Morgunblaðið - 05.02.2018, Síða 26

26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. FEBRÚAR 2018
Þau gerast varla klassískari,viðfangsefnin á rauðu tón-leikum SÍ sl. fimmtudags-kvöld. Né aðsókn öllu
meiri. Eldborgin var troðsetin, jafn-
vel kórsætin aftan við hljómpall sem
sjaldnast er selt inn á. Og svosum
ekki sökum að spyrja þegar vandlát-
ustu hlustendur eru annars vegar,
einkum frá miðjum aldri og upp úr,
sem ólíkt yngri og viðmiðunarskert-
ari snjallsímakynslóð síðustu ára
kunna enn að greina kjarna frá
hismi augnabliksins og tregast að
sama skapi við að láta sig hafa að
ginningarfíflum skyndikauphéðna.
En með því að ríflega tveggja alda
gömul verk kvöldsins voru alþekkt
meðal unnenda sígildrar tónlistar,
þá má kannski spyrja hvort fleira
hafi komið til. Og í ljósi vaxandi
áherzlu á „sýnilega viðburði“ með
viðeigandi fókus á stjörnuflytjendur
verður víst að setja brezka píanó-
ljónið Paul Lewis fremstan meðal
aðdráttarafla, auk þess sem hann
lauk nú hérlendri yfirferð sinni á
fimm píanókonsertum Beethovens á
þessum vetri við þegar góðan orðs-
tír.
Ólgan í kjölfar frönsku bylting-
arinnar 1789 leiddi sem kunnugt til
Mozart á útopnu
Eldborg í Hörpu
Sinfóníutónleikar bbbmn
W. A. Mozart: Töfraflautan, forleikur.
Beethoven: Píanókonsert nr. 5 í Es Op.
73. Mozart: Sinfónía nr. 41 í C K551. Ein-
leikari: Paul Lewis píanó. Sinfóníu-
hljómsveit Íslands; stjórnandi Matthew
Halls. Fimmtudaginn 20.1. 2018 kl. 16.
RÍKARÐUR Ö.
PÁLSSON
TÓNLIST
Píanóljón „[…] verð-
ur víst að setja brezka
píanóljónið Paul
Lewis fremstan meðal
aðdráttarafla.“
VIÐTAL
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
„Það var djúp sannfæring mín að
þýða þyrfti þetta verk á íslensku og
að mínu mati átti hún Elísabet að sjá
um það. Við höfum þekkst lengi og
ég hafði suðað í henni að þýða bók-
ina en hún þumbaðist við,“ segir
Hildur Hákonar þegar hún er spurð
hvernig það bar til að hún og Elísa-
bet Gunnarsdóttir réðust í að þýða
Walden eftir Henry David Thoreau.
„Svo gerist það skömmu fyrir jól
fyrir fimm eða sex árum að ég byrja
að spreyta mig á að þýða verkið. Ég
hugsaði mér að gera það bara fyrir
sjálfa mig og eitthvað sem ég geri
oft með bækur, til þess að ná betri
tökum á textanum, að þýða smá-
kafla. En svo er eins og karlinn Tho-
reau setjist á bakið á mér því í mars
var ég komin alla leið í þriðja kafl-
ann og hef mig þá loks í að hringja í
Elísabetu og segja henni sem var að
ég væri að stela verkefninu frá
henni.“
Er skemmst frá því að segja að
Hildur og Elísabet hófust handa við
að þýða stórvirki Thoreau í samein-
ingu og hrepptu þær tilnefningu til
Íslensku þýðingarverðlaunanna fyr-
ir vinnu sína.
Elísabet segir að verkið hafi geng-
ið vel og hjálpaði þar eflaust til hvað
þær Hildur þekkjast vel. Þær voru
ungar konur þegar leiðir þeirra lágu
fyrst saman, voru m.a. báðar með-
limir í SÚM-hópnum á sjöunda ára-
tugnum og störfuðu líka saman í
Rauðsokkuhreyfingunni. „Við
þekktum vel inn á persónuleika hvor
annarrar og það hefur eflaust átt
sinn þátt í að þetta tókst svona
ágætlega hjá okkur,“ segir Elísabet.
Lífsförunautur og innblástur
Báðar höfðu vinkonurnar brenn-
andi áhuga á Thoreau og segir Hild-
ur að skáldið hafi á vissan hátt verið
lífsförunautur hennar alla ævi: „Ég
held að ég hafi ekki eignast Walden
fyrr en ég var táningur og fékk þá
bókina að gjöf frá skólasystur minni,
en andi og áhrif Thoreau voru
greinileg í lífsheimspeki foreldra
minna,“ segir hún. Árið 2011 hélt
Hildur sýningu í Listasafni ASÍ und-
ir yfirskriftinni „Þar sem ég bjó og
það sem ég lifði fyrir“ þar sem hún
fékk lánað nafnið á öðrum kafla
Walden.
Elísabet þekkir Thoreau út og
inn, og skrifaði BA-ritgerð um þau
áhrif sem hann hafði á hugmyndir og
störf Ghandi og Martins Luther
King. Hún þýddi líka ritgerðina
Borgaraleg óhlýðni (e. Civil dis-
obedience) sem var birt í Tímariti
Máls og menningar árið 2009. „Það
þótti við hæfi að setja það verk á
prent þegar kreppan stóð hvað hæst
enda ritgerð sem vísaði veginn Vorið
í Prag 1968, á Torgi hins himneska
friðar 1989, og í Danmörku í seinni
heimsstyrjöldinni þar sem and-
spyrnuhreyfingin lét þýða þetta rit
og dreifa sem víðast.“
Skyldulesning í skólum
Það er merkilegt að Walden eða
lífið í skóginum skuli ekki hafa verið
þýdd á íslensku fyrr en nú. Bókin
þykir eitt af meginverkum banda-
rískrar bókmenntasögu og kom
fyrst út árið 1854. Bandarísk skóla-
börn eru skikkuð til að lesa Walden
og fræðast um hvernig Thoreau
byggði sér lítinn kofa við Walden-
vatn og lifði þar fábreyttu en gefandi
lífi í tvö ár, tvo mánuði og tvo daga.
„Hann lýsir bæði hvað hann gerði
við vatnið og líka hvaða lærdóm
hann hafði af dvölinni. Ein af ástæð-
um þess að bókin er kennd í banda-
rískum skólum er miklar náttúru-
lýsingar, bæði á gróðurfari og dýra-
lífi en í bókinni má líka finna þjóð-
félagsgagnrýni á bandarískt sam-
félag á tímabili þegar það var að
ganga í gegnum mikið uppbygg-
ingarskeið,“ útskýrir Elísabet.
„Thoreau gagnrýnir ágirnd og
eyðslusemi þessa samfélags og vill
láta sér nægja aðeins það sem er
manninum nauðsynlegt. Hann orðar
það þannig að hann vilji lifa af ráðn-
um hug og vara sig á þeirri gildru
þar sem hlutirnir eiga manninn en
ekki maðurinn hlutina.“
Hildur sér Thoreau og Walden í
sama ljósi: „Hann skrifar sig frá
hugsunum sínum og dvelur við
Walden-vatn til að reyna að komast
að því hver hann er, hvað hann er að
gera á þessari jörð og hvað hann
þarf að gera til að lifa góðu lífi. Í
þessum vangaveltum kemst hann að
þeirri niðurstöðu að því einfaldara
sem lífið er því betra sé það.“
Djúpstæð áhrif
Elísabet segir að Thoreau sé að
sumu leyti Jónas Hallgrímsson
Bandaríkjamanna, bendir á að bæði
í Walden og öðrum verkum hans sé
líka að finna mikilvæga pólitíska og
heimspekilega hugsun. Thoreau var
mikilvægur áhrifavaldur bæði í róm-
antískri bandarískri bókmenntahefð
og heimspekihefð hugsæisstefn-
unnar (e. transcendentialism).
„Hann brýnir fyrir lesendum sínum
að treysta sjálfum sér og því sem
þeir telja rétt og fagurt, fylgja sínu
innra ljósi og varast hjarðhegðun.
Borgaralega óhlýðni skrifar hann
t.d. á sama tíma og bandarísk stjórn-
völd bönnuðu það með lögum að
strokuþrælum frá Suðurríkjunum
væri hjálpað að flýja suðrið til að
komast í frelsið norður í Kanada.
Þar segir hann það sem margar and-
spyrnuhreyfingar í sögunni hafa til-
einkað sér: að ef ríkið setur ranglát
lög þá sé það skylda hvers heiðar-
legs manns að brjóta lögin.“
Þýðingin virðist ekki hafa verið
mjög strembin þó að Hildur játi að
hún hafi stundum verið pirruð á
Thoreau. „Á köflum fannst mér
hann vera karlremba út í eitt og ég
hugsaði með mér hvað það hlyti að
vera undarlegt að tvær gamlar rauð-
sokkur og skæruliðar væru að bisa
við að þýða ameríska karlrembu. En
svo rann upp fyrir mér að hann hafi
kannski ekki verið nein karlremba í
Vitringurinn
við tjörnina
 Eitt af mikilvægustu verkum banda-
rískra bókmennta er núna loksins kom-
ið út á íslensku  Walden er forvitnileg
hugleiðing um hlutskipti mannsins
Athvarf Teikning af kofa Thoreau
sem prýddi fyrstu útgáfu Walden.
Samstarf Hildur Hákonar og Elísabet Gunnarsdóttir hafa þekkst frá því þær voru ungar. „Á köflum fannst mér
hann vera karlremba út í eitt og ég hugsaði með mér hvað það hlyti að vera undarlegt að tvær gamlar rauðsokkur
og skæruliðar væru að bisa við að þýða ameríska karlrembu,“ segir Hildur um verk Thoreau.