Morgunblaðið - 11.04.2018, Side 6

Fjöldi samþykktra lyfjaskírteina fyrir metýlfenídat árið 2017
Fjöldi einstaklinga á örvandi lyfjum (N06B*) 201730 læknar með flestar umsóknir 2017
1.800
1.500
1.200
900
600
300
0
5%
4%
3%
2%
1%
0%
Karlar KonurEftir kyni og aldri
5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-641 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
*Lyf notuð við ADHD og lyf sem efla heilastarfsemi
Hafi einstaklingur færst milli aldursbila á árinu telst
hann í báðum aldursbilum, þannig sýnir taflan ekki
heildarfjölda einstaklinga
1.831
Alls voru samþykktar
umsóknir frá
357 læknum
Þar af eru 30 læknar með um
64% af samþykktumumsóknum
Þesir 30 læknar eru 4 barna- og
unglingageðlæknar, 11 barnalæknar,
14 geðlæknar og 1 heimilislæknir
Alls fengu 6.965 einstaklingar lyfja-
skírteini fyrir metýlfenídat árið 2017
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Þrjátíu læknar voru með 64% af öll-
um samþykktum lyfjaskírteinum
fyrir metýlfenídatlyf á borð við rítal-
ín og concerta árið 2017. Alls fengu
6.965 einstaklingar lyfjaskírteini
fyrir metýlfenídatlyfjum á árinu og
voru umsóknir samþykktar frá 357
læknum. Einn barna- og unglinga-
geðlæknir var með 365 umsóknir
samþykktar sem er um 5,2% af
heildarfjölda þeirra sem fengu lyfja-
skírteini. Skiptingin milli læknanna
þrjátíu, sem voru með yfir helming
útgefinna skírteina, eru fjórir barna-
og unglingageðlæknar, 11 barna-
læknar, 14 geðlæknar og einn heim-
ilslæknir.
Ólafur B. Einarsson, verkefnis-
stjóri lyfjamála hjá landlæknisemb-
ættinu, segir ljóst að eitthvað sé að í
greiningum á ADHD hérlendis.
„Það er alveg klárt mál að það er
eitthvað að hvað varðar greiningar á
ADHD hér á Íslandi. Margir hafa
t.d. leitað til ADHD-teymisins á
Landspítalanum og fengið neikvæða
greiningu en þessir sömu einstak-
lingar höfðu jafnvel fengið greiningu
hjá sálfræðingum eða leitað til ann-
arra sérfræðilækna og fengið grein-
ingu hjá þeim. Þannig að það er eitt-
hvað að í þessu greiningarferli,“
segir Ólafur. Á Íslandi þurfa sér-
fræðilæknar að veita fyrsta lyfja-
skírteinið fyrir ADHD-lyfjum sem
innihalda metýlfenídat til einstak-
linga en í kjölfarið geta almennir
læknar ávísað lyfjunum. „Í fyrsta
skipti sem viðkomandi fær þessi lyf
verður það að vera sérfræðingur,
annaðhvort í taugalækningum eða
geðlækningum, sem sækir um. Eftir
það geta almennir læknar endurnýj-
að lyfjaskírteini. Þetta er það sem
við höfum verið að sjá töluvert af, að
þessir einstaklingar byrja hjá sér-
fræðingum á stofu og fara síðan yfir
til almennra lækna, aðallega á
heilsugæslu, sem taka við meðferð.“
Hann bendir á að slíkt sé ekki venja
annars staðar á Norðurlöndunum, en
Íslendingar taka um þrefalt meira af
örvandi lyfjum en íbúar nágranna-
landanna. „Við höfum upplýsingar frá
læknum sem hafa starfað á heilsu-
gæslum í Svíþjóð. Þar eru heilsu-
gæslulæknar ekkert að ávísa þessum
lyfjum, það bara þekkist ekki.“
Reglum um vinnulag ekki fylgt
Landlæknisembættið gaf út
vinnulag við meðferð og greiningar á
ADHD árið 2014. Spurður hvort þörf
sé á að uppfæra slíkar reglur segir
Ólafur að fremur sé þörf á að þeim sé
fylgt. „Það verður bara að segjast
eins og er að við höfum vísbendingar
um að það sé ekki farið nægjanlega
vel eftir þeim.“
Hann bendir á að engar vísbend-
ingar séu um að hér sé verið að ávísa
meira af lyfjum á hvern einstakling
heldur sé það gríðarlegur fjöldi sem
fái ávísuð örvandi lyf sem skapi sér-
stöðu Íslands. „Munurinn liggur
fyrst og fremst í því að miklu fleiri
eru settir á lyf. Þegar börn sem hafa
verið á þessum lyfjum komast á full-
orðinsár á að endurskoða þessi mál
og við vitum ekki hvort það er gert
með nægilega vönduðum hætti. Í
Svíþjóð eru t.d. þverfagleg teymi
sem sjá um þessa hluti en hérna er
það bara einn og einn sérfræðingur
sem vinnur í þessum málum.“
Þrjátíu læknar með yfir helming lyfja
 357 læknar samþykktu lyfjaskírteini fyrir metýlfenídatlyf árið 2017  30 læknar með 64% skírteina
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. APRÍL 2018
Framtak-Blossi er umboðsaðili
fyrir VOLVO PENTA á Íslandi
Dvergshöfða 27 , 110 Reykjavík | www.blossi.is | blossi@blossi.is
Framtak-Blossi
kappkostar að bjóða
góða þjónustu og
sanngjarnt verð á
varahlutum.
Hafið samband við
Hafþór í síma 895-3144
eða hafthor@blossi.is
Iceland Pro Cruises verður með tvö
skemmtiferðaskip í siglingum í kring-
um landið um tíma í sumar. Þetta
verður fjórða sumarið sem fyrirtækið
skipuleggur skemmtisiglingar í
kringum Ísland. Stefnt er að því að
vera með tvö skemmtiferðaskip í
hringferðum allt sumarið 2020.
Guðmundur Kjartansson, eigandi
og framkvæmdastjóri Iceland
ProTravel Group, sem á m.a. Iceland
Pro Cruises, sagði að skemmtiferða-
skipið Ocean Diamond hæfi siglingar
11. maí í vor og yrði í siglingum við Ís-
land til 28. september í haust, að und-
anteknum þremur vikum. Gert verð-
ur hlé á Íslandssiglingunum í ágúst
þegar skipið verður leigt grænlensk-
um ferðaskipuleggjanda. Þá mun það
sigla við Grænland. Þegar Ocean Dia-
mond snýr til baka fer það í hring-
ferðir og styttri, þriggja nátta, ferðir
við Ísland þar til ferðatímabilinu lýk-
ur. Systurskip Ocean Diamond,
Ocean Endeavour, mun fara tvær tíu
daga hringferðir með farþega Iceland
Pro Cruises í kringum Ísland í júlí.
Guðmundur sagði að fyrstu tvö árin
hefðu verið heldur á brattann að
sækja en nýtingin í fyrra verið mjög
góð og horfur á að hún yrði betri í
sumar en í fyrra. „Þetta gengur bara
ljómandi vel,“ sagði Guðmundur. „Við
erum að skoða það að vera með tvö
skip allt sumarið 2020 og erum að
leita að svipuðu skipi og Ocean Dia-
mond. Það er erfitt að finna skip sem
hentar. Skipið má ekki vera of stórt
því þá kemst það ekki inn í allar hafn-
irnar,“ sagði Guðmundur.
Siglingar af þessu tagi mætti kalla
menntasiglingar. Íslenskir leiðsögu-
menn eru um borð og fræða farþeg-
ana um land og þjóð. Mikil áhersla er
lögð á að gefa farþegunum kost á að
kynnast landinu, náttúrunni og ís-
lenskri menningu. Flutt er íslensk
tónlist, íslensk menning kynnt og ís-
lenskur matur er á borðum. Skipin
eru leigð af danskri útgerð. Þau sigla
við Suðurskautslandið meðan
vetur er á norðurslóðum.
Iceland Pro Cruises er
hluti af 15 fyrirtækja sam-
stæðu. Innan hennar eru
m.a. Iceland Pro Travel
sem hefur skrifstofur í sjö
löndum, auk Iceland
ProFishing og Isl-
and Tours. Sam-
stæðan er sú um-
svifamesta í sölu
pakkaferða til Ís-
lands, að sögn
Guðmundar.
gudni@mbl.is
Ljósmynd/Emil Þór Sigurðsson
Ocean Diamond Skipið siglir í kringum landið með viðkomu í nokkrum höfnum. Hér er það á leið frá Húsavík.
Iceland Pro Cruises
hyggst fjölga skipum
 Með tvö skip í siglingum við Ísland um tíma í sumar
Farþegar Iceland Pro Cruises
koma með flugi til landsins
og stíga um borð í skemmti-
ferðaskipið í Reykjavík. Rúm-
lega þriðjungur farþeganna er
þýskumælandi og tæplega
tveir þriðju hlutar enskumæl-
andi. Skipin koma við í ýms-
um höfnum í siglingunni í
kringum landið. M.a. er höfð
viðdvöl í Stykkishólmi, á Ísa-
firði, Akureyri, Húsavík,
Djúpavogi og í Vestmanna-
eyjum.
Ferðirnar í kringum Ísland
eru einungis fyrir fólk
sem er búsett erlendis.
Fólk sem býr hér á landi
getur siglt með Ocean
Diamond til Græn-
lands, því þá er farið
út úr íslensku land-
helginni.
Skipta um
farþega hér
ICELAND PRO CRUISES
Guðmundur
Kjartansson
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
„Það má kannski segja að þetta sé
versta blandan af loftmengun fyrir
utan einhvers konar umhverfisslys,“
segir Þorsteinn Jóhannsson, sér-
fræðingur á sviði náttúru hjá Um-
hverfisstofnun, og vísar í máli sínu
til þeirrar miklu loftmengunar sem
myndaðist á höfuðborgarsvæðinu
um síðastliðin áramót.
Niðurstöður rannsókna sýna
m.a. að svifryk mældist afar hátt um
áramótin og var stór hluti þess mjög
fínn, það var málmríkt, kolefnisríkt,
brennisteinsríkt og klórríkt. „Í heild
verður svifrykið frá flugeldum um
áramótin að teljast afar varasamt,“
segir í skýrslu rannsóknar sem unn-
in var hjá efnagreiningum Nýsköp-
unarmiðstöðvar.
Þorsteinn segir samsetningu
svifryks um áramót „miklu verri“ en
það svifryk sem íbúar hafa þurft að
þola á höfuðborgarsvæðinu að und-
anförnu. „Þetta er mikið til sót og
bruni og þá verður rykið mun fínna
en t.a.m. göturykið. Svo er í þessu
brennisteinn sem gerir það súrt.“
Draga þarf úr loftmengun
Þórólfur Guðnason sóttvarna-
læknir segir þónokkurn fjölda fólks
hafa leitað til heilsugæslunnar og
Landspítala eftir áramótin með ein-
kenni sem rakin voru til þessarar
mengunar. Segir hann þörf á því að
leita leiða til að draga úr mengun.
„Við hljótum öll að hafa áhuga á því
að draga sem mest úr mengun sem
hefur áhrif á heilsufar. En svo er það
auðvitað yfirvalda að ákveða hvað
þau vilja nákvæmlega gera í þessu.“
Skotgleði skilar
verstri mengun
Morgunblaðið/Hari
Loftmengun Skoteldaþoka lagðist
m.a. yfir Hlíðarnar um áramótin.
 Mun verra en
venjulegt svifryk