Morgunblaðið - 20.02.2018, Síða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. FEBRÚAR 2018
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Að stjórnmálahreyfingar auglýsi eftir
fólki í framboð er um margt viðbragð
við breyttri pólitík, opinberri sam-
ræðuaðferð og samfélagi. Þetta segir
Birgir Guðmundsson, dósent við Há-
skólann á Akureyri. Ný stjórnmálaöfl
hafa sjaldnast jafn fastmótað reglu-
verk og hefðbundnu flokkarnir né eru
byggð upp af flokksstofnunum þar
sem fólk blandar sér í leikinn og fer
gjarnan í framboð í framhaldinu.
Hjá Miðflokksfélagi Suðvestur-
kjördæmis hefur verið ákveðið að
stilla upp framboðslista vegna sveit-
arstjórnarkosninga í vor. Fólk í
Kópavogi, Garða-
bæ, Hafnarfirði,
Mosfellsbæ og
Seltjarnarnesi
sem hefur áhuga á
að taka sæti á lista
Miðflokksins í
þessum sveitar-
félögum er beðið
um að senda Mið-
flokknum ósk sína
um framboð og
frestur til þess rennur út 26. febrúar.
Er stefnt að því að tilkynna efstu
frambjóðendur á framboðslistum fyr-
ir 15. mars. Þegar hefur verið ákveðið
að flokkurinn bjóði fram í Hafnarfirði
og Reykjavík og í höfuðborginni verð-
ur Vigdís Hauksdóttir í forystusæt-
inu.
Þá hafa Píratar í Reykjavík auglýst
eftir framboðum til prófkjörs fyrir
borgarstjórnarkosningar. Eiga
áhugasamir að skrá sig inn á rafrænu
kosningakerfi flokksins, þar sem
hagsmunaskráning skal fylgja.
Framboð þurfa að hafa borist fyrir
12. mars. „Það hefur verið talið eitt af
hlutverkum stjórnmálaflokka að
sinna nýliðun í stjórnmálum, en þetta
hlutverk hefur sætt vaxandi gagnrýni
og nýrri hreyfingar hafa opinskátt
talað fyrir því að opna stjórnmálin
meira. Auglýsingar af þessu tagi eru
að einhverju leyti hluti af þeirri við-
leitni,“ segir Birgir.
Auglýst eftir framboðum
með opnari stjórnmálum
 Ný framboð og nýtt fólk  Áhugasamir mega gefa sig fram
Birgir
Guðmundsson
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Jarðskjálftahrinan norðaustan og
austan Grímseyjar er merki um
gliðnun á 20 km löngu norð-suðlægu
belti djúpt í jarðskorpunni. Slíkur
gliðnunaratburður reynir á umhverf-
ið og getur ýtt
undir það að
stærri jarðskjálfti
verði, sérstaklega
til norðurs eða
suðurs í framhaldi
beltisins. Ragnar
Stefánsson jarð-
skjálftafræðingur
segir að lengi hafi
verið búist við að
slíkur skjálfti
gæti brostið á,
undir eða norðan við Skjálfandaflóa.
Hann gæti þá orðið eitthvað í líkingu
við Húsavíkur-Flateyjarskjálftana
árið 1872 en þeir voru rúmlega 6 að
stærð.
Jarðskjálftahrinan sem hófst í jan-
úar, en hefur staðið óslitið frá 14.
febrúar norðaustan og austan við
Grímsey, heldur áfram. Í fyrrinótt og
gærmorgun urðu nokkrir öflugir
skjálftar, sá stærsti mældist 5,2 kl.
5.38. Samkvæmt upplýsingum frá
Veðurstofu Íslands fannst hann vel
víða um norðanvert landið.
Eftir fund vísindamanna Veður-
stofunnar með stjórnendum hjá Al-
mannavörnum lýsti ríkislögreglu-
stjóri í samráði við Lögreglustjórann
á Norðurlandi yfir óvissustigi al-
mannavarna. Vísað er til þess að
þetta er þekkt jarðskjálftasvæði.
„Fjöldi misgengja er á þessu svæði
og ómögulegt að segja hvaða áhrif
stóri skjálftinn í nótt muni hafa á þau
misgengi. Svæðið er hluti af Tjörnes-
brotabeltinu; misgengissvæði milli
rekbeltanna sem liggja um Ísland og
norður eftir Kolbeinseyjarhrygg, og
algengt er að þarna komi hrinur
skjálfta,“ segir í tilkynningu Ríkis-
lögreglustjóra.
Opnun neðan frá
Ragnar Stefánsson hefur fylgst
lengi með jarðskjálftum í landinu.
Hann tekur undir ályktanir vísinda-
manna á Veðurstofu Íslands og
Jarðvísindastofnun Háskólans um að
jarðskjálftarnir tengist gliðnun í
jarðskorpunni. Hann segir að skjálft-
arnir hafi aðallega verið á 20 kíló-
metra löngu og 5 kílómetra breiðu
belti og komi upp á tiltölulega miklu
dýpi, eða á 10-14 kílómetrum, en fari
stundum upp í 7 kílómetra. Mjög fáir
skjálftar séu á minna en 5 kílómetra
dýpi. „Opnunin kemur neðan frá.
Sjálfsagt eru í þessu einhverjar léttar
kvikur sem flæða inn og ýta undir
spennulosun. Kvikuhreyfingarnar
eru það djúpt að þær eru ekki líkleg-
ar til að valda eldgosi en þær geta
verið fæðuefni fyrir jarðhitasvæðin.
Þekkt jarðhitasvæði er austur af
Grímsey, þarna skammt frá,“ segir
Ragnar.
Vísindamenn hjá Íslenskum orku-
rannsóknum (ISOR) vekja athygli á
því í grein sem skrifuð er 16. febrúar
á vef Isor að þorri skjálftanna við
Grímsey er undir og í grennd við
syðsta neðansjávareldfjallið í eld-
stöðvakerfi sem kennt er við Nafir.
Það bendi til einhverskonar hrær-
inga sem tengjast kvikuhreyfingum í
jarðskorpunni undir eldfjallinu. Þeir
geta þess þó að enginn gosórói hafi
mælst á jarðskjálftamælum og að
reynslan kenni að eldsumbrot með
kvikuhreyfingum í jarðskorpunni
þurfi alls ekki að leiða til eldgoss.
Vísindamenn Veðurstofu Íslands
og Jarðvísindastofnunar Háskólans
svara spurningunni um það hvort
skjálftavirknin tengist kvikuhreyf-
ingum í jarðskorpunni á þann hátt að
ekki hafi greinst skjálftavirkni sem
líkist þeirri sem þekkt er í tengslum
við kvikuhreyfingar. Samfelldar
GPS-mælingar í Grímsey sýni heldur
ekki mælanlega aflögun tengda þess-
ari hrinu sem bendi til að jarðskjálfta-
virknin sé frekar tengd hreyfingum á
flekaskilum í Tjörnesbrotabeltinu.
Fjórir stórir á 20. öld
Skjálftahrinur eru algengar á
Grímseyjarbeltinu. Hrinur af svipaðri
stærð og sú sem nú stendur yfir urðu
til dæmis í maí og september 1969,
um jólaleytið 1980, í september 1988
og síðasta hrinan var í apríl 2013.
Ástæðan er sú að flekar jarðskorp-
unnar nuddast saman á hliðunum.
Heimildir eru um fjölda stórra
skjálfta á Tjörnesbrotabeltinu allt frá
árinu 1260. Á tuttugustu öld mældust
fjórir skjálftar stærri en sex úti fyrir
Norðurlandi. Sumir þeirra ollu miklu
tjóni, eins og Dalvíkurskjálftinn árið
1934 og Kópaskersskjálftinn árið
1976 en báðir áttu upptök nærri
byggðunum.
Ragnar segir að aðstæður nú séu
ólíkar því sem var í Dalvíkurskjálft-
anum. Þá hafi ekki mælst skjálftar
áður en jarðskjálftinn reið yfir en
miklar hreyfingar á eftir. Kópaskers-
skjálftinn hafi aftur á móti komið í
kjölfar mikillar gliðnunar á eystra
gosbeltinu. Sú þróun hafi byggt upp
skjálftann.
Ekki hægt að spá skjálfta
Bæta má við þremur skjálftum sem
urðu á Skjálfanda; einum við Flatey
árið 1755 upp á 7-7,1 að stærð og
tveimur við Húsavík og Flatey á
árinu 1872, rúmlega 6 að stærð.
Ragnar Stefánsson segir að gliðn-
unaratburður eins og nú á sér stað við
Grímsey reyni á umhverfið og geti ýtt
undir að stærri skjálftar verði norðan
eða sunnan við gliðnunina. Hann vill
ekki spá skjálfta, segir að jarð-
skjálftaspár séu enn það ófullkomnar
að erfitt sé að gera það. Segir þó að
jarðvísindamenn hafi lengi verið að
búast við jarðskjálfta af stærðinni 6,5
á Skjálfandaflóa. Sá skjálfti gæti þá
orðið á stærð við skjálftana árið 1872
en ekki risaskjálfti eins og varð 1755,
ekki sé talið rými fyrir svo stóran
skjálfta. „Ekki er heldur víst að næsti
stóri skjálfti verði á svokölluðu Húsa-
víkur-Flateyjarmisgengi eins og
skjálftarnir 1872 og 1755. Ef til vill
yrði hann talsvert norðar, miðja vegu
milli Grímseyjar og lands eins og
skjálfti sem varð 1910.“
Þótt ekki sé hægt að spá fyrir um
skjálfta nema rétt áður en þeir bresta
á og kannski ekki einu sinni þá telur
Ragnar rétt að íbúar og Almanna-
varnir búi sig undir að slíkir atburðir
geti gerst.
Getur ýtt undir stærri jarðskjálfta
 Jarðskjálftahrinan við Grímsey heldur áfram  Gliðnun jarðskorpu og jafnvel kvikuhreyfingar
 Vísindamenn hafa verið að búast við enn stærri jarðskjálfta  Lýst yfir óvissustigi almannavarna
Jarðskjálftar á Tjörnesbrotabeltinu Skjálftar frá 19. febrúar
Skjálftar frá byrjun janúar
Skjálftar yfir 4 stig
Upptök M5,2 skjálftans í gær
Brotlausn/siggengi skjálftans
Skjálftar á tímabilinu 1994-2017
Jarðskjálftamælistöð
Eldstöðvakerfi
Eldsumbrot á sögulegum tíma
Stórir skjálftar á misgengi
Kl. 05:38 í gær mældist
skjálfti af stærðinni 5,2 með
upptök um 14 km aust-norð-
austur af Grímsey.
Upptök skjálftans voru á
svonefndu Grímseyjarbelti og
á um 10 km dýpi. Brotlausn
skjálftans bendir til þess að
hann tengist gliðnun í jarð-
skorpunni.
Brettingsstaðir
Mánáreyjar
Héðinshöfði
Húsavíkur-
misgengið
Húsavíkur-Flateyjarmisgengið
1963
1934
1921
18721872
1910
1885
1976
1755
Hreyfing á flekaskilum
1 cm á ári Hreyfing á flekaskilum
1 cm á ári
Heimild: Veðurstofa Íslands, Jarðvísinda-
stofnun HÍ, Ragnar Stefánsson og ISOR
Morgunblaðið/Golli
Við höfnina Grímseyingum varð ekki svefnsamt í fyrrinótt. Bjarni Magnússon, fyrrverandi hreppstjóri, segir stóra
skjálftann hafa virkað á sig eins og högg. „Mér fannst þetta vera hnykkur og smá hljóð og svo annar hnykkur.“
Bjarni segist ekki hissa á að fólk sé hrætt. „Það er samt enginn ótti í mér, þessi ókyrrð er bara svo leiðinleg.“
Ragnar
Stefánsson