Morgunblaðið - 22.08.2018, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. ÁGÚST 2018
Horft á síma Síminn þótti eitt sinn undratæki og margir áttu það til að hlusta eftir að hringing heyrðist á bæjum. Nú er öldin önnur og síminn gegnir mun viðameira hlutverki en áður.
Kristinn
Eftir tæpar þrjár
vikur kemur Alþingi
saman að nýju. Ráð-
herrar eru að leggja
lokahönd á þau þing-
mál sem þeir hyggjast
leggja fram á 149. lög-
gjafarþingi. Hið sama
má segja um þing-
menn. Frumvörp,
þingsályktun-
artillögur, fyrirspurnir
og skýrslubeiðnir eru á teikniborð-
inu. Þingmenn jafnt sem ráðherrar
vita að þeir verða vegnir og metnir
út frá fjölda þeirra mála sem lögð
eru fram, óháð efni og innihaldi.
Þeir sem oftast tala í þingsal nota
stóryrði og fella palladóma yfir
mönnum og málefnum til að ná at-
hygli fjölmiðla. Skynsamleg orð-
ræða nær illa eyrum almennings.
Síðasta þing var óvenju stutt,
enda kosningar 28. október síðast-
liðinn. Þingið var sett 14. desember
og lauk störfum 13. júní.
Þingfundardagarnir voru alls 65.
Alls voru 84 frumvörp samþykkt
sem lög eða tæplega 1,4 frumvörp á
hverjum þingfundardegi að með-
altali. Alls voru lögð fram 160 frum-
vörp. Af 83 þingsályktunartillögum
voru 29 samþykktar, 50 tillögur
voru óútræddar og fjórar ekki sam-
þykktar. Þingmenn lögðu fram 13
beiðnir um skýrslur frá ráðherrum
og ríkisendurskoðanda. Alls voru
lagðar fram 398 fyrirspurnir til
skriflegs eða munnlegs svars og
auk þess beindu þingmenn 143
óundirbúnum fyrir-
spurnum til ráðherra.
Á vef Alþingis kem-
ur fram að þingmál til
meðferðar voru 674 og
tala prentaðra þing-
skjala 1.296 þegar
þingi var frestað í júní.
Ræðukóngur þingsins
talaði í yfir 17 klukku-
stundir. Fimm þing-
menn og einn ráðherra
töluðu í 10 klukkutíma
eða lengur. Þeir þing-
menn sem töluðu
margfalt minna höfðu hins vegar
síst minna til málanna að leggja og
sumir töluðu af meiri skynsemi og
yfirvegun en þeir sem dvöldu lang-
dvölum í ræðustól.
Hættulegur mælikvarði
magnsins
Öll þessi tölfræði getur verið
áhugaverð í stuttan tíma en skiptir
litlu til lengri tíma. Hún miðast öll
við mælikvarða magnsins. Engin
tilraun er gerð til að greina efnis-
atriði eða áhrif lagasetninga á líf al-
mennings og starfsemi fyrirtækja.
Þegar frumvörp eru lögð fram af
ríkisstjórn er einblínt á hvaða áhrif
væntanleg lög hafa á tekjur eða
gjöld ríkissjóðs og á stundum sveit-
arfélaga. Það er undantekning en
ekki regla að fjölmiðlar sýni því
áhuga að rannsaka efni lagasetn-
ingar og draga fram áhrif hennar á
almenning og fyrirtæki.
Sjálfstæðar hugveitur – sem eru
því miður fáar – hafa ekki burði til
að sinna slíkum rannsóknum. Hags-
munasamtök launafólks og fyrir-
tækja sinna greiningum af þessu
tagi illa og yfirleitt aðeins ef það
hefur með beinum hætti áhrif á
hagsmuni umbjóðenda þeirra.
Afleiðing þessa alls er aðhalds-
leysi. Löggjafinn fer sínu fram og
styðst við hættulegan mælikvarða
magns. Ráðherrar, nauðugir vilj-
ugir, leggja fram hvert frumvarpið
á fætur öðru til að vera ekki fundn-
ir sekir um dugleysi – vera verklitl-
ir í embætti. Þingmenn leggja fram
fjölda þingmála til að vekja athygli
á sjálfum sér og styrkja sig í sessi
meðal sérhagsmuna.
Uppboðsmarkaður loforða
Það er eðli stjórnmálamanna að
tryggja eins vel og kostur er að
þeir nái endurkjöri. Með loforðum,
fyrirheitum og heitstrengingum er
reynt að vekja vonir og væntingar í
brjósti kjósenda og auka þar með
líkurnar á endurkjöri. Stjórnmála-
maður sem engu lofar um aukin út-
gjöld og gefur lítil fyrirheit á tak-
markaða möguleika á að fanga
athygli fjölmiðla. Vegna þessa verð-
ur til eins konar uppboðsmarkaður
loforða. Raunar eru uppboðsmark-
aðirnir margbreytilegir, allt frá ein-
stökum byggðarlögum til kjör-
dæma, frá ungum kjósendum til
eldri borgara, frá verkalýðshreyf-
ingunni til atvinnugreina og jafnvel
einstakra fyrirtækja.
Freistingin sem stjórnmálamenn
standa frammi fyrir er mikil.
Áhættan er hverfandi en vonin um
ávinning er töluverð. Þess vegna
eru loforð gefin, kosningavíxlar
slegnir, viljayfirlýsingar undirrit-
aðar, þingsályktanir lagðar fram,
frumvörp kynnt. Í samkeppninni
um atkvæði freistast stjórn-
málamenn og ekki síst ráðherrar til
að lofa því sem þeir geta ekki staðið
við, gefa út víxla sem aðrir eiga að
greiða, leggja fram tillögur sem
hafa lítið gildi og kynna frumvörp
sem þeir hafa lítinn eða engan
áhuga á að nái fram að ganga.
Ég hef áður haldið því fram að
fjölmiðlar gefi stjórnmálamönnum
tækifæri til að gefa loforð og hafa
uppi stór orð sem lítil eða engin
innistæða eru fyrir. Stjórnmála-
maður sem lofar auknum út-
gjöldum, stórbættri opinberri þjón-
ustu, fær yfirleitt hljóðnema
fjölmiðlanna og frið til að flytja
boðskapinn. Sá er berst fyrir lækk-
un skatta er hins vegar krafinn
svara við því hvernig hann ætli að
„fjármagna“ lækkun skatta. Og það
er eins gott fyrir þingmann sem vill
draga úr umsvifum ríkisins –
minnka báknið – að vera tilbúinn til
að svara hvernig í ósköpunum hon-
um komi slíkt til hugar.
Upphaf og endir lífsgæða
Mér virðist sem töluverður meiri-
hluti fjölmiðlunga, líkt og meirihluti
stjórnmálamanna, sé sannfærður
um að ríkið sé upphaf og endir lífs-
gæða almennings – að velferð sam-
félagsins byggist á umsvifum hins
opinbera. Þess vegna séu aukin
umsvif ríkis, sveitarfélaga og op-
inberra fyrirtækja ekki aðeins
æskileg heldur sérstakt markmið í
sjálfu sér til að auka velferð.
Því miður hefur hugmyndafræði
gamalla vinstrimanna náð yf-
irhöndinni. Hugmyndafræði sem
leggur meiri áherslu á hversu stóra
sneið hið opinbera tekur af þjóð-
arkökunni en að stöðugt sé unnið
að því að baka stærri þjóðarköku.
(Einhverjir eru raunar á móti því
að kakan stækki.)
Á slíkan mælikvarða er velferð
almennings meiri þegar ríkið tekur
50% af 2.000 milljarða þjóðarköku
en ef sneiðin er „aðeins“ 40% af
3.000 milljarða köku. Engu skiptir
þótt útgjöld hins opinbera séu 200
milljörðum meiri en sneiðin hlut-
fallslega minni.
Þegar þing kemur saman eftir
tæpar þrjár vikur verðum við, sem
viljum draga úr umsvifum ríkisins,
lækka skatta á almenning og fyrir-
tæki og ýta undir framtaksmennina
svo þjóðarkakan stækki, í minni-
hluta, eins og oftast áður. Við get-
um ekki reiknað með að fjölmiðlar
eða sterkir sérhagsmunahópar
veiti okkur stuðning. Að þessu leyti
er við ramman reip að draga. En
það er fráleitt að gefast upp. Í
þessum efnum holar dropinn stein-
inn.
Eftir Óla Björn
Kárason » Í samkeppninni um
atkvæði freistast
sumir stjórnmálamenn
til að lofa því sem þeir
geta ekki staðið við og
gefa út víxla sem aðrir
eiga að greiða.
Óli Björn Kárason
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Við erum í minnihluta