Morgunblaðið - 25.09.2018, Qupperneq 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. SEPTEMBER 2018
Í haustsól á Laugavegi Góð sólgleraugu geta oft komið sér vel þegar blessuð sólin er lágt á lofti.
Eggert
Efling sveit-
arstjórnarstigsins er
eitt stærsta byggða-
baráttumál okkar
tíma. Vanda þarf til
verka, finna lausnir út
frá mismunandi þörf-
um sveitarfélaga og
forðast þvingaðar
sameiningar. Það þarf
að athuga að ekki er
til ein heppileg stærð
sveitarfélaga þar sem mismunandi
stærð þeirra getur hentað mis-
munandi verkefnum. Tryggja þarf
að þjónusta við íbúa sé góð og
hagræðing í rekstri býr oft til auk-
in tækifæri til að veita hana
Sveitarfélögin eru eins ólík og
þau eru mörg og öðruvísi for-
gangsröðun þeirra býður íbúum
upp á ákveðið val. Fólk getur valið
sér búsetu með hliðsjón af þeirri
þjónustu sem í boði er og það veit-
ir sveitarfélögunum aðhald. Sam-
keppni er af hinu góða þegar kem-
ur að því að bjóða hæfa
samsetningu á þjónustu og skött-
um
Samstarf ríkis og sveitarfélaga
þarf að efla ásamt gagnkvæmum
skilningi á viðfangsefnum þeirra.
Hugsa þarf um landsbyggðina og
höfuðborgina sem eitt svæði. Það
veikir stöðu sveitarfélaga gegn
ríkinu ef gjá myndast á milli
þeirra. Sveitarfélögin þurfa að fá
fleiri verkefni til sín þar sem þau
eru mun betur til þess fallin að
veita nærþjónustu en ríkið. Fjár-
magn verður að sjálfsögðu að
fylgja þeim verkefnum. Lands-
hlutasamtök sveitar-
félaga þurfa að vera
öflug til að geta unnið
að hagsmunagæslu
íbúa sinna og þar með
að vinna að auknu
samstarfi sveitarfé-
laganna. Þá er mik-
ilvægt að þau sinni
greiningu og tölfræði
ásamt því að vinna að
áætlanagerð varðandi
landshlutana.
Að efla sveit-
arfélögin í landinu er gríðarlega
mikilvægt verkefni. Nái ég kjöri
sem formaður Sambands íslenskra
sveitarfélaga á landsþingi sveitar-
félaga á Akureyri 26.-28. sept-
ember mun ég leggja mig hart
fram til að ná sameiginlegum
markmiðum sveitarfélaganna..
Mér þykir afar vænt um þau upp-
byggilegu samtöl sem ég hef átt á
síðustu dögum við fulltrúa lands-
þingsins og hefur það veitt mér
mikla hvatningu. Sambandið er
sameiginlegur málsvari sveitarfé-
laga og á að vinna að hagsmuna-
málum þeirra allra.
Eftir Gunnar
Einarsson
» Vanda þarf til verka,
finna lausnir út frá
mismunandi þörfum
sveitarfélaga og forðast
þvingaðar sameiningar.
Gunnar Einarsson
Höfundur er bæjarstjóri Garðabæjar
og býður sig fram sem formaður Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga. Hann
hefur starfað sem bæjarstjóri Garða-
bæjar í 13 ár og verið í stjórn Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga í 12 ár.
Mismunandi þarfir
sveitarfélaga
Hugmyndir um sam-
hjálp landsmanna má
rekja allt aftur til þjóð-
veldisaldar. Fyrsta
sjúkrasamlagið var
stofnað 1897 og Sjúkra-
samlag Reykjavíkur
1909 var stofnað af
Oddfellow-reglunni
sem samdi um gjald-
skrá við lækna í
Reykjavík. Trygg-
ingastofnun ríkisins var stofnuð með
heildstæðum lögum um alþýðutrygg-
ingar 1936. Lög um almannatrygg-
ingar tóku gildi 1. janúar 1947 í tíð
ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks, Al-
þýðuflokks og Sósíalistaflokksins.
Markmiðið var að koma á á fót al-
mannatryggingakerfi sem næði til
allrar þjóðarinnar án tillits til stétta
eða efnahags.
Samningar um þjónustu lækna ná
aftur til árdaga þessarar hug-
myndafræði. Sjúkratryggingar Ís-
lands (SÍ) tóku til starfa 2008 og hafa
verið samningsaðili Læknafélags
Reykjavíkur frá þeim tíma, en samn-
ingurinn er gerður við lækna sem
veita þjónustu einstaklingum sem
eru sjúkratryggðir á grunni laga um
almannatryggingar. Með samn-
ingnum er lagður grunnur að sér-
hæfðri heilbrigðisstarfsemi sjálf-
stætt starfandi sérgreinalækna til
langs tíma í þágu almennings í land-
inu. Þar er kveðið á um hvaða þjón-
ustu skuli veita og hverjir geti veitt
hana og í hve miklum mæli.
Uppsöfnuð þörf fyrir læknisþjón-
ustu á samningstímanum, sem rekja
má til ýmissa ytri þátta, hefur sett
svip á framkvæmd
samningsins og umræð-
ur um hann, sem á köfl-
um hafa verið afvega-
leiddar. Í samningnum
er skýrt ákvæði um
hvernig á að leggja fag-
legt mat á þjónustuþörf
á samningstímanum og
hafa skuli t.d. til hlið-
sjónar við afgreiðslu
umsókna nýrra sér-
greinalækna. Gert er
ráð fyrir faglegu efn-
islegu mati á umsækj-
anda og hvort hann teljist hæfur, en
líka hvort fyrir hendi sé þörf innan
heilbrigðiskerfisins fyrir sér-
greinalæknisþjónustu umsækjanda.
Þetta mat skal fara fram skv. ákvæð-
um samningsins í samstarfsnefnd að-
ila og þar á að taka tillit til aðgengis
að viðkomandi heilbrigðisþjónustu
með hagsmuni sjúkratryggðra að
leiðarljósi. Við slíkar ákvarðanir má
ekki halla á rétt borgaranna, hvorki
þeirra sem vilja veita þjónustuna né
þeirra sem þurfa á henni að halda.
Ljóst er að innan heilbrigðiskerfisins
er mikil uppsöfnuð þörf fyrir þjón-
ustu lækna og því óskiljanlegt að án
fyrirvara hafi verið tekið fyrir nýlið-
un í hópi sérfræðilækna sem vilja
starfa á Íslandi og veita læknisþjón-
ustu. Þessu tímabili og hráskinnsleik
stjórnvalda þarf að ljúka. Það er þörf
fyrir fleiri sérfræðilækna.
Hlutur sjúkratryggðra
Núverandi samningar eru afdrátt-
arlausir hvað varðar magn og tegund
þjónustu sem sjálfstætt starfandi
sérfræðilæknar á eigin starfsstöð
veita og faglegar kröfur til veitenda
hennar. Með samningunum tryggir
ríkið almenningi aðgengi að sér-
hæfðri heilbrigðisþjónustu og stýrir
kostnaði þeirra sem þurfa á henni að
halda. Þannig er það ákvörðun samn-
ingsaðila hvert heildarverð fyrir sér-
hvert læknisverk skuli vera að teknu
tilliti til kostnaðar við veitingu þjón-
ustunnar. Hinsvegar ákveður ríkið
einhliða hver hlutur almennings í
þeim kostnaði skuli að vera. Almennt
er talið að til að jafna aðgengi að heil-
brigðisþjónustunni skuli greiðslu-
hlutfall hinna sjúkratryggðu ekki
fara yfir 15% af heildarkostnaði. Nú-
verandi heilbrigðisyfirvöld hafa lýst
því yfir að stefnt skuli að því að þetta
hlutfall komist niður í 16%, en það er
heldur hærra í dag. Samningar við
sjálfstætt starfandi lækna eru því
ekki aðeins mikilvægir til að jafna og
tryggja aðgengi að sérhæfðri heil-
brigðisþjónustu lækna heldur einnig
stjórntæki til að tryggja sanngjarnt
greiðsluhlutfall almennings í anda al-
mannatryggingalöggjafarinnar sem
sett var fram af samstjórn Sjálfstæð-
isflokks, Sósíalistaflokksins og Al-
þýðuflokksins fyrir um 70 árum.
Vonandi bera stjórnvöld gæfu til að
átta sig á því.
Eftir Reyni
Arngrímsson » Samningar um sér-
hæfða heilbrigðis-
þjónustu lækna eru líka
stjórntæki til að stýra
og tryggja sanngjarnt
greiðsluhlutfall almenn-
ings.
Reynir Arngrímsson
Höfundur er formaður
Læknafélags Íslands.
Samningar um jafna aðstöðu
til heilbrigðisþjónustu
Í fréttatímum Ríkissjón-
varpsins á laugardags- og
sunnudagskvöld voru fluttar
langar og svolítið kostulegar
frásagnir af embætti sérstaks
saksóknara og svonefndu Al
Thani-máli sem dæmt var í
Hæstarétti í októbermánuði
2016. Segja má að þetta hafi
verið í stíl lofgjörða um þetta
embætti. Þess var hvergi getið
að stofnun þessa embættis á
sínum tíma og ýmis verk þess
meðan það starfaði hefur hlotið hvassa og
rökstudda gagnrýni margra lögfræðimennt-
aðra manna. Svo er einnig um dóm Hæsta-
réttar í Al Thani-málinu. Íslendingar minn-
ast sjálfsagt flestir hinnar miklu
baráttukonu Evu Joly sem kom fram í sjón-
varpi hér á landi fyrst eftir hrunið mikla og
hvatti landann til dáða í refsimálum. Hún var
ekki lögfræðingur og byggði málflutning
sinn ekki á mati á því hvort refsilög hefðu
verið brotin í aðdraganda hrunsins. Hún var
miklu fremur einhvers konar áróðurskona
sem virtist kannski aðallega vera andvíg
hinu kapítalíska kerfi sem hér var að nokkru
leyti við lýði. Virtist hún telja upplagt að nota
hörmungar þjóðarinnar til að ráðast gegn
því kerfi. Þessi lævísa kona virtist vefja þjóð-
inni um fingur sér, þannig að kjörnir fyr-
irsvarsmenn fengu engu um ráðið. Flogið
hefur fyrir að Eva Joly hafi meðal annars
mætt á fund eða fundi með saksóknurum og
lagt á ráðin um ráðabrugg þeirra gagnvart
fjölmiðlum til að vinna almenning og dóm-
stóla á sitt band, án þess að þekking á laga-
reglum þvældist þar fyrir. Á hún að hafa
sagt þeim hvernig ætti að „vinna“ í frétta-
miðlum. Ná skyldi persónulegu sambandi við
einstaka fréttamenn og telja þeim trú um að
þeir væru komnir í samband sem aðrir fjöl-
miðlar hefðu ekki. Svo væri hægt að fóðra þá
á „upplýsingum“ þannig að þeir yrðu fyrstir
með fréttina og fengju klapp á bakið. Um
leið yrði skapaður grundvöllur fyrir fram-
gangi krafna á hendur sök-
uðum mönnum fyrir dóm-
stólum sem væru veikburða og
afar hallir undir almennings-
álitið. Kannski hinn fyrrver-
andi en sérstaki saksóknari sé
tilbúinn til að staðfesta rétt-
mæti þessa orðróms? Þegar ég
hlustaði á hinar einhliða lofrull-
ur fréttastofu RÚV tvo daga í
röð um þetta embætti og verk
þess, datt mér í hug að nú hlyti
að standa fyrir dyrum meðferð
dómsmála þar sem beita yrði
aðferðum Joly fremur en lög-
fræðinnar til að ná fram sakfellingum. Ég
veit svo sem ekki hvort það er rétt en fróð-
legt verður að fylgjast með þessu næstu
daga. Allavega er ljóst að þessir pistlar í
RÚV eiga fátt skylt við hlutlausa frétta-
mennsku. Varla hafa þeir samt verið „kost-
aðir“ af þeim sem lofið hlutu. Ég hef, m.a. í
bókum mínum, gert grein fyrir þeirri skoð-
un að aldrei eigi að stofna sérstök saksókn-
arembætti til að sinna afmörkuðum flokkum
ætlaðra afbrota. Það er fyrst og fremst
vegna þess að öll sakamál eiga að hljóta
sambærilega meðferð. Það á ekki að stofna
baráttuembætti til að ná fram niðurstöðum í
einum flokki mála sem ekki standast saman-
burð við meðferð mála almennt. Allir sakaðir
menn eiga rétt á sams konar meðferð mála
sinna. Og má ég frábiðja mér fagnaðarlæti
saksóknara í fjölmiðlum yfir því að hafa náð
fram áfellisdómum hjá veikburða dómstól-
um, sem aldrei hefðu átt að kveða þá upp.
Lofgjörðir í
fréttatímum RÚV
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson
»Ná skyldi persónulegu
sambandi við einstaka
fréttamenn og telja þeim trú
um að þeir væru komnir í
samband sem aðrir fjöl-
miðlar hefðu ekki.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er lögmaður.