Morgunblaðið - 24.07.2018, Page 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. JÚLÍ 2018
Bíldshöfða 16, 110 Reykjavík 414 84 00 www.martex.is
Góð þjónusta
byrjar með
flottu útliti.
Fatnaður fyrir fagfólk
SAMSTARFSAÐILI
HVAR SEM ÞÚ ERT
Hringdu í 580 7000
eða farðu á heimavorn.is
Þegar við veltum
slíkri spurningu fyrir
okkur, sem er yf-
irskrift þessa pistils,
er nauðsynlegt að
leiða hugann að þeim
aðstæðum sem voru
uppi þegar verkfalls-
vopnið beit hvað best á
atvinnurekendur. Á
þeirri tíð var algeng-
ara að atvinnurek-
endur væru með meiri eigináhættu í
rekstri fyrirtækja sinna. Þeir áttu
því iðulega yfir höfði sér persónu-
legt gjaldþrot ef reksturinn gengi
ekki. Í þeirri ógn var sterkasta afl
verkfallsvopnsins. Þá var einnig fá-
títt að einstaklingar væru verulega
skuldsettir, umfram lán til íbúða-
kaupa eða stofnunar atvinnurekst-
urs. Slíkt frelsi frá skuldum gerði
fólki kleift að þola tekjutap um tíma,
því margar leiðir voru þá færar til
öflunar frumþarfa þó að verkfall
væri í gangi.
Í fyrirkomulagi nútímans er í
hverfandi mæli um að ræða eig-
ináhættu, eigenda eða stjórnenda
fyrirtækjanna. Þeir búa yfir ráðandi
afli um hvort samið verði við við-
komandi stéttarfélög eða rekstur
fyrirtækisins stöðvaður.
Áhætta eigenda fyrirtækjanna er
nú aðallega hjá lánastofnunum því
algengast er að fyrirtæki samtíðar
okkar séu skuldsett eins og mögu-
legt er. Og í mörgum tilfellum meira
en nemur staðgreiðsluverðmætum
raunverulegra eigna þeirra.
Einnig er staðan þannig nú að
áhætta félagsmanna stéttarfélag-
anna af langvarandi verkfalli er
meiri en áhætta stjórnenda fyr-
irtækjanna. Ástæða þess er sú að al-
mennt er launafólk nú skuldsett að
efstu mörkum greiðslugetu. Slíkt
veldur því að fólk hefur lítið þol fyrir
þeim tekjumissi sem af verkfalli
hlýst. Viðsemjendur þeirra (at-
vinnurekendurnir), halda hins vegar
sínum launum
óskertum, þó að þeir
kalli verkfallsaðgerðir
yfir fyrirtæki sitt.
Íslenskir atvinnurek-
endur hafa komið sér
upp einskonar sovésku
„Kremlar“-fyr-
irkomulagi. Það felst í
því að ákvarðanir um
hvort samið skuli við
tiltekin stéttarfélög eða
ekki, er tekið undir
einu þaki, af þröngum
hópi atvinnurekenda,
sem hvorki hafa hagsmuni eða
áhættu af viðkomandi verkfalls-
boðun. Þessir aðilar hafa komið sér
fyrir í valdastöðum þessarar ís-
lensku „Kremlar“. Aðrir atvinnu-
rekendur eru svo skyldaðir til að
fylgja valdboðunum „Kremlverja“,
eða eiga á hættu að vera sniðgengn-
ir af viðskiptaumhverfinu og lána-
stofnunum. Líklegt er, ef skoðað
væri, að fáir eða jafnvel enginn þess-
ara „valdhafa“, sé í fjárhagslegri
eigináhættu, þó að atvinnurekstur
þeirra stöðvist um ótiltekinn tíma
vegna vinnudeilna.
Óneitanlega vekur það athygli að
framangreint „Kremlar“-fyr-
irkomulag atvinnurekenda skuli
vera svo afgerandi og ákveðið tengt
þeim stjórnmálaflokki sem hefur
„frelsi einstaklingsins“ að sínu
helsta aðalsmerki.
Þegar allir framangreindir þættir
eru skoðaðir og vegnir saman, er
ljóst að langur tími er liðinn síðan
verkfallsvopnið varð stéttarfélögum
bitlaust í baráttu til kjarabóta fyrir
lægri tekjuhópa samfélags okkar.
Verkföllin undanfarna áratugi
hafa borið þess glögg merki að
meirihluti stéttarfélaga landsins
hugsar nákvæmlega „ekkert“ um
kjaraþætti stofnenda stéttarfélaga
landsins. Þeir sýna það gleggst með
því fyrirkomulagi kjaraviðræðna
sem hér hafa verið innleitt. Þar er
ævinlega byrjað að semja í % hækk-
un fyrir tekjulægstu hópana. Hinir
tekjuhærri fá sömu prósentuhækk-
un auk viðbóta.
Til að geta snúið frá þeirri óskilj-
anlegu stefnu ASÍ, um áratuga
skeið, að haga framkvæmd kjara-
baráttu sinnar með þeim hætti að
allir fái margfaldar kjarabætur um-
fram stofnendur samtakanna, sem
eru lágtekjuhópar samfélagsins hef-
ur verið illskiljanleg. Breyting á
slíku virðist verða að koma frá fólk-
inu, eða frá Alþingi. Margreynt tel
ég vera að forysta ASÍ snúi ekki af
sinni villubraut, nema nýir vindar fái
þar að blása, eins og margt bendir
nú til.
Sú framkvæmd sem hér hefur við-
gengist í marga áratugi, er afar ljót-
ur smánarblettur á öllum þeim sem
veitt hafa þeirri framvindu braut-
argengi. Að hafa launahækkanir af
lágtekjuhópum (frumyrkjunum)
með reikningslegum ótuktarbrell-
um, er smán sem allir þessir aðilar
hafa bundið fast við nafn sitt, sem
minningum um afrek þeirra.
Ef einhvern tímann á að nást
raunhæf kjarabót fyrir þá hópa sem
feta slóð frumyrkjanna eftir lág-
launaskalanum, verður að koma til
algjör umsnúningur á lögum um
stéttarfélög og vinnudeilur. Nauð-
synlegt er að fara nýjar leiðir í
kjarabaráttu því sá hópur sem
mesta þörf hefur fyrir kjarabætur,
hefur minnsta möguleika til að taka
á sig tekjuskerðingu vegna langvar-
andi verkfalla. Ef nást á marktækur
árangur í leiðréttingu launa á Ís-
landi, borið saman við önnur lönd
sem við viljum miða okkur við, verð-
ur að fara aðrar leiðir til kjarabóta.
Skoðum það í öðrum pistli.
Eru verkföll tímaskekkja?
Eftir Guðbjörn
Jónsson
Guðbjörn Jónsson
»Ef nást á marktækur
árangur í leiðrétt-
ingu launa á Íslandi
verður að fara nýjar
leiðir til kjarabóta.
Höfundur er fyrrv. hagdeildarmaður í
banka.
Mig langar til að þakka RÚV fyrir
góða þjónustu við útsendingar frá
HM. Mér finnst hafa verið vel að
verki staðið og við, fótbolta-
áhugafólkið, höfum fengið að njóta
þessara útsendinga í rauntíma. Kær-
ar þakkir.
Vestlendingur.
Furðuleg stefna ríkisins
í launamálum
Um nokkurn tíma stóð mikilvæg
heilbrigðisstétt í launakarpi við ríkið.
Marga undrar hvers vegna ríkið
semur ekki um ásættanleg grunn-
laun í stað þess að standa sífellt í
karpi um lág grunnlaun og leyfa síð-
an stofnunum og embættum að
greiða vissum hópum yfirvinnu og
álagsgreiðslur 12 mánuði ársins,
jafnvel með framúrkeyrslu ár eftir
ár. Er þetta gert til að halda niðri
grunnlaunum hjá öðrum hópum?
Þeir sem ekki eru með þessar
föstu greiðslur og verða að vinna sína
yfirvinnu um nætur og helgar fara
niður á strípuð grunnlaun í sum-
arfríum.
Þess vegna taka margir ríkis-
starfsmenn, t.d. álagshópar, sín sum-
arfrí í áföngum og fá því ekki þá hvíld
sem skyldi.
Hvers vegna semur ríkið ekki um
ásættanleg grunnlaun hjá heildinni
og afnemur yfirvinnugreiðslur nema
í neyðartilfellum?
Jafnframt undrar marga fast-
heldni ríkisins og fleiri stofnana við
reglur um uppfærslu verðtryggðra
lána með okurvöxtum.
Það sama á við um lítil viðbrögð við
undanskotum frá greiðslum til sam-
félagsins.
Launamaður.
Flott þjónusta hjá RÚV
HM Margir glöddust yfir útsendingum RÚV frá HM í Rússlandi.
Atvinna