Morgunblaðið - 03.09.2018, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. SEPTEMBER 2018
Hvaleyrarlón Útsýnið frá golfvellinum í Hafnarfirði er fallegt og þar ber margt fyrir augu þegar horft er yfir Hvaleyrarlón, heilmikið fuglalíf og skemmtileg speglun.
Eggert
Raforkusala til Evr-
ópu um sæstreng er
hreint ekki ný hug-
mynd. Hún er að verða
eða orðin 30 ára gömul.
Var m.a. til skoðunar í
iðnaðarráðuneytinu
þegar ég tók þar við
árið 1993. Meira að
segja hafði þá gefið sig
fram kaupandi – þó
heldur varasamur – í
Bretlandi sem hafði hug á að nota
raforku frá Íslandi til götulýsingar á
dimmasta tíma ársins. Skoðun máls-
ins lauk á minni tíð. Frá lagningu
sæstrengsins var alfarið horfið.
Ástæðurnar voru einkum og sér í
lagi þessar:
1) Mjög mikill kostnaður var tal-
inn verða við lagningu strengsins.
Langt umfram getu íslensku þjóð-
arinnar.
2) Svo langur jarðstrengur hafði
aldrei verið lagður og meira en vafa-
samt að þáverandi tækni fengi við
það ráðið.
3) Virðisauki af orkusölunni yrði
ekki til staðar á Íslandi, eins og ver-
ið hefur, heldur í landi kaupanda.
4) Orkutap yrði feikilega mikið á
hinni löngu leið og kæmi það fram
sem tekjutap við hlið kostnaðar við
lagningu strengsins.
5) Raforkuverð á Íslandi myndi
gerbreytast í samræmi
við reglur hins evr-
ópska markaðar. Raf-
orkuverð til almenn-
ings myndi þannig
hækka til mikilla
muna. Fordæmið:
Reynsla Norðmanna.
Fátt hefur breyst
Aðeins fátt eitt getur
hafa breyst frá þessum
niðurstöðum. Vissulega
má vera að tækninni
hafi fleygt svo fram að
lagning svona sæstrengs svo langa
leið sé orðin tæknilega möguleg.
Einnig virðist líklegra nú en þá að
útlendir fjárfestar fengjust til þess
að kosta línulögnina, sem nú mun
talin kosta 800 þúsund milljónir
króna. Varla gera þeir það nú
ókeypis. Hver skyldi orkusending-
arkostnaðurinn verða um þá feiki-
dýru sjólínu – og hver á að borga
sendingarkostnaðinn annar en send-
andinn? Allt annað stendur óhagg-
að. Líka áhrifin af því að tengjast
evrópskum orkumarkaði. Óhjá-
kvæmilegt yrði að hækka orkuverð
til almennings á Íslandi til samræm-
is við Evrópumarkaðinn. Þannig
virkar hinn sameiginlegi markaður
eðlilega. Þannig myndi hann einnig
virka – en í öfuga átt – ef Evrópu-
markaður yrði opnaður fyrir fram-
leiðsluvörur landbúnaðarins. Nema
að þar myndu íslenskir neytendur
hagnast um 30% – eða sérhver fjöl-
skylda um tugi þúsunda króna á
hverju einasta ári. Það vill víst eng-
inn. En að kostnaðurinn vegna raf-
orkusölu hækki orkuverðið til al-
mennings um svipaðar fjárhæðir?
Þeir, sem vilja, vilja víst ekki við-
urkenna.
Hvað myndi breytast?
En hvað annað myndi breytast?
M.a. það að framleiðendur orku
munu geta sett upp hærra verð fyrir
orkusölu sína til fyrirtækja og stofn-
ana á evrópskum markaði en þeir
gera hér. Myndu þessi íslensku
fyrirtæki þá ekki hagnast sem því
nemur? Jú, auðvitað. En jafnvel
hörðustu stuðningsmenn sæstrengs
voga sér ekki að halda því fram að
sá ágóði orkusalanna yrði notaður til
þess að greiða niður raforku til al-
mennings þannig að engin hætta
væri á því að það orkuverð myndi
hækka. Enda væri slíkt ekki leyfi-
legt samkvæmt reglum hins evr-
ópska orkumarkaðar! Þeir segja
einfaldlega að ríkið gæti hafið nið-
urgreiðslu á orkureikningi heim-
ilanna – og láta í það skína að aukn-
ar orkusölutekjur orkusölu-
fyrirtækja í ríkiseigu myndu standa
undir kostnaði við slíka niður-
greiðslu. En eru ekki sömu aðilar að
gera því skóna að stærsta orkusölu-
fyrirtækið, Landsvirkjun; verði
einkavætt og er sá boðskapur ekki
talsvert hávær? Myndu þá kaupend-
urnir, íslenskir eða útlendir, vera
sáttir við að ágóði þeirra yrði not-
aður til þess að lækka orkuverðið til
Jóns og Sigríðar?
Eftirlitsstofnun með
Evrópumarkaði
Þriðja orkutilskipun ESB, sem nú
er rædd af kappi hér á Íslandi og
sýnist sitt hverjum, fjallar um sam-
ræmt eftirlit með orkusölu og orku-
flutningi á hinu evrópska markaðs-
svæði. Nokkurs konar evrópsk
Orkustofnun sem sinnir því að
markaðsreglunum sé alls staðar
fylgt og hefur heimild til inngrips ef
svo er ekki. Mjög eðlilegt eftirlit
með sameiginlegum orkumarkaði.
Tilskipunin kemur okkur Íslend-
ingum nákvæmlega ekkert við – svo
lengi sem við ekki erum á hinum
evrópska orkumarkaði. Það munum
við ekki verða nema við föllumst á
að lagður verði sæstrengur þar sem
íslensk orka yrði seld til Evrópu og
við gengjum þar með til liðs við hinn
evrópska markað. Að mínu viti er
það enn ein röksemdin til viðbótar
við allar hinar um að slíkur sæ-
strengur verði ekki lagður.
Stöndum utan við
Við Íslendingar höfum – öfugt við
Norðmenn sem eru aðilar að hinum
sameiginlega evrópska orkumarkaði
– nákvæmlega enga þörf fyrir hinn
þriðja evrópska orkupakka. Þar sem
við erum ekki aðilar að umræddum
markaði getum við með þeim rök-
stuðningi vísað innleiðingu orku-
pakkans frá okkur án þess að það
gæti haft nein áhrif á okkar stöðu –
og erum við þar einnig með allt aðra
stöðu en Norðmenn. Ásakanir um að
þessi orkupakki neyði okkur til
lagningar sæstrengs eða sé fyrsta
skrefið í átt til þess að ESB leggi
undir sig íslenskar orkulindir eiga
sér enga stoð í veruleikanum. Þær
eru hreinn tilbúningur. En andmæl-
endur þurfa ekki að búa sér til svona
falsrök. Rökin gegn innleiðingu
orkupakkans, sem höggvin eru í
stein og rakin hafa verið hér, eru
nægileg til þess að við stöndum á
rétti okkar sem skapast af því að við
stöndum utan evrópsks orkumark-
aðar. En þeir sem vilja gangast und-
ir þann markað og þá í hagnaðar-
skyni verða líka að horfast í augu við
um hvað þeir eru að biðja. En þeir
um það!
Eftir Sighvat
Björgvinsson »Myndu þá kaupend-
urnir, íslenskir
eða útlendir, vera sáttir
við að ágóði þeirra yrði
notaður til þess að
lækka orkuverðið til
Jóns og Sigríðar?
Sighvatur Björgvinsson
Höfundur er fyrrv. iðnaðarráðherra.
Ísland og orkupakkinn