Morgunblaðið - 25.09.2018, Page 31

MENNING 31
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. SEPTEMBER 2018
Leigumorðingjunum Greerog Cameron reynist ekkiauðvelt að festa hendur áHawline-skrímslinu sem
þeir eru fengnir til að útrýma en það
hefur lagt undir sig hið afskekkta
Hawkline-setur og breytt því í fanta-
síukenndan furðustað. Þessum rýni
gekk á sínum tíma líka illa að koma
höndum yfir eintak af þessari fimmtu
skáldsögu Richards Brautigan (1935-
1984) af tíu; þá var ég búsettur í New
York og hafði fundið allar hinar en
Hawk-
line-skrímslið
smaug mér lengi
vel úr greipum,
eins og ljóskennt
skrímslið gerir
einnig í sögunni
þar til leigumorð-
ingjarnir finna
ráð sem dugir. En
það var mikilvægt að eiga allar bæk-
ur þessa merka höfundar, fannst mér
þá og finnst það nú, en haldið er nú
áfram að kynna verk hans fyrir ís-
lenskum lesendum með þessari fínu
þýðingu.
Brautigan stytti sér aldur ári áður
en hann hefði orðið fimmtugur en þá
hafði hann sent frá sér tuttugu bæk-
ur; skáldsögurnar tíu, níu ljóðasöfn
og eitt smásagnasafn. Fyrstu ljóða-
bækurnar komu út seint á sjötta ára-
tugnum en Brautigan sló í gegn með
fyrstu og þekktustu skáldsögu sinni,
Silungsveiði í Ameríku, sem kom út
árið 1967.
Brautigan var einn af lykilhöf-
undum hippaáranna vestanhafs.
Hvort sem hann skrifaði ljóð eða
prósa var textinn alltaf frumlegur og
hnyttinn, tók í sífellu óvæntar vend-
ingar, æði galgopalegur, stútfullur af
einkennandi og bráðskemmtilegum
myndlíkingum, og líka fullur af leik
og lífsfjöri, en undir niðri var samt
alltaf djúp og merkingarfull kvika.
Gyrðir Elíasson tók að kynna verk
Brautigans fyrir íslenskum lesendum
en hann hefur þýtt fjórar skáldsagna
hans. Svo berist ekki burt með vind-
um kom út árið 1989, Vatnsmel-
ónusykur 1991, Silungsveiði í Am-
eríku árið 1992 og Ógæfusama konan
kom út árið 2006. Þá þýddi Hörður
Kristjánsson Heljarslóðarhattinn
sem kom út árið 2005. Ýmis ljóð eftir
Brautigan hafa auk þess komið út á
íslensku í safnritum og í tímaritum.
Í Hawkline-skrímslinu leikur
Brautigan sér á bráðskemmtilegan
hátt með tvö bókmenntaform sem
hafa verið mjög við alþýðuskap; sag-
an byrjar í anda kúrekareyfara og
fær svo á sig sífellt hressilegri fanta-
síublæ. Og undirtitillinn, „gotneskur
vestri“, vísar í þann samruna furðu-
fyrirbæra sem manngerð skrímsli
eru og kúrekasagna í vestrum kvik-
mynda og reyfara.
Sagan gerist í upphafi síðustu ald-
ar og hefst þar sem aðalpersónurnar,
leigumorðingjarnir Greer og Came-
ron – „sem litu út einsog pollrólegur
kjarni eimaður úr hörku og harð-
ýðgi“ – eru á Hawaii í vinnu sinni við
að drepa fólk. En það verkefni fer
ekki vel og gefur tóninn fyrir óvænt-
ar vendingar frásagnarinnar, en slík-
ar vendingar eru einmitt lyk-
ileinkenni á texta Brautigan – sem er
afar vel þýddur af Þórði Sævari Jóns-
syni. Hann nær að færa kjarna frá-
sagnarinnar, og þar á meðal allar
hnyttnu líkingarnar, á tærri og fíni
íslensku sem rennur vel.
Ung indíánastúlka hefur uppi á
Greer og Cameron þar sem þeir eru í
hóruhúsi í Portland, eftir að einu
verkefni er lokið og annað bíður, og
fær þá til að ferðast með sér að hinu
einangraða Hawkline-setri í Austur-
Oregon. Þar koma þeir að stórhýsi
sem er gegnkalt, enda íshellar undir
því, og hin fagra ungfrú Hawkline
tekur á móti þeim og ræður þá til að
drepa skrímslið sem hún segir búa
þar í hellinum og hafi drepið vísinda-
manninn föður þeirra.
Fyrri hluti sögunnar fjallar um
bakgrunn leigumorðingjanna og
ferðalagið að setrinu með indíána-
stúlkunni en í hinum seinni aukast
furðurnar til muna; indíánastúlkan
breytist í tvíburasystur ungfrú
Hawkline, risi verður dvergur, regn-
hlífastandur er ekki það sem hann
sýnist vera og ljós og skuggi eru ekki
endilega bara það.
Hawkline-skímslið er ekki ein af
allra bestu sögum Brautigans, býr
ekki fyllilega yfir dýpt, fegurð og
trega fyrstu þriggja sagnanna sem
Gyrðir þýddi, en er engu að síður
bráðskemmtileg aflestrar. Þetta er
ærslafull og frumleg frásögn og
nauðsynleg viðbót fyrir þá sem þegar
hafa fallið fyrir heimi höfundarins –
og sagan er eflaust líka góð leið fyrir
nýja lesendur inn í þann einstaka og
stórmerkilega sagnaheim.
Skrímsli í efnablöndunni
Brautigan Hér „leikur Brautigan sér á bráðskemmtilegan hátt með tvö bók-
menntaform sem hafa verið mjög við alþýðuskap; sagan byrjar í anda
kúrekareyfara og fær svo á sig sífellt hressilegri fantasíublæ,“ segir rýnir.
Skáldsaga
Hawkline-skrímslið.
Gotneskur vestri bbbbn
Eftir Richard Brautigan.
Þórður Sævar Jónsson íslenskaði.
Dimma, 2018. Kilja, 182 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
Aðeins nokkrum misserum eftir að
Metropolitan-safnið í New York
leigði hina rómuðu safnbyggingu
arkiteksins Marcels Breuer við 75.
stræti og Madison Avenue þar í borg
undir sýningar samtímadeildar safns-
ins undir heitinu Met Breuer, sýn-
ingar sem margar hverjar hafa vakið
mikla eftirtekt, greinir The New
York Times frá því að Metropolitan
muni framleigja Breuer-bygginguna
til Frick Collection og hætta starf-
semi undir því þaki.
Whitney-safnið var til húsa í Breu-
er-byggingunni frá árinu 1966, er lok-
ið var við byggingu þess, allt þar til
safnið var flutt árið 2014 syðst í
Chelsea-hverfið neðar á Manhattan.
Þá hafði stjörnuarkitektinn David
Chipperfield hannað nýja álmu undir
samtímalist við Metropolitan-safnið
og gerðu þáverandi stjórnendur
safnsins leigusamning um hina frið-
uðu Breuer-byggingu til átta ára, og
hugðust setja þar upp sýningar á
samtímalist út leigutímann, meðan á
byggingaframkvæmdum staði við að-
alsafnið. En samkvæmt fréttum mun
Frick Collection nú taka yfir síðustu
þrjú ár leigusamningsins.
Eftir tap á rekstri hins gríðarstóra
og merkilega Metropolitan-safns í
nokkur ár beita nýir stjórnendur nú
miklu aðhaldi og er flutningurinn úr
Breuer-byggingunni, aðeins tveimur
árum eftir að flutt var þar inn, sagður
hluti af því. Þá mun Chipperfield vera
að einfalda hönnunina á nýju álmunni
sem fyrir vikið á ekki að kosta um 600
milljónir dala heldur um 500 millj-
ónir.
The Frick Collection er safn rekið í
glæsihýsi fyrrverandi auðkýfings,
Henry Clay Frick (1849-1919), við
Fimmtu breiðgötu og 70. stræti. Þar
má skoða heimilið í lítið breyttri
mynd og gríðarlega merkilegt lista-
verkasafn Frick, með lykilverkum
listamanna á borð við Bellini, Rem-
brandt, Vermeer, Gainsborough, Go-
ya og Whistler. Stjórn Frick Collec-
tion hefur árum saman reynt að ná
samkomulagi við skipulagsyfirvöld í
New York, og nærstu nágranna, um
að fá að byggja við stofnunina í bak-
garði og nú er nánast komið grænt
ljós á það og öll leyfi í höfn. Stjórn-
endur safnsins segja að með flutn-
ingnum í Breuer-bygginguna meðan
á framkvæmdum stendur, sem verð-
ur í nokkur ár, geti verkin verið
áfram til sýnis, og sett fram í mark-
vissu samtali við önnur sem verði
fengin að láni. efi@mbl.is
Metropolitan-safnið fer út,
Frick Collection flytur inn
Morgunblaðið/Einar Falur
Merkilegt Rómuð safnbygging Marcels Breuer við Madison Avenue er eitt
frægasta verk svokallaðs brútalisma á arkitektúr í Bandaríkjunum.
Ronja Ræningjadóttir (None)
Sun 30/9 kl. 13:00 6. s Sun 21/10 kl. 13:00 12. s Sun 25/11 kl. 17:00 22. s
Sun 30/9 kl. 16:00 7. s Sun 21/10 kl. 16:00 13. s Lau 1/12 kl. 14:00 Auka
Lau 6/10 kl. 17:00 Auka Sun 28/10 kl. 13:00 14. s Lau 1/12 kl. 17:00 23. s
Sun 7/10 kl. 13:00 8. s Sun 28/10 kl. 16:00 15. s Sun 2/12 kl. 14:00 Auka
Sun 7/10 kl. 16:00 9. s Sun 4/11 kl. 13:00 16. s Sun 2/12 kl. 17:00 24. s
Lau 13/10 kl. 17:00 Auka Sun 4/11 kl. 16:00 17. s Sun 9/12 kl. 14:00 Auka
Sun 14/10 kl. 13:00 10. s Sun 11/11 kl. 13:00 18. s Sun 9/12 kl. 17:00 25. s
Sun 14/10 kl. 16:00 11. s Sun 11/11 kl. 16:00 19. s Sun 30/12 kl. 13:00 26. s
Lau 20/10 kl. 15:00 Auka Sun 18/11 kl. 13:00 20. s Sun 30/12 kl. 16:00 27. s
Lau 20/10 kl. 18:30 Auka Sun 18/11 kl. 16:00 21. s
Stórskemmtilegur og æsispennandi söngleikur fyrir alla fjölskylduna!
Fly Me To The Moon (Kassinn)
Fös 28/9 kl. 19:30 Frums Sun 14/10 kl. 19:30 6. s Sun 28/10 kl. 19:30 11. s
Sun 30/9 kl. 19:30 2. s Fim 18/10 kl. 19:30 7. s Fös 2/11 kl. 19:30 12. s
Lau 6/10 kl. 19:30 3. s Lau 20/10 kl. 19:30 8. s Lau 3/11 kl. 19:30 13. s
Sun 7/10 kl. 19:30 4. s Sun 21/10 kl. 20:00 9. s Sun 4/11 kl. 19:30 14. s
Fös 12/10 kl. 19:30 5. s Fös 26/10 kl. 19:30 10. s Sun 11/11 kl. 19:30 15. s
Nýtt verk eftir höfund hins geysivinsæla leikrits Með fulla vasa af grjóti
Ég heiti Guðrún (Kúlan)
Fös 5/10 kl. 19:30 Frums Lau 13/10 kl. 17:00 Auka Fös 19/10 kl. 19:30 Auka
Lau 6/10 kl. 17:00 Auka Lau 13/10 kl. 19:30 5. s Lau 20/10 kl. 17:00
Sun 7/10 kl. 17:00 2. s Sun 14/10 kl. 19:30 6. s Sun 21/10 kl. 17:00 9. s
Mið 10/10 kl. 19:30 3. s Þri 16/10 kl. 19:30 Auka Þri 23/10 kl. 19:30 10. s
Fim 11/10 kl. 19:30 4. s Mið 17/10 kl. 19:30 7. s
Barátta konu fyrir því að hafa stjórn á eigin lífi
Svartalogn (Stóra sviðið)
Fim 27/9 kl. 19:30 12. s
Heillandi verk um óvæntu möguleikana í lífinu
Slá í gegn (Stóra sviðið)
Lau 29/9 kl. 19:30 40. s Fös 5/10 kl. 19:30 41. s Fös 19/10 kl. 19:30 42. s
Einstaklega litríkt sjónarspil og frábær skemmtun fyrir alla fjölskylduna!
Samþykki (Stóra sviðið)
Fös 26/10 kl. 19:30 Frums Fös 2/11 kl. 19:30 4. s Fös 23/11 kl. 19:30 7. s
Lau 27/10 kl. 19:30 2. s Lau 10/11 kl. 19:30 5. s Lau 24/11 kl. 19:30 8. s
Fim 1/11 kl. 19:30 3. s Fös 16/11 kl. 19:30 6. s
Kraftmikið, splunkunýtt verk sem sló í gegn í Breska þjóðleikhúsinu.
Insomnia (Kassinn)
Fös 9/11 kl. 19:30 Frums Fös 16/11 kl. 19:30 3. s Fös 23/11 kl. 19:30 5. s
Lau 10/11 kl. 19:30 2. s Lau 17/11 kl. 19:30 4. s
Brandarinn sem aldrei deyr
Klókur ertu Einar Áskell (Brúðuloftið)
Lau 6/10 kl. 13:00 Lau 13/10 kl. 13:00 Lau 20/10 kl. 13:00
Lau 6/10 kl. 15:00 Lau 13/10 kl. 15:00 Lau 20/10 kl. 15:00
Nokkrar gamlar spýtur og góð verkfæri geta leitt mann inn í nýjan heim
Reykjavík Kabarett (Þjóðleikhúskjallarinn)
Fös 28/9 kl. 22:00
Daður og dónó
Improv Ísland (Þjóðleikhúskjallari)
Mið 3/10 kl. 20:00 Mið 24/10 kl. 20:00 Mið 14/11 kl. 20:00
Mið 10/10 kl. 20:00 Mið 31/10 kl. 20:00 Mið 21/11 kl. 20:00
Mið 17/10 kl. 20:00 Mið 7/11 kl. 20:00 Mið 28/11 kl. 20:00
Spunasýningarnar vinsælu snúa aftur - engin sýning eins!
leikhusid.is | midasala@leikhusid.is | 551 1200
Ert þú á leið í leikhús? Pantaðu ljúffengar veitingar til
að njóta fyrir sýningu eða í hléi á borgarleikhus.is
Rocky Horror (Stóra sviðið)
Lau 29/9 kl. 20:00 59. s Fim 11/10 kl. 20:00 61. s Lau 20/10 kl. 20:00 63. s
Fös 5/10 kl. 20:00 60. s Fös 12/10 kl. 20:00 62. s Fös 2/11 kl. 20:00 aukas.
Besta partýið hættir aldrei!
Allt sem er frábært (Litla sviðið)
Fim 27/9 kl. 20:00 6. s Lau 6/10 kl. 20:00 9. s Lau 13/10 kl. 20:00 12. s
Fös 28/9 kl. 20:00 7. s Sun 7/10 kl. 20:00 10. s Fös 26/10 kl. 20:00 aukas.
Lau 29/9 kl. 20:00 8. s Fös 12/10 kl. 20:00 11. s
Gleðileikur um depurð.
Dúkkuheimili, annar hluti (Nýja sviðið)
Fim 27/9 kl. 20:00 4. s Sun 30/9 kl. 20:00 aukas. Sun 7/10 kl. 20:00 9. s
Fös 28/9 kl. 20:00 5. s Fös 5/10 kl. 20:00 7. s Mið 10/10 kl. 20:00 aukas.
Lau 29/9 kl. 20:00 6. s Lau 6/10 kl. 20:00 8. s Fim 11/10 kl. 20:00 10. s
Athugið, sýningum lýkur 3. nóvember.
Kvenfólk (Nýja sviðið)
Fim 22/11 kl. 20:00 1. s Fös 30/11 kl. 20:00 5. s Fim 13/12 kl. 20:00 9. s
Fös 23/11 kl. 20:00 2. s Lau 1/12 kl. 20:00 6. s Fös 14/12 kl. 20:00 10. s
Lau 24/11 kl. 20:00 3. s Fös 7/12 kl. 20:00 7. s Sun 16/12 kl. 20:00 11. s
Sun 25/11 kl. 20:00 4. s Lau 8/12 kl. 20:00 8. s Fös 28/12 kl. 20:00 12. s
Drepfyndin sagnfræði með söngvum.
Elly (Stóra sviðið)
Mið 26/9 kl. 20:00 148. s Fim 4/10 kl. 20:00 152. s Sun 14/10 kl. 20:00 156. s
Fim 27/9 kl. 20:00 149. s Lau 6/10 kl. 20:00 153. s Fim 18/10 kl. 20:00 157. s
Fös 28/9 kl. 20:00 151. s Sun 7/10 kl. 20:00 154. s Fös 19/10 kl. 20:00 158. s
Sun 30/9 kl. 20:00 150. s Lau 13/10 kl. 20:00 155. s Sun 21/10 kl. 20:00 159. s
Stjarna er fædd.
Atvinna