Breiðfirðingur - 01.04.1999, Blaðsíða 40

38
BREIÐFIRÐINGUR
að sauðfjár- og nautgriparækt sé þar „sérlegust“ og hvor fyrir sig
„arðsamur eftir jarðanna kostalagi".27 I Staðastaðarsókn er hann
nautpeningur og fé, þó meir að tiltölu kúpeningur, einnig sjávarút-
vegur, en hvorugur vel arðsamur.281 Breiðuvík sjálfri er kvikfjár-
ræktin aðallega stunduð og þess vegna arðsömust.29 I Setbergs-
sókn er það „málnytupeningsrækt“ og jarðargróði sem var bjarg-
vænlegastur og arðsamastur ef „tilhlýðilega stundaður væri .. ,“301
Helgafells- og Bjamarhafnarsókn er aðal bjarg-ræðisvegurinn
„landbúskapur, sumstaðar með eyjagagni, eyjabúskapur með sjó-
argagni og sjógagn með stuðningi af vcrzluninni..(Stykkis-
hólmur), en „affarabestur“ og arðsamastur er landbúskapur og
eyjabúskapur. Sumsstaðar er æðarvarp ræktað og fjárrækt, hvorri
heldur fer fram.31 í Breiðabólstaðarsókn er fremur lítil nautgripa-
rækt en sauðfjárrækt þeim mun meiri, „til hvorrar fleiri jarðir hér
em bezt fallnar .. ,“32 Þessi sóknarlýsing er gerð af þjónandi presti í
hverri sókn.
Fimmtíu árum seinna var Þorvaldur Thoroddsen á ferð um
Snæfellsnes og samkvæmt lýsingum hans þá var ástandið svo
sannarlega ekki gott. í Grundarfirði var mýrlendi og voru kot-
bæir á víð og dreif, túnin sýndust í lítilli rækt vera og húsa-
kynni voru léleg.33 Að Laugarbrekku í Breiðuvík hafði túnið
verið stórt og fallegt, en nú var bærinn fallinn fyrir löngu, tún-
ið orðið að móum og að nokkru hafði það verið notað til torf-
ristu.34 í Einarslóni var stórt tún og túngarðar miklir og traðir,
„en allt er það nú fallið“, túnin orðin að móum og öll gul,
aðeins græn mön kringum bæina.35 Sama máli gegnir með
túnin á Stapa, þau voru stór en skemmd af ánamaðki „eintóm-
ar moldarhrúgur“.36 Staðarsveitin var aftur á móti „reifuð grasi
og liggur á móti suðri“, þar er búskapurinn samt „sérlega aum-
ur“, og fjöldamargir bæir voru í eyði.37 Þorvaldur Thoroddsen
dregur ekki dul á það að honum fannst búskapur á Snæ-
fellsnesi vera á „hörmulega lágu stigi“.38 Það dylst ekki eftir
lýsingu hans að hann lítur á málin aðkomumannsaugum og
sagt er að „glöggt sé gests augað“, mikil afturför gæti maður
haldið að átt hafi sér stað frá því að Sýslu- og sóknarlýsing-
amar voru gerðar, eða á hálfri öld. Harðæri mun hafa verið