Morgunblaðið - 03.09.2018, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. SEPTEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það vakti at-hygli fyrirhelgi, þegar
fregnir bárust af
því frá Úkraínu, að
helsti leiðtogi uppreisnar-
manna í austurhluta landsins,
Alexander Zakharchenko, hefði
látið lífið í dularfullri spreng-
ingu á kaffihúsi í Donetsk, óop-
inberri höfuðborg uppreisnar-
manna. Zakharchenko vildi
helst að hann væri kallaður for-
seti uppreisnarhéraðanna og
sagði oftar en einu sinni að
markmið sitt væri einfaldlega
að koma á fót nýju ríki. Það fer
hins vegar tvennum sögum af
því hvort allir í hópi uppreisn-
armanna hafi verið tilbúnir til
þess að fallast á yfirráð hans.
Uppreisnarmenn og Rússar
bentu fljótt á stjórnvöld í
Kænugarði sem helsta söku-
dólginn í morðinu á Zakharc-
henko en fulltrúar stjórnvalda
neituðu því og sögðu líklegra að
einhver andstæðingur hans
meðal uppreisnarmanna eða
jafnvel Rússar sjálfir hefðu
staðið að baki banatilræðinu.
Kenningin um Rússa er lang-
sótt en að aðrir uppreisn-
armenn hafi staðið fyrir
sprengingunni er það ekki
endilega.
Hvort sem uppreisnarmenn
eða stjórnvöld hafa rétt fyrir
sér er hins vegar athyglisvert
að Zakharchenko er ekki fyrsti
leiðtogi uppreisnarmanna sem
deyr í dularfullri
sprengingu. Þann-
ig létust tveir af
helstu leiðtogum
þeirra með stuttu
millibili sitt hvorum megin við
áramótin 2016 og 2017, auk
þess sem Oleg Anashchenko,
sjálfskipaður „ríkislög-
reglustjóri“ uppreisnarmanna,
lést í bílsprengingu í fyrra. Enn
hefur ekki verið leitt í ljós
hverjir stóðu þar að baki.
Hitt er síðan enn óljósara
hvaða áhrif þetta muni hafa á
Úkraínudeiluna sem nú hefur
staðið yfir í um fjögur ár og
kostað meira en 10.000 manns
lífið. Þó að vopnahlé hafi átt að
heita í gildi á síðustu árum hef-
ur því lítt verið fylgt eftir. Báð-
ir aðilar hafa brotið það á hverj-
um degi í marga mánuði.
Ítalir tóku í upphafi ársins
við formennsku í ráðstefnunni
um öryggi og samvinnu í Evr-
ópu, RÖSE. Enzo Moavero
Milanesi, utanríkisráðherra
þeirra, sagði fyrir helgi að eitt
af forgangsverkefnum Ítala í
því hlutverki væri að koma
Úkraínudeilunni aftur á frið-
arsporið og að það ylti meðal
annars á því að báðir aðilar öxl-
uðu ábyrgð á stöðunni og virtu
vopnahléið. Þessi nýju tíðindi
af því að leiðtogi uppreisnar-
manna hafi fallið benda ein-
dregið til þess að enn sé þess
langt að bíða að friður náist í
Úkraínu.
Uppreisnarmenn
falla einn af öðrum}Athyglin aftur á Úkraínu
Ögmundur Jón-asson skrifaði
eftirtektarverða
grein í sunnudags-
blaðið. Þar nefnir
hann að meðan
hann átti sæti í
framkvæmdastjórn Ríkis-
útvarpsins kynnti hann opin-
berlega hugmyndir um hvernig
nýta mætti þær miklu lóðir sem
sú stofnun hafði fengið úthlutað
í samræmi við byggingaþörf.
Tæknin leiddi hins vegar til
þess að sú þörf var ekki lengur
til staðar. Ríkisútvarpinu var
þá heimilað að „braska“ með
lóðirnar. Slíkt leiðir undan-
tekningarlaust til þess að
„braskarinn“ þrýstir nýtingar-
hlutfalli lóðanna upp úr öllu
valdi. Og það hefur gerst þarna
eins og Ögmundur bendir á:
„Útvarpshúsið er nú að hverfa
að baki Kínamúrum blokkar-
bygginga og allt svæðið orðið
malbikað út í eitt.“
Meginreglan var sú að þeir
sem ekki þurftu þær lóðir sem
þeir fengu úthlutað skiluðu
þeim gegn endurgreiðslu
gatnagerðargjalda og þess
háttar. En brask í slíkum stíl er
óþekkt. En Ögmundur bendir á
annað þessu til viðbótar sem
hefur farið fram
hjá flestum þótt
það sé ofan í andlit-
inu á þúsundum
manna daglega:
„En þetta er ekk-
ert einsdæmi, sams
konar malbikunarvélar eru að
verki á Austurvelli þessa dag-
ana. Og það í orðsins fyllstu
merkingu. Það er nefnilega í al-
vöru byrjað að malbika inn á
Austurvöll, inn í sjálft hjarta
borgarinnar. Þarna, af öllum
stöðum, á að rísa enn eitt hót-
elið með tilheyrandi malbiki
undir rútur og leigubíla og enn
meiri umferð. Ég hef ekki hitt
einn einasta mann sem er þessu
hliðhollur. Vel að merkja þá hef
ég ekki rætt við fjárfestana.
Hef hins vegar lesið andmæli
gegn áformum þeirra um að
malbika og byggja yfir gamla
kirkjugarðinn, sem veit að
Aðalstræti.“
Á þessum vettvangi hefur
verið rætt um stefnu- og stjórn-
leysi borgarinnar á mörgum
sviðum. Og nú kemur þetta.
Sömu yfirvöld eru komin lang-
leiðina með að gera gamla bæ-
inn í Reykjavík óþekkjanlegan,
kaldan og snauðan af því sem
einkennir lífsfyllingu og mildi.
Ögmundur Jónasson
rekur horn sín í og
það ekki að ástæðu-
lausu}
Hvernig stendur á þessu?
A
thugasemdakerfi fjölmiðla og
samfélagsmiðla eru um margt
bráðskemmtileg fyrirbæri. Þau
hafa að nokkru leyst af hólmi
þjóðarsálina sem árum saman
var eitt vinsælasta útvarpsefni landsins.
Þangað hringdi almenningur, hlustendur rás-
ar 2, með athugasemdir sínar á mönnum og
málefnum og allt var þetta hin besta
skemmtun, framan af að minnsta kosti.
Innhringjendur lágu hreint ekki á skoð-
unum sínum en svívirðingum og persónuníði
var þó stillt í hóf. Færi svo að einhver hras-
aði á svellinu í orðavali sínu var hann beðinn
um að velja skoðunum sínum vandaðri fram-
setningu en skoðanaskiptin voru vægast sagt
lífleg áfram.
Í dag er vissulega innhringitími á ein-
hverjum ljósvakamiðlunum en almenningur getur einn-
ig komið skoðunum sínum á framfæri í athugasemda-
kerfum net- og samfélagsmiðlana. Þar má segja að ríki
nokkurs konar stríðsástand. Svívirðingarnar sem lesa
má um menn, stofnanir og fyrirtæki eru slíkar að jafn-
vel orðhvatasta fólk sýpur hveljur. Opinberar persónur
svo sem forstjórar, skólastjórar, prestar, listamenn, að
við tölum nú ekki um stjórnmálamenn mega upplifa það
ítrekað að vera kallaðir fávitar, geðsjúklingar, fífl, afæt-
ur, heimskingjar, þjófar og skítseiði. Þetta þykir í dag
bara ekkert tiltökumál. Daglega sjáum við slíka orð-
ræðu á samfélagsmiðlum og í athugasemdakerfum fjöl-
miðlana. Daglega sjá börn okkar og óharnaðir ungling-
ar fullorðið fólk tala saman í fjölmiðlum með þessum
hætti. Ástæðan virðist sú að ritari er við-
komandi ósammála um einhverja hluti. Ekki
batnar nú ástandið þegar lesendur fara að
ræða málin sín á milli í fjölmiðlum. Um
helgina mátti t.d. lesa á visi.is umræðu við
frétt um ólögleg eiturlyf og notkun þeirra.
Einn ritari sagði mikilvægt að leyfa ekki eit-
urlyf á meðan annar sem var ósammála við-
komandi bað hann um að „hætta að tala með
rassgatinu“ því viðkomandi vissi betur „en
það kjaftæði sem hann hefði verið að æla út
úr sér alls staðar“. Þriðji viðmælandinn bað
fólk um að gæta kurteisi á meðan sá fjórði
kvað upphafsmann umræðunnar vera „heila-
dauðan“.
Nú er ég ekkert endilega orðvarasta
mannveran á svæðinu en ég er samt ekki
viss um að þessi umræðuaðferð sé að gera
okkur neitt gott. Ég velti aðeins fyrir mér hvort við
ættum að fá þá Ævar Kjartansson og Stefán Jón Haf-
stein, sem einmitt voru umsjónarmenn þjóðarsálar rás-
ar 2 hér í árdaga, til að setja okkur einhverjar örlitlar
siðareglur á athugasemdakerfum vef- og samfélags-
miðlanna, þó að ég viti fullvel að það er ekkert hægt.
Ég er kannski meira að óska eftir smá umræðu því um
leið og það er mikið fagnaðarefni að sjá marga taka þátt
í þjóðfélagsumræðu komumst við svo ósköp stutt í þess-
um svívirðinga- og níðingshætti. Þá koðna öll blæbrigði
umræðunnar niður.
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Þjóðarsálin
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Jón Birgir Eiríksson
jbe@mbl.is
Væntingar eru um að á haust-þingi verði lagt framstjórnarfrumvarp semleysi úr álitamálum tengd-
um tilgreindri séreign vegna hækk-
unar á mótframlagi atvinnurekenda í
lífeyrissjóði, sem kveðið var á um í
kjarasamningi Alþýðusambands Ís-
lands og Samtaka atvinnulífsins árið
2016.
Tilgangurinn með aðgerðinni
var að jafna stöðu almenna og opin-
bera markaðarins. Á síðasta ári varð
um það ágreiningur og óvissa hvort
hægt væri að leggja hina tilgreindu
séreign inn í annan sjóð en þann sem
tæki við skyldugreiðslum. Fjármála-
eftirlitið gaf að lokum út þau tilmæli
að sjóðfélagar sem ráðstöfuðu hluta í
séreignarsjóð réðu því sjálfir í hvaða
sjóð það yrði.
Byggist á málamiðlunartillögu
Gylfi Arnbjörnsson, forseti ASÍ,
segir að viðræður hafi átt sér stað við
fjármálaráðherra um málamiðlunar-
tillögu sem ASÍ og SA lögðu fram
seint á síðasta ári. Fundir hafi átt sér
stað í desember og janúar en stjórn-
arslit á síðasta ári töfðu málið.
Tillagan felur í sér í sér að sjóð-
félögum verði heimilt að flytja til-
greindan séreignarsparnað frá
skyldutryggingarsjóði til annars
vörsluaðila sem býður upp á til-
greinda séreignarsparnaðarleið og
öfugt. Við flutning tilgreindrar sér-
eignar verður þeim sjóði sem sér um
innheimtuna heimilt að taka gjald
sem samsvari kostnaði við inn-
heimtuna og flutninginn. Óheimilt er
að heimta slíkt gjald í dag og því þarf
til lagabreytingu.
„Það var uppi ágreiningur milli
okkar og Fjármálaeftirlitsins um
túlkun á þessu ákvæði kjarasamn-
ingana. Það leiddi til þess að okkar
mat var að breyta þyrfti lögunum til
að koma þessu á hreint,“ segir hann.
„Við áttum fundi með Bjarna Bene-
diktssyni í desember og janúar um
þetta. Honum leist vel á þessa mála-
miðlunartillögu. Það lá ljóst fyrir
vegna sveitarstjórnarkosninga að
ekki yrði hægt að klára þetta fyrir
sumarleyfi sem við virtum. Það hefur
verið rætt hvaða lagaákvæðum þyrfti
að breyta og við höfum væntingar til
þess að það verði til frumvarp á
haustþinginu og þessum málum verði
komið í þannig farveg að vel megi við
una,“ segir Gylfi og nefnir að sam-
kvæmt málamiðlunartillögunni muni
launþegar áfram hafa frjálst val um
sjóði, þeir geti valið sér vörsluaðila.
Hann segir eðlilegt að þeir sjóðir sem
innheimti iðgjöld standi ekki einir
undir kostnaði við innheimtuna, held-
ur verði kostnaðnum deilt.
„Í lögunum stendur að það megi
ekki rukka fyrir það og að þetta sé
mönnum að kostnaðarlausu. En þetta
er engum að kostnaðarlausu, allir
sjóðsfélagar taka þátt í því að reka
innheimtudeild og það er eðlilegt að
menn greiði eðlilegt afgjald. Það eru
t.d. mjög skýr ákvæði um það að þeg-
ar lífeyrissjóður tekur að sér að inn-
heimta greiðslur í sjúkrasjóð eða or-
lofssjóð, þá borgar viðkomandi
sjóður fyrir það í formi innheimtu-
gjalds. Þar er verið að deila kostnaði
en það má ekki vera með álagningu,“
segir Gylfi.
„Ef valið leiðir á endanum til þess
að félagsmenn mínir tapi á því þá
getum við ekki forsvarað það að
viðhalda valinu. Þá ræðum við við
Alþingi og ríkisstjórn um
hvort við getum breytt
lögunum þannig að
þetta gangi upp. Í því
felst málamiðlunar-
tillagan,“ segir
hann.
Vænta frumvarps
um tilgreinda séreign
Síðasti áfangi af þremur í hækk-
un mótframlags vinnuveitenda í
lífeyrissjóð tók gildi 1. júlí sl.,
hækkun um 1,5%. Frá árinu
2016 hefur mótframlagið hækk-
að úr 10%, en að meðtöldu ið-
gjaldi launþega, 4%, er fram-
lagið 15,5%. Hækkunina,
þ.e.a.s. allt umfram 12%, geta
sjóðfélagar valið um að setja í
samtryggingu eða í tilgreinda
séreign. Hinn sérstaki hluti, þ.e.
frá 12% til 15,5%, skiptir einnig
máli fyrir örorkulífeyri, en líf-
eyrisréttindi til 65 ára aldurs
eru reiknuð eftir því hve
mikið viðkomandi
hefði að óbreyttu
greitt í lífeyrissjóð á
starfsævi. Nýtur við-
komandi enda rétt-
inda í hlutfalli við
það sem hann
greiðir af
hækkuninni í
samtryggingu
eða séreign.
Tilgreind
séreign
HÆKKUN Á MÓTFRAMLAGI
Gylfi
Arnbjörnsson
Morgunblaðið/Golli
Starfsemi Lagt er til að sjóðfélögum verði heimilt að flytja tilgreindan
séreignarsparnað frá skyldutryggingarsjóði til annars vörsluaðila.