Morgunblaðið - 05.03.2018, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. MARS 2018
Fræðsla Háskóladagur allra sjö háskólanna á Íslandi var á laugardag. Skólarnir iða af mannlífi og margir notuðu góða veðrið og kynntu sér viðamikla starfsemi þeirra.
Kristinn Ingvarsson
Samfélag án
aðgreiningar.
Slíkt samfélag
er hvergi til –
og verður aldrei
til. Samfélags-
þegnarnir eru
jafnmisjafnir og
þeir eru margir.
Jafnmishæfir og
þeir eru margir.
Jafnmisjafnlega
settir og þeir
eru margir.
Jafnaðarstefna
miðast við það,
að reyna að
skapa samfélög
þar sem allir
mishæfir og
misjafnir fá
sambærilega
umönnun, sam-
bærileg réttindi
og sambærileg
tækifæri. Þar sem engir eru
settir til hliðar. Engir út-
skúfaðir.
Skólar án aðgreiningar
Skólar án aðgreiningar
krefjast þess, að allir nem-
endur fái kennslu og að-
hlynningu við sitt hæfi.
Nemendur með góðar náms-
gáfur fái verkefni við sitt
hæfi. Nemendur með slakar
námsgáfur fái verkefni við
sitt hæfi. Nemendur með
hegðunarvanda, ofvirkni, at-
hyglisbrest eða vanþroska fái
líka verkefni við sitt hæfi.
Slíkt kostar fjármuni. Mesta
fjármuni séu allir þessir
ólíku einstaklingar settir
saman í einn bekk. Þar dug-
ar ekki einn kennari. Þar
þurfa að vera kennarar við
hæfi hvers nemendahóps í
bekknum. Tveir, jafnvel þrír
eða fjórir í hverjum bekk.
Svo hver og einn nemandi fái
námsgögn, námsráðgjöf og
leiðbeiningar við sitt hæfi. Ef
ekki hvað gerist þá? Þá ger-
ist það, sem gerst hefur á Ís-
landi. 30% drengja og tals-
vert innan við 20% stúlkna
geta ekki lesið sér til skiln-
ings eftir 10 ára nám.
Hvernig vegnar þessum hópi
í framhalds-
skólum? Það er
auðskilið. Hann
fellur út. Getur
ekki skilið náms-
efnið. Er það
brestur á sál-
fræðiþjónustu?
Má vera – en er
ekki önnur skýr-
ing nærtækari?
Brestur á
grunnskóla-
starfi!
Gott
stefnumál
Skóli án að-
greiningar er
gott stefnumál.
Það stefnumál
þýðir ekki, að
allir nemendur
jafngamlir en
misjafnlega hæf-
ir og misjafnir
að þroska eigi
að sitja í sömu
bekkjardeild. Það stefnumál
þýðir, að sérhver nemandi á
rétt á að fá leiðbeiningar og
kennslu við sitt hæfi. Sé það
gert sitji allir í sömu bekkj-
ardeild þá krefst það þess að
fleiri en einn kennari – og
fleiri en tveir – sinni sömu
bekkjarfélögum á sama tíma
samvæmt ólíkum þörfum.
Það þýðir líka, að ef skipt er
upp í bekki eftir námshæfi-
leikum nemenda þarf að
tryggja að allir nemendur,
hvar sem þeir eru staddir í
kerfinu, fái námsstuðning
hver og einn við sitt hæfi.
Löng reynsla af 10 ára
grunnskólanámi sýnir, að
þessu markmiði er langt í frá
náð – hvort sem menn vilja
líta á „skóla án aðgrein-
ingar“ sem skóla, sem bland-
ar mishæfum nemendum
saman í bekk eða þá skóla,
sem flokka vilja nemendur
eftir námsgetu og sinna þeim
á slíkum grundvelli. Þó að ís-
lenska skólakerfið krefjist
hærri fjármuna á nemanda
en flest ef ekki öll önnur
grunnskólakerfi í okkar
heimshluta þá er þetta jafn-
ræði meðal nemenda langt í
frá leyst. Þar skiptir engu
máli hvernig nemendum er
skipt í bekki heldur að hver
og einn fái aðstoð, náms-
leiðsögn og námsaðstoð við
sitt hæfi.
Ekki sátt við árangurinn
Foreldrar mínir voru bæði
kennarar. Þau myndu hvor-
ugt hafa verið sátt við þann
árangur, sem skólarnir
þeirra skila á okkar dögum.
Þar hefðu þau m.a. bent á
mikinn skort á námsaga – og
á þá staðreynd, að með
„skóla án aðgreiningar“ hefði
meðvitað verið ástunduð
blekkingarstarfsemi um lík-
legan árangur. Árangurinn
næst ekki með því að steypa
saman í einum bekk nem-
endum með ólíka aðkomu,
ólíka námsgetu, ólíkan
þroska, ólíkt hegðunar-
mynstur og ólíka aðkomu að
menntun og skólastarfi –
heldur með því að tryggja
sérhverjum í þessum hópi
stuðning og námsefni við sitt
hæfi. Það er menntun án að-
greiningar. Hitt er meðvituð
blekking, sem skilar okkur
nákvæmlega þangað sem við
erum stödd. Lagast það með
sálfræðingum í framhalds-
skólum? Þykir lesendum
slíkt líklegt? Sé svo skulum
við endilega ráða fimm sál-
fræðinga til starfa við hvern
framhaldsskóla. Þó að miklu
ódýrara og skilvirkara væri
að fjölga kennurunum við
grunnskólastigið svo hægt
væri að takast á við vanda-
málið á frumstigum þess. Og
takast á við vandamálið með
þeim hætti að tryggja hverj-
um og einum nemanda að-
stoð og leiðsögn við sitt hæfi
í stað þess að einblína á að
allir sitji í sömu bekkjardeild
undir leiðsögn eins og sama
kennara hvernig svo sem
námsgetu, þroska, hæfi-
leikum, hegðan, hugar-
ástandi eða námsvilja við-
komandi nemanda sé háttað.
Hættum vísivitandi blekking-
arstarfsemi. Tileinkum okkur
hvað meint er með „skóla án
aðgreiningar“ – og reynum
að framfylgja því.
Eftir Sighvat
Björgvinsson
» Skólar án
aðgrein-
ingar krefjast
þess, að allir
nemendur fái
kennslu og að-
hlynningu við
sitt hæfi.
Sighvatur
Björgvinsson
Höfundur er fv. alþingis-
maður og ráðherra.
Skólar án aðgreiningar
Ég skrifaði bók
sem út kom í nóv-
ember síðast-
liðnum. Hún heit-
ir „Með lognið í
fangið“ og fjallar
um „afglöp
Hæstaréttar eftir
hrun“. Í bókinni
er að finna gagn-
rýni á dómsýslu
Hæstaréttar, sér-
staklega í málum sem telja má
til eftirmála efnahagshrunsins
2008. Færð eru í bókinni ná-
kvæm rök fyrir ályktunum
hennar um þessi málefni, enda
er mér vel ljóst að gagnrýni
sem þessi missir marks ef hún
er ekki vel rökstudd.
Sl. miðvikudag boðaði Lög-
rétta, félag laganema við Há-
skólann í Reykjavík, til um-
ræðufundar um bók mína. Var
ég fenginn til að hafa fram-
sögu í því skyni að segja deili á
efni hennar. Síðan stóð til að fá
annan framsögumann sem
væri andvígur sjónarmiðum
sem fram koma í bókinni, að
minnsta kosti að einhverju
leyti, og væri þá tilbúinn til að
mæta til fundarins og láta mig
svara fyrir. Enginn fékkst til
þess. Samkvæmt frásögn Páls
Magnúsar Pálssonar, for-
manns Lögréttu, hafði félagið
leitað til tveggja dómara við
Hæstarétt, núverandi og fyrr-
verandi formanna Dómara-
félags Íslands og formanns
Lögmannafélags Íslands
(LMFÍ). Enginn vildi mæta.
Bókin mín þótti nægilega
merkileg til að koma til sér-
stakra umræðna á aðalfundi
Dómarafélags Íslands, sem
haldinn var síðari hluta nóv-
ember sl. Þar vék þáverandi
formaður félagsins, Skúli
Magnússon, að mér og bók
minni í ræðu sinni og fann
annmarka á hvoru tveggja.
Samkvæmt fréttum fjölmiðla
af fundinum dylgjaði hann um
að ég hefði skipulagt aðgerðir
sem lutu að því að birta opin-
berlega upplýsingar um fjár-
mál dómara í desember 2016.
Þá sakaði hann mig um ómál-
efnalegan mál-
flutning og rang-
ar ásakanir á
hendur dómur-
um. Taldi hann
ekki furðulegt,
eins og hann
komst að orði, að
tiltekinn dómari
„hafi nýlega
misst þolinmæð-
ina“ og höfðað
meiðyrðamál
gegn mér. Með
þessum ummæl-
um tókst for-
manninum að gera varafor-
mann félagsins vanhæfan til að
dæma í nefndu meiðyrðamáli.
Í fréttaflutningi eftir fund-
inn var einnig sagt frá því að
formaður LMFÍ hefði ávarpað
fundinn og notað tækifærið til
að veitast að mér og bók minni.
Mun hann hafa sakað mig um
að standa fyrir óréttmætum
árásum á dómstóla og fara
með rangt mál um atriði sem
snerti birtingu á upplýsingum
um fjármál dómara aftur í tím-
ann.
Það kom mér undarlega
fyrir sjónir að veist skyldi hafa
verið að mér með þessum
hætti á lokuðum fundi dómara,
þar sem mér var ekki gefinn
kostur á að svara fyrir mig. Ég
skrifaði því stjórn LMFÍ bréf
og stakk upp á, að félagið héldi
opinn fund þar sem formaður-
inn bæri fram ávirðingar sínar
og mér gæfist kostur á að
svara. Þeirri málaleitan var
hafnað með „einnar línu bréfi“.
Það var við þessar aðstæður
sem laganemarnir við Háskól-
ann í Reykjavík boðuðu til
fundar síns. Þar var ég fenginn
til að gera grein fyrir bók
minni. Þá vildu fundarboð-
endur líka skapa vettvang fyrir
gagnrýnendur mína til að gera
grein fyrir gagnrýni sinni og
þá þannig að mér gæfist kost-
ur á að svara henni. Leitað var
til fyrrgreindra lögfræðinga í
því skyni. Nú vék svo við að
þeir höfnuðu allir þátttöku í
fundinum, líka þeir tveir sem
höfðu veist að mér á lokuðum
fundi dómara, þar sem ég var
ekki viðstaddur.
Segja má að í okkar sam-
félagi séu tjáningarskipti sú
aðferð sem við notum til að
fjalla um opinber málefni sem
ágreiningi valda. Okkar aðferð
er að láta rök mæta rökum,
svo að hlustendur geti myndað
sér skoðun um ágreiningsefni.
Kannski er þetta sérstaklega
mikilvægt þegar rætt er um
meðferð ríkisvalds, sem hefur
hlotið rökstudda gagnrýni á
opinberum vettvangi.
Lesendur ættu líka að velta
því fyrir sér hvernig þeir sjálf-
ir myndu bregðast við ef þeir
færu með ríkisvald og meðferð
þeirra á því hlyti gagnrýni sem
þeir teldu að ekki ætti rétt á
sér. Svarið blasir við öllum
hugsandi mönnum. Þeir
myndu svara fyrir sig og leið-
rétta rangar staðhæfingar og
ályktanir sem að þeim hefðu
beinst.
Dómarar og varðmenn
þeirra þegja hins vegar þunnu
hljóði. Þeir hafna meira að
segja þátttöku í fundum þar
sem um málefnið skal rætt,
jafnvel þó að einhverjum
þeirra hafi verið svo mikið
niðri fyrir að þeir hafi veist að
gagnrýnanda sínum á lok-
uðum fundi að honum fjar-
stöddum.
Getur verið að þessir höfð-
ingjar viti ekki sitt rjúkandi
ráð og kunni engin fram-
bærileg svör við þeirri gagn-
rýni á störf dómstóla sem
greinarhöfundur hefur birt
opinberlega?
Það skyldi þó ekki vera.
Eftir Jón
Steinar Gunn-
laugsson
» Þeir hafna meira
að segja þátt-
töku í fundum þar
sem um málefnið
skal rætt, jafnvel
þó að einhverjum
þeirra hafi verið svo
mikið niðri fyrir að
þeir hafi veist að
gagnrýnanda sínum
á lokuðum fundi
að honum
fjarstöddum.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er lögmaður.
Ræðumenn þagnarinnar