Fréttablaðið - 17.11.2018, Blaðsíða 25

„Ég held að ég hafi uppgötvað eitt­
hvað sem getur mögulega útskýrt
ákveðna hegðun karla gagnvart
konum. Sögulega hafa karlmenn
ekki gefið skoðunum kvenna mik­
inn gaum í gegnum aldirnar. Hvers
vegna? Nú, það er mikill þroska­
munur á 17 ára gömlum ungum
manni og 34 ára eða fimmtugum
manni. Og konur eru ekki undan­
tekning. Konur náðu ekki háum
aldri fyrr en fyrir kannski um
1­2.000 árum. Ég held að ástæðan
fyrir ákveðnum viðhorfum sumra
manna gagnvart konum og því
að þeir taki þær ekki alvarlega, sé
meðal annars vegna þess að þeir
hittu aldrei neinar. Það voru svo
fáar konur sem náðu fullorðinsaldri
á þessum tímum og þetta hefur fylgt
kynslóðunum í gegnum tíðina.“
Mikilvægt að halda í góð gildi
Leikarinn var róttækur vinstrimað­
ur á háskólaárum sínum í kringum
1960 og segist hafa haft sterk gildi
um lýðræði, jafnrétti, tjáningar­
frelsi og frelsi einstaklingsins til að
hafa rétt á og viðra skoðanir sínar,
svo lengi sem það skaði ekki aðra.
„Öll þau gildi og skoðanir sem
ég hafði þá hef ég enn í dag. Þegar
ég byrjaði á þessu verkefni vildi
ég finna eitthvað sem við gætum
öll tengt við og kannski jafnvel
sammælst um. Því lengra sem við
förum aftur í tímann og könnum
mannskepnuna, því skýrari verður
hegðun okkar,“ segir hann.
„Ég veit ekki tilganginn með þessu
lífi en ég get sagt þér hver ásetningur
okkar er út frá uppruna okkar. Ásetn­
ingur okkar er einfaldur, í fyrsta lagi
að lifa af og í öðru lagi að vera betri
útgáfa af foreldrum okkar og undir­
búa börnin okkar fyrir það að vera
betri útgáfa af okkur sjálfum. Ef við
missum sjónar á þessu, missum við
sjónar á því sem hefur leitt mann­
skepnuna áfram frá upphafi vega.“
Í lok nóvember verður minnst tvennra tímamóta í lífi
landsmanna. Annars vegar eru 180 ár frá því að
Hólavallagarður, kirkjugarðurinn við Suðurgötu, var
tekinn í notkun í nóvember 1838. Í Hólavallagarði
liggja saman háir sem lágir, alþýðufólk og helstu
listamenn og stjórnmálamenn 20. aldar. Persónur og
leikendur í fullveldis- og sjálfstæðisbaráttu Íslendinga.
Hins vegar er þess minnst að öld er liðin frá því
mannskæð farsótt, spænska veikin, barst hingað til
lands. Talið er að á þremur vikum í nóvember 1918
hafi veikin lagt að velli hátt í 300 íbúa Reykjavíkur
sem voru jarðaðir í Hólavallagarði. Allt athafnalíf í
bænum lamaðist og prestar, læknar og annað
hjúkrunarfólk vann myrkranna á milli. Það gerðu
einnig þeir sem önnuðust greftranir í Hólavallagarði í
vetrarhörkum við ótrúlega erfiðar aðstæður.
Þessara tímamóta verður minnst sunnudagana 18. og
25. nóvember.
Tímamót
100 ár frá Spænsku veikinnni
Hólavallagarður 180 ára
18. nóvember
Málþing í Iðnó kl. 14:00-16:00 um spænsku veikina á vegum
Borgarsögusafns Reykjavíkur í samvinnu við Ráðhús Reykjavíkur.
Erindi flytja: Bragi Þorgrímur Ólafsson sagnfræðingur, Magnús Gottfreðsson
smitsjúkdómalæknir og Erla Dóris Halldórsdóttir sagnfræðingur.
Boðið verður upp á tónlistarflutning og kaffiveitingar.
Fundarstjóri: Alma D. Möller, landlæknir
Að loknu málþingi mun Gunnar Þór Bjarnason sagnfræðingur leiða göngu frá
Iðnó að Hólavallagarði þar sem Heimir Björn Janusarson umsjónarmaður
garðsins og Sólveig Ólafsdóttir sagnfræðingur taka við hópnum og fjalla um
spænsku veikina og Hólavallagarð.
Að lokum mun Elínborg Sturludóttir dómkirkjuprestur leiða minningarstund.
25. nóvember
Söguganga í tilefni af því að 180 ár eru frá því að Hólavallagarður
var tekin í notkun.
Safnast saman kl. 14:00 við Víkurgarð (Fógetagarð) á horni Aðalstrætis
og Kirkjustrætis.
Heimir Björn Janusarson umsjónarmaður Hólavallagarðs mun stikla á
stóru í sögu Víkurgarðs.
Síðan mun hann leiða sögugöngu í slóð líkfylgda upp Suðurgötu
í Hólavallagarð þar sem farið verður yfir sögu og
þróun garðsins og áhrif ólíkra hugmynda á skipulag
hans og útfararsiði.
„Ég held að það sem gerir Gimli áhugaverðan er að hann er tákngervingur
allra okkar slæmu eiginleika,“ segir leikarinn John Rhys-Davies.
Hafnaði næstum því hlutverkinu
John Rhys­Davies hefur farið með
ýmis hlutverk í sjónvarpi og kvik­
myndum á borð við Shogun, The
Naked Civil Servant, Sliders og
Indiana Jones sem var lykill hans
að Hollywood. „Svo gerði ég þau
mistök að fara til Hollywood,“ segir
hann og hlær. „Þar átti ég reyndar 20
frábær ár og flestum leikurum líður
eins og þeir eigi að vera þar. En gæði
eru ekki endilega í forgrunni þar. Að
sjálfsögðu eru ótalmargir frábærir
brautryðjendur með stórkostlega
hæfileika, en svo eru það hinir.“
En Lord of the Rings myndi þá falla
undir gæðin í Hollywood?
„Já, vissulega, en Lord of the Rings
er frá Nýja­Sjálandi.“
Stærsta hlutverk Rhys­Davies er
án efa að túlka dverginn Gimli, son
Glóins. Hann hefur sagt í viðtölum
að hann hafi næstum því hafnað
hlutverkinu en tók því svo á end­
anum og sér ekki eftir því. Einnig
talaði hann fyrir Trjáskegg í mynd­
unum.
„Ég held að það sem gerir Gimli
áhugaverðan er að hann er tákn­
gervingur allra okkar slæmu
eiginleika. Þetta mikla vantraust,
afbrýðisemi, vænisýki og hræðsla
við „aðra“. Við þekkjum öll þessa
eiginleika og viljum síður hafa þá.
En hann er líka gæddur kostum
sem við viljum öll tileinka okkur,
hugrekki, hollustu og viljanum til
að vernda þá sem minna mega sín,“
segir Rhys­Davies, sem þylur upp
hina frægu setningu Gimlis: „Óum­
flýjanlegur dauði, lítill möguleiki á
árangri. Eftir hverju bíðum við?“
Skoðar sögu frumbyggja
„Eftir að hafa dreymt um það í þrjá­
tíu ár er ég við það að stofna mitt
eigið framleiðslufyrirtæki. Ég fann
aldrei réttu aðilana til að vinna með.
En hingað er ég kominn, ekki aðeins
til að leika í kvikmynd, heldur einn­
ig til þess að líta í kringum mig,“
segir hann. Ekki er komið nafn á
fyrirtækið en Rhys­Davies vinnur nú
að verkefni um frumbyggja, Homo
sapiens og Neanderdalsmenn. Um
er að ræða kvikmynd sem gerist
fyrir um 18­20 þúsund árum þegar
forfeður­ og mæður okkar voru öll
eins.
Rhys­Davies hefur mikinn áhuga
á sögu mannkyns og því sem tengist
mannskepnunni.
„Heilinn í okkur var um 10 pró­
sent stærri þá en nú. Það leikur
einnig vaxandi grunur á því að við
höfum verið gáfaðri þá en nú. Þau
komust lífs af í alls konar aðstæðum
sem myndu drepa flesta í dag. Þeirra
ógæfa var hins vegar sú að bráð
þeirra var stærri, sterkari og hrað­
skreiðari og kunni ýmist að fljúga
eða synda. Yfirburðir þeirra fólust
í heilanum og hæfni þeirra til að
hugsa og greina aðstæður,“ segir
leikarinn.
„Lífslíkur kvenna voru þó afar
litlar. Meðalkonan náði aðeins um
21 aldursári og ástæðan var einna
helst barnsburður. Jafnvel á tímum
Rómaveldis var meðalaldurinn
aðeins 25 ár. Að sjálfsögðu voru
konur sem náðu 60, 70 árum en
það voru þá gjarnan konur sem
höfðu aldrei eignast börn. Það er
fyrir þessar ungu, mögnuðu konur
á þessum tíma sem gerðu allt sem
í þeirra valdi stóð til að halda lífi í
börnum sínum og þar með viðhalda
arfleifð okkar.“
Rhys­Davies segist hafa orðið
fyrir uppljómun þegar hann skrif­
aði handritið að kvikmynd sinni.
Því lengra sem við
förum aftur í tímann
og könnum mann-
skepnuna, Því skýrari
verður hegðun okkar.
Ég held að Ég hafi upp-
götvað eitthvað sem
getur mögulega út-
skýrt ákveðna hegðun
karla gagnvart konum.
h e l g i n ∙ F R É T T A B l A ð i ð 25l A U g A R D A g U R 1 7 . n ó v e m B e R 2 0 1 8
1
7
-1
1
-2
0
1
8
0
3
:4
7
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
1
6
A
-A
3
6
4
2
1
6
A
-A
2
2
8
2
1
6
A
-A
0
E
C
2
1
6
A
-9
F
B
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
8
B

F
B
1
0
4
s
_
1
6
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K