytingar á vinnumarkaði
Breytingar á vinnumarkaði munu
leiða til þess að föstum störfum hjá
opinberum aðilum og fyrirtækjum
mun fækka verulega á næstu árum.
Talið er að 15% af öllu vinnuafli
heimsins vinni heiman frá sér í dag
og það hlutfall fari hækkandi á
næstu árum. „Vinnan snýst um hvað
þú gerir frekar en hvert þú ferð
þannig að staðsetning vinnunnar
skiptir minna máli.“ Meiri sveigjan-
leiki á vinnumarkaði mun breyta
nálgun á starfsmannahald fyrir-
tækja og stofnana. Það er því ljóst að
ríkissjóður þarf að fækka verulega
opinberum starfsmönnum til að
greiða niður mikla skuldsetningu og
háar vaxtagreiðslur. Minni ríkis-
umsvif og aukinn sveigjanleiki í
störfum mun taka að hluta til við af
þeim föstu störfum sem eru nú
þegar á vinnumarkaði. Hlutastörfum
og sjálfstætt starfandi fólki mun
fjölga umtalsvert á næstu árum þar
sem tekið verður mið af frjálsum
markaði. Einnig má búast við að
borgarskipulag muni taka mið af
nýjum þörfum í stafrænum heimi
þar sem fólk þarf ekki að sækja störf
á sama tíma á sama stað á dýrustu
svæðum Reykjavíkur. Ekki er ólík-
legt að ríkisstofnanir, ríkisbankar og
önnur ríkisfyrirtæki geti verið með
starfsemi í nágrenni Reykjavíkur á
ódýru og hagkvæmu landsvæði en
ekki á dýrustu lóðum borgarinnar.
Þjónusta mun að mestu fara fram í
gegnum stafræna miðla en nú nýlega
kynnti Amazon-fyrirtækið nýja
verslun AmazonGo sem er ný mann-
laus verslun þar sem viðskiptavinir
afgreiða sig sjálfir með snjallsíma.
Ekki er langt í slíka framtíð og því
mikilvægt að borgarskipulag, vinnu-
markaður og húsnæðisþróun taki
mið af þörfum framtíðar. Einnig þarf
að forðast fjárfrekar fjárfestingar í
innviðum sem geta verið úreltir á
morgun vegna hraðra tæknibreyt-
inga í tæknivæddum heimi. Upp-
bygging íslenska heilbrigðiskerfisins
og nýs spítala er kennslubókardæmi
um hvernig hægt er að sóa fjár-
munum skattgreiðenda án nokkurs
árangurs þar sem færni til árangurs
skortir. Miðja höfuðborgarsvæðisins
er í kringum Smáralind í Kópavogi
þannig að svæðið í kringum Vífils-
staði er væntanlega skynsamlegasta
staðsetning horft til áratuga. Hag-
ræðingarstjóri og víkingasveit fjár-
málaráðuneytisins sem getur búið til
viðskiptamódel sem virkar á nýrri
öld þarf að taka til starfa og gera ís-
lenska heilbrigðiskerfið framúrskar-
andi. Nýsköpun í rekstri og færni
starfsmanna eru verðmæti framtíðar
og munu hafa úrslitaáhrif á vel-
gengni fyrirtækja í einkarekstri og
opinberum rekstri. Það er því mikil-
vægt að öll strategísk umræða um
innviði og önnur þjóðhagslega mik-
ilvæg mál sé á vitrænum grunni og
hagsmunir almennings og skatt-
greiðenda séu hafðir í heiðri við töku
mikilvægra fjárfestingaákvarðana.
Eftir Albert Þór
Jónsson »Uppbygging ís-
lenska heilbrigðis-
kerfisins og nýs spítala
er kennslubókardæmi
um hvernig hægt er að
sóa fjármunum skatt-
greiðenda án nokkurs
árangurs.
Albert Þór Jónsson
Höfundur er viðskiptafræðingur með
MCF í fjármálum fyrirtækja og 30
ára starfsreynsla á fjármálamarkaði.
Heilbrigðiskerfið skortir samkeppni og framtíðarsýn