Morgunblaðið - 20.07.2018, Qupperneq 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. JÚLÍ 2018
Bandaríkin Í Görðum í Norður-Dakóta þar sem Stephan G. Stephansson
bjó. Í Íslendingaferðum um þessar slóðir er hér gjarnan höfð viðkoma.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Skagfirðingur Á Arnarstapa og minnisvarðinn um skáldið í baksýn. „Auðvitað var oft talað um Stephan G. þegar
ég var strákur að alast upp í Valadal, sem er hér nálægt,“ segir Jón Gissurarson.
Víðimýrarsel Fyrsti bær á hægri hönd þegar komið er yfir Vatnsskarð nið-
ur í Skagafjörð. Mektarbýli þar sem Jón Gissurarson hefur setið frá 1972.
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Stephan G. hefur alltaf veriðnálægur mér. Ég þarf ekkiannað en líta út um eld-húsgluggann, þá blasa við
minnisvarðinn og fjörðurinn,“ segir
Jón Gissurarson, bóndi í Víðimýr-
arseli í Skagafirði. Bærinn er
skammt fyrir ofan Varmahlíð og er
sá fyrsti á hægri hönd þegar komið
er í Skagafjörðinn yfir Vatnsskarð.
Við hringveginn og afleggjarann
heim að Seli, eins og bærinn er
stundum kallaður, er minnisvarði
um þjóðskáldið Stephan G. Steph-
ansson sem þarna átti heima á ung-
lingsárum með foreldrum sínum.
Varðinn var reistur árið 1953 þegar
öld var liðin frá fæðingu skáldsins,
sem tvítugur hélt til Vesturheims
og bjó þar æ síðan.
Hlið Skagafjarðar
Minnisvarðinn stendur á mel-
hól sem kallaður er Arnarstapi.
Þetta er vinsæll viðkomustaður
ferðafólks, enda er Jón áhugasamur
um að aðstaðan þar verði bætt.
„Það er varla sá dagur á árinu að
ekki stoppi einhver við minn-
ismerkið. Raunar er umferðin alltaf
að aukast,“ segir Jón.
„Vegagerðin breikkaði bíla-
planið á Arnarstapa fyrir nokkrum
árum eftir að ég hafði hlutast til
um að slíkt yrði gert. Ég hefði hins
vegar viljað að planið yrði stærra,
en það kom ekki til mála. Einnig
hef ég talað fyrir þessu við fulltrúa
sveitarfélagsins en það hefur engan
árangur borið. Ég er tilbúinn vegna
þessa til að gefa eftir svolitla land-
spildu sunnan við planið hjá Arn-
arstapa, hvar mættu vera bílastæði
og svo þarf líka að koma hér upp
einhverri aðstöðu og þjónustu, því
hér er í raun hliðið eða glugginn
inn í Skagafjörð þegar komið er að
sunnan.“
Stefán Guðmundur Guðmunds-
son hét skáldið upp á íslenskra
vísu. Hann var í Skagafirði til
fimmtán ára aldurs, en flutti þá í
Bárðardal með fjölskyldu sinni. Það
fólk hélt svo árið 1873 til Vest-
urheims með fyrsta stóra íslenskra
hópnum. Á þessum tíma var land-
nám Íslendinga í hinni fjarlægu
álfu að hefjast og á næstu áratug-
um fluttu þangað um 16 þúsund
manns, að stórum hluta fólk af
Norður- og Austurlandi. Ástæða
flutninganna var að stórum hluta
sú að aðstæður til búskapar og
framfærslu voru erfiðar, það er
landþröng og óblíð náttúruöfl.
Fólkinu var því að sumu leyti nauð-
ugur einn kostur að flytja og marg-
ir litu áfram til Íslands með
ákveðnum trega og sáu landið í hill-
ingum, eins og Stephan G. gerði og
varð fyrir vikið íslenskt þjóðskáld.
Má í því sambandi nefna ljóðið Úr
Íslendingadagsræðu 1904 og upp-
hafslínurnar sem margir kunna:
„Þó þú langförull legðir /sérhvert
land undir fót. /Bera hugur og
hjarta / samt þíns heimalands mót.“
Til Alberta-fylkis
Vestanhafs bjó Stephan með
fjölskyldu sinni í fimm ár í Wis-
consin í Bandaríkjunum og síðan í
tíu ár í Görðum í Norður-Dakóta.
Árið 1889 fluttist hann síðan til
Markerville í Alberta-fylki í Kan-
ada og og átti þar heima til dán-
ardags, árið 1927.
„Auðvitað var oft talað um
Stephan G. þegar ég var strákur að
alast upp í Valadal, sem er hér ná-
lægt Víðimýrarseli. Á bænum
Brekku hér skammt frá var Bólu-
Hjálmar raunar líka sína síðustu
daga og dó í beitarhúsunum, þar
sem hann hélt til. Þessir tveir
menn, sögur af þeim og skáld-
skapur þeirra var aldrei langt und-
an. Ég lærði vísurnar þeirra fljótt,“
segir Jón sem tvívegis hefur farið á
slóðir Vestur-Íslendinga í Ameríku.
„Í fyrra skiptið var ég utanveltu-
gemlingur með Karlakórnum Heimi
sem fór um Íslendingaslóðirnar
vestra árið 1996. Þá hafði ég meðal
annars uppi á frændfólki mínu, sem
býr í Manitoba-fylki. Það fólk hefur
svo aftur komið hingað í Skaga-
fjörðinn og ég heimsótti það aftur
seinna. Tengslin eru til staðar og
styrkjast. “
„Lögfræðingur, prestur“
Jón Gissurarson hefur búið
með fjölskyldu sinni í Víðimýrarseli
frá árinu 1972. Stundað þar búskap
og séð um skólaakstur frá nálægum
bæjum í Varmahlíðarskóla um ára-
raðir og fram á þetta ár. Þá er Jón
líka góður hagyrðingur. Og þannig
er þetta líka víða í sveitum á Ís-
landi; fólk getur brugðið sér í ýmis
hlutverk og bjargar sér í ótrúleg-
ustu aðstæðum, sem endurómar í
vísunni frægu eftir Stephan G.:
Löngum var ég læknir minn,
lögfræðingur, prestur,
smiður, kóngur, kennarinn,
kerra, plógur, hestur.
Minnisvarð-
inn og bónd-
inn í Seli
Margir stoppa hjá styttunni af Stephani G. Hér lifa ljóð
og andi skáldsins sem Jón Gissurarson bóndi segir
standa sér nærri. Hann vill koma upp betri aðstöðu á
Arnarstapa.
Yfir héðan ennþá sé,
allan Skagafjörðinn.
Þar sem stytta Stephans G.
stendur um hann vörðinn.
Styttan mæta stendur vel
strauma þaðan kenni.
Oft mig vermir að ég tel
andagift frá henni.
Vísur eftir Jón Gissurarson
bónda í Víðimýrarseli um stytt-
una á Arnarstapa.
Andagift
og straumar
SKÁLDSKAPUR