Morgunblaðið - 20.02.2018, Blaðsíða 21

UMRÆÐAN 21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. FEBRÚAR 2018
Þegar grein þessi
er rituð var dróni,
flygildi eins og tækið
hefur verið nefnt á
íslensku, að ljúka
ferð sinni um göt-
urnar hér í Smá-
íbúðahverfinu. Dróni
þessi er útbúinn há-
skerpumyndavél og
staðnæmist yfir hin-
um og þessum görð-
um og hefur gert síðastliðnu daga.
Enginn veit hver á hann, enda er
drægni þessara tækja talin í kíló-
metrum og þegar hann hefur lokið
eftirlitsferð sinni hverfur hann
snögglega út fyrir sjóndeildar-
hringinn. Það er dálítið ógnvekj-
andi að vita til þess að fljúgandi
háskerpumyndavélar séu á sveimi
yfir híbýlum okkar í ljósi þess að
þar á einkalífið að njóta algjörrar
friðhelgi. Fólk á að geta baðað sig
fáklætt í sólinni án þess að vera
myndað úr lofti, svo dæmi séu
tekin. Þetta er þó ekki eina dæmið
um hnignandi virðingu fyrir einka-
lífinu, aðeins nærtækt sem greina-
höfundur kemst ekki hjá því að
nefna.
Fyrrverandi fjármálaráðherra
Íslands og þáverandi formaður
Viðreisnar lagði til á síðasta kjör-
tímabili að notkun reiðufjár yrði
að mestu bönnuð í viðskiptum til
þess að hægt væri að rekja við-
skipti manna. Sem betur fer varð
fjármálaráðherrann gerður aftur-
reka enda fordæmalausir ofrík-
istilburðir og skelfileg tilhugsun.
Þá virðist hin ótakmarkaða geta
tæknigeirans til að geyma gögn
orðin þess valdandi að
það er jafnvel farið að
verða hagkvæmara að
geyma gögn en að
eyða þeim.
„Við getum fylgst
með öllu í símanum.
Og það er svo sann-
arlega gagnkvæmt.
Nú getur síminn
fylgst með okkur.
Skref fyrir skrif. Það
þótti ljóðrænt þegar
skrifað var í skýin. En
öll okkar SMS eru
skrifuð í þau og fara aldrei. Þar
verður aldrei skýfall. Og „þeir“
þar vita allt það sem síminn veit“
var ritað og er hverju orði sann-
ara.
Hinir og þessir aðilar, opinberir
sem einkareknir, eru farnir að
geyma persónuupplýsingar um
einstaklingana í samfélaginu; allt
frá heilbrigðisupplýsingum yfir í
persónuleg einkasamskipti manna
á milli; fjarskiptafyrirtæki geyma
gögn yfir hvað við skoðum á net-
inu, í hverja við hringjum og
hvaða skeyti við sendum, verslanir
geyma viðskiptasögu, Embætti
landlæknis geymir nánast allt um
okkar heilsu, lyfja- og sjúkrasögu
en í því samhengi mætti varpa
fram þeirri spurningu hvort eðli-
legt teljist að yfir höfuð sé til raf-
ræn sjúkra- og lyfjasaga án þess
að sjúklingar hafi gefið samþykki
fyrir því. Hafa læknar ekki rætt
hvað gæti breyst í samskiptum
sjúklinga og lækna með þessari
breytingu? Hingað til hafa sjúk-
lingar treyst á að það sem þeir
segja lækni sé sagt í algjörum
trúnaði og því getað sagt frá við-
kvæmum málum.
Virðist stundum sem að tölvu-
gögn njóti ekki sömu friðhelgi og
önnur persónuleg gögn. Friðhelgi
einkalífsins sem skilgreind er í
stjórnarskrá ætti augljóslega að
ná yfir tölvugögn og eðlilegra væri
að fólk þyrfti að gefa samþykki
fyrir gagnasöfnun. Einnig þarf að
efla rannsóknir á tölvuglæpum og
sækja menn til saka.
Fleiri dæmi er hægt að nefna.
Myndavélavæðing farsíma er eitt
slíkt. Fyrir aðeins tveim áratugum
ræddu menn um hvort réttlætan-
legt væri að setja upp öryggis-
myndavélar í miðbæ Reykjavíkur.
Komu þá upp sjónarmið að menn
ættu að hafa hinn sjálfsagða rétt
að gera eitthvað klaufalegt af sér
án þess að það yrði myndfest til
eilífðar. Þar að auki gæti farið svo
að myndskeiðin myndu rata í fjöl-
miðla. Nú er öldin önnur. Eftir
myndavélavæðingu farsímanna
eru í raun allir landsmenn orðnir
gangandi myndavélar. Aldrei var
rætt um þá þróun. Hvað þá borið
saman við umræðuna um saklausu
öryggismyndavélar miðbæjarins.
Varla líður mínúta frá því mönn-
um skrikar fótur þar til mynd-
skeið af því er komið á veraldar-
vefinn. Skal allur klaufaskapur
myndaður og settur á netið og
eftirlitsmyndavélum fjölgar mikið
án nauðsynlegrar umræðu.
Það að sjá til þess að þegnar
samfélagsins búi við sín stjórn-
arskrárvörðu réttindi er ein mik-
ilvægasta frumskylda hins opin-
bera. Þó virðist sem að hið
opinbera hafi algjörlega gleymt
þessari frumskyldu þegar kemur
að réttindum okkar til þess að
eiga okkur einkalíf. Það er fyrir
löngu kominn tími á að stjórn-
málamenn gyrði sig í brók og
skerpi á rétti manna til einkalífs.
Fyrr en seinna.
Friðhelgi einkalífsins
Eftir Viðar
Guðjohnsen » Það að sjá til þess að
þegnar samfélagsins
búi við sín stjórnar-
skrárvörðu réttindi er
ein mikilvægasta frum-
skylda hins opinbera.
Viðar Guðjohnsen
Höfundur er lyfjafræðingur.
Við umskurn er
numið framan af for-
húð getnaðarlims á
karlmanni. Þetta var
algengur siður í Aust-
urlöndum nær til
forna, þótt ekki sé að
fullu vitað hvers vegna
svo var. Sumir telja að
blóð við umskurn hafi
verið álitið búa yfir
varnarmætti, eins og
þegar Sippóra umskar son sinn til
þess að bjarga lífi Móse (2 Mós 4.24-
26).
Í Biblíunni er umskurnar fyrst
getið, þegar Guð hét að gera niðja
Abrahams að mikilli þjóð og gefa
þeim land til ævinlegrar eignar. Í
staðinn skyldu Abraham og afkom-
endur hans hlýða Guði. Til sann-
indamerkis um að þeir héldu orð sín
átti að umskera öll sveinbörn Ísr-
aelsmanna (1Mós 17.1-14). Enn-
fremur skyldi umskera útlenda
menn, sem vildu heyra til Ísr-
aelsþjóðinni (1Mós 34.21-24). Í lög-
máli Móse var mælt fyrir um um-
skurn (3 Mós 12.3). Nýja
testamentið greinir frá því, að bæði
Jóhannes skírari og Jesús hafi verið
umskornir átta dögum eftir fæðingu
(Lúk 1.59; 2.21).
Jeremía spámaður hélt því fram,
að umskurnin ein nægði ekki til þess
að maður teldist til Guðs lýðs, þar eð
einnig aðrar þjóðir umskæru pilt-
börn sín. Mest væri um vert að til-
biðja Guð og þjóna honum. Hann
sagði Júdamönnum, að þeir væru að
vísu umskornir á líkamanum, en
óumskornir á hjarta (Jer 9.25,26).
Ennfremur sagði hann að Drottinn
myndi gera nýjan sáttmála við Ísr-
aelsmenn og Júdamenn með því að
leggja lögmál sitt þeim í brjóst og
rita það á hjörtu þeirra (Jer 31.31-
34). Höfundur Hebreabréfsins í
Nýja testamenti vitnar í orð Jeremía
og segir Jesú Krist færa þennan nýj-
an sáttmála og komi hann í stað hins
fyrri sáttmála sem
byggður var á lögmál-
inu (Heb 8.1-13). Í
frumkirkjunni voru
skiptar skoðanir á um-
skurninni. Sumum
hinna gyðing-kristnu,
sem áður höfðu lifað
samkvæmt lögmáli
Móse, fannst að bæði
þeir sjálfir og heiðin-
kristnir menn ættu und-
antekningarlaust að
fara að lögum Gyðinga,
siðum þeirra og erfðavenjum öllum,
að umskurninni meðtalinni. (Post
11.1,2: 21.17-24). Aðrir, og einkum
og sér í lagi Páll postuli, voru þessu
ósammála og töldu, að ónauðsynlegt
væri að umskera þá heiðingja, sem
létu skírast til nafns Jesú. Sjálfur
hafði Páll verið umskorinn þegar
hann var barn og verið enda mjög
kappsfullur í lögmálshlýðni sinni
(Fil 3.2-6). En síðar komst hann að
þeirri niðurstöðu, að karlmenn, sem
áður voru heiðnir, gætu tilheyrt hin-
um sanna Guðs lýð, jafnvel þótt þeir
væru óumskornir. Páll hélt því fram,
að því aðeins gerði umskurnin gagn,
að menn gætu hlýtt lögmáli Móse
gersamlega. Hlýddu menn ekki lög-
málinu út í æsar, væru þeir ekki
„sannir Gyðingar“, þótt umskornir
væru. Eins og Jeremía taldi Páll að
umskorinn væri sá einn sem væri
það í hjarta sínu (Róm 2.25-29). Það
nægir ekki að vinna öll verk lögmáls-
ins; mennirnir eru Guði þóknanlegir
þegar þeir trúa (Róm 3.28; Fil 3.7-9).
Umskurn
Eftir Sr. Gunnar
Björnsson
Gunnar Björnsson
» Í Biblíunni er um-
skurnar fyrst getið,
þegar Guð hét að gera
niðja Abrahams að mik-
illi þjóð og gefa þeim
land til ævinlegrar eign-
ar.
Höfundur er pastor emeritus.
Leiðréttingin var
kosningamál sem
Framsóknarflokkurinn
vann glæstan sigur á í
kosningunum árið
2013. Að leiðrétta
verðtryggð húsnæð-
islán leiddi til þónokk-
urrar eignatilfærslu í
samfélaginu.
Ég tók þátt í þeim
kosningum og það var
ótrúleg upplifun að ræða við fólk
sem var að færa atkvæði sitt til
Framsóknarflokksins. Það var sam-
mála því að fyrir heildarmyndina
væri þetta kannski ekki góð hug-
mynd, en fólkið var búið að reikna
út að það fengi ansi margar millj-
ónir í vasann ef Framsóknarflokk-
urinn kæmist til valda. Það var að
þræla sér út á hverjum degi fyrir
nokkrar krónur og tilhugsunin um
að fá brúnt umslag með milljónum
bara við það að græni flokkurinn
kæmist að, hún var of freistandi.
Stytting vinnuvikunnar er nýja
leiðréttingardæmið í dag. Spyrðu
hvaða manneskju sem er, sem hef-
ur lagt það á sig að starta fyrirtæki
og skapa verðmæti fyrir samfélagið
hvort hún teldi að það hefði verið
betra ef hún hefði ekki unnið
myrkranna á milli þegar hún var að
skapa verðmætin og koma fyrir-
tækinu á fót, hvort það hefði hugs-
anlega verið betra að stytta vinnu-
daginn hjá sér, vinna bara 6-8 tíma
á dag, og þannig hefði allt gengið
betur?
Uuuuu … svarið er alltaf nei,
99% nei svörun.
Ef stytting vinnuvikunnar er að
auka framleiðni á einhverjum stöð-
um að þá þýðir það
bara að fólkið hefur
ekki verið að vinna af
viti fram að þessu.
En það er gjör-
samlega ómögulegt að
ræða við borgarstarfs-
menn um þetta. Því
þótt þeir séu sammála
um að þetta sé
kannski ekki gott fyrir
heildarmyndina eru
þeir að fá peninga
beint í vasann sinn og
fá meiri tíma til að sinna sínum
nánustu. Hver vill ekki fá launa-
hækkun, sérstaklega ef hún er
svona vel falin?
Auðvitað skil ég þá stjórn-
málaflokka sem leggja áherslu á
þetta mál því atkvæði borgarstarfs-
manna eru mörg þúsund og ráða
úrslitum.
Út á svona pælingar vann Fram-
sóknarflokkurinn árið 2013.
Það er hægt að skilja þá stjórn-
málamenn sem vilja hækka laun
mörg þúsund manna fyrir kosn-
ingar og hægt að skilja þá sem vilja
þiggja launahækkunina, en maður
þarf ekki að vera sammála því að
það sé nokkurt vit í þessu.
Stytting vinnu-
vikunnar er nýja
leiðréttingin
Eftir Börk
Gunnarsson
Börkur Gunnarsson
» Auðvitað skil ég þá
stjórnmálaflokka
sem leggja áherslu á
þetta mál, því atkvæði
borgarstarfsmanna eru
mörg þúsund og ráða
úrslitum.
Höfundur er 1. varaborgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.
Eyjasandi 2, 850 Hella - Víkurhvarfi 6, 203 Kópavogi, sími 488 9000 - samverk.is
STURTUKLEFAR
Mælum, framleiðum,
útvegum festingar og
setjum upp.
ÞEKKING - GÆÐI - ÞJÓNUSTA
SÉRSMÍÐUM ÚR GLERI
Allt um sjávarútveg