Morgunblaðið - 13.09.2018, Blaðsíða 12

hafa þá efnt til mótmæla þar vegna hvalveið-
anna.“
En eitt er það að semja við Kristján Loftsson
um kaupin. Annað mál og ekki síður vandasamt
snýr að fjármögnuninni sem Landsbankinn hafði
veg og vanda af. Fölna ekki grandalausir banka-
menn þegar þú berð þeim þau tíðindi að þú hygg-
ist kaupa HB Granda fyrir milljarðatugi og að þú
þurfir að fá bankann til að leggja út fyrir því?
„Nei, nei. Þeir þekkja mig þarna. Við keyptum
Útgerðarfélag Akureyringa á sínum tíma. Það
var lægri fjárhæð en þetta en mjög há á þeim
tíma. Bankinn er í þeirri stöðu með þessi við-
skipti að hann veit vel hvað verið er að kaupa.
Auk þess er Brim stórt og öflugt fyrirtæki og
með sterkt eigið fé og hefur lengi verið í við-
skiptum við bankann. Við lítum svo á að það við-
skiptasamband teygi sig sextíu ár aftur í tímann.
Á þeim tíma hefur margt gerst og oft er minnst á
bankahrunið í því sambandi en þau mál hafa öll
verið gerð upp og hafa engin áhrif á viðskipti
milli okkar.“
Landsbankinn tapaði engu á Brimi
Þar vitnar Guðmundur til þess að hann átti í
hlutafélögum sem töpuðu gríðarlegum fjár-
munum við fall bankanna. Hann segir umræðuna
um afskriftir vegna þeirra viðskipta ósanngjarna.
„Þessi félög fóru á hausinn en þau höfðu fyrir
orð bankanna fjárfest í bankakerfinu. Það reynd-
ist reist á ótraustum grunni. Bréfin hurfu og
skuldirnar um leið. Bankarnir tóku áhættu og
þess vegna greiðum við þeim vexti og álag. Það
var ekki eins og að við hefðum tekið lán í bank-
anum og farið á eitthvert eyðslufyllerí. Við fjár-
festum í kerfinu sjálfu og það einfaldlega
hrundi.“
En lánafyrirgreiðslan hjá Landsbankanum var
stór í sniðum. Með viðskiptunum skapaðist auk
þess yfirtökuskylda á félaginu og veltu margir
vöngum yfir því hvort Guðmundur hefði burði til
þess að taka félagið allt í fangið ef stemning yrði
fyrir því í hluthafahópnum að hverfa frá borði.
Hann segist aldrei hafa óttast að sú staða kæmi
upp.
„Við vissum að það voru margir sem vildu
koma með okkur í þessi kaup. Við mátum það svo
að það væri farsælast fyrir samfélagið og HB
Granda að lífeyrissjóðirnir myndu áfram vera
stórir eigendur í fyrirtækinu. Sjóðirnir hafa á síð-
ustu árum kvartað mikið undan því að hafa ekki
tækifæri til að fjárfesta í sjávarútvegi en sjávar-
útvegurinn hefur verið dálítið skeptískur út í líf-
eyrissjóðina því á árunum 1991 til 2005 þegar
sjávarútvegurinn var á almennum hlutabréfa-
markaði þá voru lífeyrissjóðirnir fyrstir út úr
fyrirtækjunum þegar eitthvað bjátaði á. Ég fór
vel yfir það með forsvarsmönnum lífeyrissjóð-
anna að það væri mikilvægt fyrir alla að hafa
stórt og stöndugt félag í þessari grein skráð á
markað. Með því móti hefur almenningur mögu-
leika að kaupa hlutabréf í sjávarútvegsfyrirtæki.
Sjóðirnir keyptu það, enda af hverju hefðu þeir
átt að selja sig út úr eina sjávarútvegsfyrirtæk-
inu sem er á markaði? Til þess eins að leita sér að
nýjum fjárfestingarkostum? Með þessum kaup-
um voru lífeyrissjóðirnir í raun bara að fá með
sér annan fagaðila inn í HB Granda og það hlýtur
að hafa verið góð lending fyrir þá. “
Þannig að lífeyrissjóðirnir ákváðu fljótt að
taka slaginn með þér í þessum viðskiptum?
„Ég kynnti þeim framtíðarsýn sem ég hef fyrir
fyrirtækið. Ég vildi að HB Grandi yrði í 12%
Í mötuneytinu hjá HB Granda er boðið upp á
dýrindis fiskibollur þegar blaðamann ber að
garði. Allt virðist ganga sinn vanagang í þessu
rótgróna fyrirtæki, jafnvel þótt nýlega hafi Guð-
mundur Kristjánsson komið sem stormsveipur á
vettvang, keypt 37% hlut í félaginu á 23,6 millj-
arða króna og tekið sæti stjórnarformanns.
Stjórnendur og starfsfólk voru rétt að ná áttum
þegar forstjórinn fór frá borði og eins og hendi
var veifað var stjórnarformaðurinn tekinn við
forstjórastöðunni.
Einhverjir hafa eflaust haldið að þá myndi öld-
urnar lægja, í bili að minnsta kosti. En þeir
þekktu ekki nýjan skipherra nægilega vel. Í lið-
inni viku var tilkynnt að HB Grandi hefði fest
kaup á öllu hlutafé útgerðarfélagsins Ögurvíkur.
Kaupverðið, litlir 12,3 milljarðar. En seljandinn
er Brim (Guðmundur er þar stærsti einstaki
hluthafi) og þótt ekki fari það hátt er pískrað á
markaði um þessar vendingar allar. Þess vegna
er tímabært að taka hús á Guðmundi og fara yfir
stöðu mála.
Hvað olli því að þú tókst ákvörðun um að ráð-
ast í þessi risakaup í HB Granda?
„Ég hef verið í sjávarútvegi alla mína ævi og
ég hef búið í Reykjavík í 20 ár. HB Grandi er
spennandi og öflugt fyrirtæki, staðsetningin er
góð. Það var mjög freistandi að taka við þessu
sögufræga fyrirtæki.“
Setti sig í samband við Kristján Loftsson
En það er ekki úr vegi að spyrja Guðmund
hvernig kaup af þessari stærðargráðu komast á
rekspöl.
„Ég hringdi í Kristján Loftsson en við höfum
þekkst mjög lengi og ég þekki sýn hans á rekst-
ur. Hann og Árni Vilhjálmsson hafa rekið fyrir-
tækið með mjög farsælum hætti í 30 ár. Ég var
mjög ánægður með að Kristján vildi setjast niður
og skoða þetta.“
En tók langan tíma að komast að niðurstöðu í
viðræðunum milli ykkar?
„Nei. Þetta gekk mjög hratt fyrir sig. Eftir að
við ákváðum að setjast niður þá vorum við ekki
lengi að þessu. Ég er reyndar þeirrar skoðunar
að menn eigi ekki að hanga lengi yfir svona hlut-
um.“
Spurður út í þá ákvörðun Kristjáns að selja
hlutinn segir hann að líta megi á hana sem rök-
rétt framhald í starfsemi fyrirtækisins.
„Það má segja að það hafi verið eðlilegt að það
kæmi að kynslóðaskiptum í HB Granda núna.
Kristján og Árni tóku við félaginu á 9. áratugnum
og hafa breytt því mjög frá þeim tíma. Nú er
komið að nýjum kafla. Ég virði það mjög við
Kristján að hafa litið með þeim augum á þetta.
Hann hefur látið HB Granda ganga fyrir.“
Guðmundur segir að með eigenda- og kyn-
slóðaskiptunum felist einnig tækifæri sem ekki
liggi í augum uppi.
„Flestir Íslendingar skilja mikilvægi þess að
veiða hval upp á jafnvægið í lífríkinu en það virð-
ast vera svo margir annarrar skoðunar úti í heimi
sem eru ekki sáttir við hvalveiðar og vinnslu af-
urða úr þeim. Sú staðreynd hefur háð HB
Granda í því að koma sér inn á neytendamarkað
vegna þeirra tengsla sem voru milli fyrirtækisins
og Hvals hf. Kristján og allir vita það mæta vel.
Nú kunna að vera tækifæri fyrir HB Granda þeg-
ar þessi tengsl eru ekki lengur til staðar. Það hef-
ur t.d. reynst erfitt hingað til að koma vörum
okkar beint á stóru verslanakeðjurnar í Banda-
ríkjunum og Evrópu því hvalafriðunarsinnar
kvótaþakinu að minnsta kosti. En það er fleira
sem þarf að gerast. Við munum án efa leita sam-
starfs við sjávarútvegsfyrirtæki í nágrannalönd-
unum og víðar. Og þá viljum við líka fjárfesta í
sölu- og markaðsfyrirtæki erlendis. Félagið er að
byrja vinnu við nýja stefnumótun í þessum
anda.“
Guðmundur segir þessa nálgun nauðsynlega,
ætli HB Grandi að standast þá samkeppni sem
honum er búin á heimsmarkaði.
„Við þurfum að hafa eins miklar aflaheimildir
og kostur er til að tryggja hagkvæmni og afhend-
ingaröryggi til okkar viðskiptavina. En við þurf-
um líka að komast nær viðskiptavinunum svo við
vitum nákvæmlega á hverjum tíma hvað hann vill
fá. Í dag er of langt á milli okkar og þeirra.
Reksturinn ræðst einfaldlega meira og meira af
því hvað kúnninn er tilbúinn til að greiða fyrir
vöruna og hvað við fáum fyrir fiskinn þegar við
flytjum hann úr landi.“
Meiri verðmæti út úr hráefninu
Eru stærstu áskoranirnar í verðlagningu vör-
unnar?
„Meðal annars. Og nýtingunni á afurðinni.
Sjáðu bara Kerecis og kollagenframleiðsluna,
hvernig við þurrkum hausa á Nígeríu, niður-
suðuna á lifrinni og kavíar úr hrognunum. Þarna
liggja gríðarleg tækifæri til verðmætasköpunar.
En við verðum líka að fá viðskiptavinina til að
meta vöruna rétt. Í dag erum við að selja karfa
og ufsa á u.þ.b. 2 dollara kg út úr landinu. Mark-
ríllinn er á 1,5 dollara, loðnan hefur farið upp í 1
dollara og kg af þorski selst á 4 dollara. En lax-
inn, sem er eldisfiskur, er kominn upp í 8-9 doll-
ara á kg þrátt fyrir gríðarlegt framboð af honum.
Við eigum mikið starf framundan við að hækka
verðið á villtu sjávarfangi úr Norður-Atlantshafi.
Það gengur ekki að eldislaxinn sé seldur á tvö-
földu verði á við þorskinn og fjórföldu verði á við
ufsann og karfann. Næsta skref er að markaðs-
setja þessa vöru þannig að viðskiptavinirnir verði
ánægðir með að kaupa villta náttúruafurð.“
Þegar Guðmundur er spurður nánar út í
möguleika HB Granda til þess að stækka nefnir
hann að félagið sé lítið í samanburði við mörg
þeirra fyrirtækja sem það keppi við á heims-
markaði.
„Við komumst ekki einu sinni á blað. Eitt af því
sem kemur í veg fyrir frekari vöxt í dag er þakið
á aflamarkinu sem er 12%. Ég er reyndar á þeirri
skoðun að HB Grandi ætti að hafa meiri heim-
ildir. Félagið er skráð á markað, í dreifðri eignar-
aðild og allir geta keypt sig inn í það eða selt.
Stjórnvöld verða að ákveða hvar markið liggur
en ég sæi fyrir mér að skráð félag eins og HB
Grandi gæti haldið á 20% aflaheimildanna í land-
inu. Við sjáum að það eru ekki mörg stór dagblöð
á Íslandi, það eru ekki margir stórir bankar eða
mörg stór tryggingafélög. Til þess að ná árangri í
markaðssetningu, alþjóðlegri samkeppni, auk-
inni sjálfvirkni, þróun vörunnar og öðru slíku þá
þýðir ekki fyrir okkur sem þjóð á keyra þetta allt
á litlum fyrirtækjum. Þá tapast tækifærið sem
felst í aukinni hagræðingu og þá tapa allir. “
Guðmundi verður tíðrætt um aflamarkið og
þau takmörk sem HB Granda eru sett sökum
þeirra girðinga sem kerfið byggist á. En hann
segir að kaupin á Ögurvík í liðinni viku séu liður í
að styrkja félagið innan þess ramma.
„Með þessum kaupum erum við að styrkja
stöðu félagsins í tegundum sem HB Grandi hefur
ekki verið sterkur í. Þar á ég einkum við í þorski.
Ég segi að það sé lykilatriði fyrir sjávarútvegs-
fyrirtæki að gera það. Það er alltaf hægt að
smíða skip. Það er enginn skortur á stáli í heim-
inum eða vinnuafli til að smíða úr því skip. En
aflaheimildirnar eru af skornum skammti.“
Kaupin á Ögurvík kosta HB Granda 12,3
milljarða ef þau hljóta samþykki í stjórn. Það er
Þurfa að vaxa út
fyrir landsteinana
Stefán E. Stefánsson
ses@mbl.is
Guðmundur Kristjánsson, sem oftast er kenndur við Brim, segir gamlan draum hafa ræst þegar hann festi
kaup á 37% hlut í HB Granda. Hann hyggst breyta fyrirtækinu á komandi árum og hann vill stækka með út-
rás til útlanda. Hann segir Brim ekki hafa grætt mikla fjármuni á sölu Ögurvíkur til HB Granda í liðinni viku en
að viðskiptin efli bæði fyrirtækin til framtíðar.
12 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. SEPTEMBER 2018VIÐTAL
Segir veiðigjöldin v
Guðmundur hefur líkt og fleiri í sjávarútvegi
gagnrýnt veiðigjaldakerfið harkalega. Hann
er ómyrkur í máli þegar talið berst að því.
„Það verður að hafa þetta kerfi gagnsætt
og að það sé ekki byggt upp þannig að það
mismuni og menn gruni að verið sé að hygla
vinum og kunningjum. Af hverju eru sumar
tegundir með há gjöld en aðrar lág gjöld?
Hann segist vilja breyta kerfinu og gera
það gagnsærra.
„Ég myndi vilja kalla þetta auðlindaskatt
og að hann verði lagður á allar auðlindir.
Stjórnmálamenn á Stór-Reykjavíkursvæðinu
tala í upphrópunum um að sjávarútvegurinn
eigi að geta bjargað öllu ríkisbákninu. Ríkið
er með um 900 milljarða í tekjur. Hvort veiði-
gjaldið er 5 eða 10 milljarðar skiptir ríkissjóð
engu máli. En 85% sjávarútvegsins eru úti á
landi og það skiptir hann og landsbyggðina
öllu máli hvort skatturinn er 5 eða 10 millj-
arðar, tala nú ekki um ef afkoma sjávar-
útvegs er slæm. Hvernig heldur þú að yrði
brugðist við ef þingmenn landsbyggðarinnar
legðu nú ofuráherslu á að það yrði lagður
sérstakur ofurskattur á Orkuveitu Reykjavík-
ur og Veitur til þess að standa undir rík-
isrekstrinum og í framhaldi yrðu griðarlegar
hækkanir á fyrirtæki hér á Stór-Reykjavík-
ursvæðinu? Ég er hræddur um að það yrði