Morgunblaðið - 01.10.2018, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 1. OKTÓBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þær kjara-viðræðursem fram-
undan eru snúast
um lífskjör. Þetta
var meðal þess
sem fram kom í
samtali Halldórs
Benjamíns Þor-
bergssonar, framkvæmda-
stjóra Samtaka atvinnulífsins,
og Ragnars Þórs Ingólfs-
sonar, formanns VR, í þætt-
inum Þingvöllum á K100 í
gærmorgun.
Út af fyrir sig er augljóst að
kjaraviðræður eiga að snúast
um lífskjör en þau vilja þó
stundum gleymast og kjara-
viðræðurnar fara að snúast
um aðra hluti í raun og niður-
staðan getur þá jafnvel orðið
lífskjaraskerðing vegna
óskynsamlegra samninga.
Lífskjör snúast ekki síst um
kaupmátt, það er að segja um
það hvað fólk fær fyrir krón-
urnar sínar. Það er til lítils að
semja um fleiri krónur ef
krónurnar skila litlu í raun til
launafólks. Þess vegna skipta
skattar líka miklu máli og
Björt Ólafsdóttir þáttar-
stjórnandi spurði Halldór og
Ragnar að því hvers vegna að-
ilar vinnumarkaðarins sam-
einuðust ekki um að krefjast
lægri skatta, bæði á fólk og
fyrirtæki. Báðir tóku út af fyr-
ir sig jákvætt í þetta, sem lof-
ar góðu um að útspil ríkisins
að þessu leyti gæti liðkað fyrir
skynsamlegum samningum.
Annað sem töluvert var
rætt voru húsnæðismálin og
lagði Ragnar sérstaklega
áherslu á þau. Taldi hann að
byggja þyrfti miklu meira og
auðvelda fólki að eignast hús-
næði. Það er mikið til í þessu
þó að ekki sé sama hvernig að
því er staðið. Meginatriðið er
að sveitarfélögin á höfuð-
borgarsvæðinu, aðallega
Reykjavík, tryggi nægt fram-
boð lóða og ýti undir byggingu
nýrra íbúða. Mikið hefur vant-
að upp á þetta hjá Reykja-
víkurborg mörg undanfarin ár
og þó að önnur sveitarfélög
hafi bætt það upp að ein-
hverju leyti með auknu fram-
boði hefur það engan veginn
dugað til. Reykjavík er í lykil-
stöðu til að laga húsnæðis-
skortinn og halda húsnæðis-
verði niðri, en því miður hefur
áhugi borgaryfirvalda allur
verið að koma upp íbúðum í
Miðbænum á milljón krónur á
fermetrann, en standa gegn
uppbyggingu þar sem hún er
ódýrust, sem er í útjaðri
borgarinnar.
Ragnar nefndi að ráðist
hefði verið af myndarskap í
byggingu Breiðholts á sínum
tíma, en það var á
þeim tíma í útjaðri
borgarinnar og
þar reis hratt upp
hagstætt hús-
næði. Sama gerð-
ist þegar land var
í stórum stíl brot-
ið undir bygg-
ingar í Grafarvogi og nægt
framboð tryggt svo að allir
sem vildu gætu eignast hús-
næði. Þetta er hægt að endur-
taka sé vilji til þess hjá
Reykjavíkurborg og í raun
nær að beina húsnæðiskröf-
unni þangað en að ríkisvald-
inu.
Þá var rætt um styttri
vinnutíma og vissulega er
æskilegt að halda honum hóf-
legum. En í því efni má líka
benda á að spjótin mættu
standa á Reykjavíkurborg,
því að heildartíminn sem fer í
vinnu, að meðtöldum tíman-
um sem það tekur að ferðast í
og úr vinnu, hefur lengst
vegna tregðu borgaryfirvalda
til að greiða fyrir samgöng-
um. Eða öllu heldur, sem iðu-
lega hefur verið raunin, vilja
borgaryfirvalda til að hindra
umferð og minnka afkasta-
getu gatnakerfisins. Það er
líka lífskjaramál að þurfa ekki
að sitja löngum stundum að
óþörfu í biðröð en eiga þær
stundir frekar heima í faðmi
fjölskyldunnar.
En þó að kjarasamningar
snúist um lífskjör í stærra
samhengi verður meðal ann-
ars deilt um krónutölur,
lægstu laun og prósentur í
komandi kjarasamningum.
Það er óhjákvæmilegt en það
er um leið mikilvægt að sú
umræða fari fram í samhengi
við stöðuna í efnahags- og at-
vinnulífi og að niðurstaða
samninganna verði á þá leið
að bæta raunverulega lífskjör
alls almennings hér á landi.
Íslendingar hafa á síðustu
árum notið lífskjarabóta sem
eru í það minnsta með þeim
mestu í sögu landsins. Og það
er án efa vandasamt að finna
dæmi um slíkan lífskjarabata
þótt horft sé víðar um heim.
Það gefur auga leið að lífs-
kjarabatinn getur ekki haldið
áfram á sama hraða um alla
framtíð. Þess vegna snúast
komandi samningar ekki að-
eins um að halda áfram að
bæta lífskjörin heldur einnig
um að glutra ekki niður þeim
lífskjarabata sem náðst hefur.
Það er ekki síður vandasamt
og gerir miklar kröfur til að-
ila vinnumarkaðarins, sem og
hins opinbera, að nálgast
kjaramálin að þessu leyti af
þeirri framsýni og ábyrgð
sem landsmenn eiga skilið.
Nú þarf ekki aðeins
að sækja enn betri
lífskjör, ekki er síður
mikilvægt að glutra
ekki niður því sem
náðst hefur}
Lífskjörin eru lykilatriði
Í
síðustu viku tók Bjarni Benediktsson,
fjármála- og efnahagsráðherra, for-
maður Sjálfstæðisflokksins á móti
skýrslu úr hendi dr. Hannesar Hólm-
steins Gissurarsonar, prófessors í
stjórnmálafræði við Háskóla Íslands. Skýrsl-
una hafði dr. Hannes ritað að beiðni fjármála-
og efnahagsráðuneytis um erlenda áhrifaþætti
bankahrunsins 2008.
Gott og blessað. Íslenskur almenningur
greiddi 10 milljónir króna fyrir gerð þessarar
skýrslu. Í siðuðu ríki hefði verið ritað í inngangi
að höfundur hennar hefði um áratugaskeið ver-
ið áhrifamaður bak við tjöldin í Sjálfstæðis-
flokknum, sem stýrt hefði landinu meira eða
minna frá lýðveldisstofnun, og að hann hefði
sömuleiðis um áratugaskeið verið einn aðal-
áróðursmeistari þess flokks. Enga slíka um-
fjöllun er að finna í skýrslunni. Þó má í inngangi lesa þann
fyrirvara að höfundur hafi setið í bankaráði Seðlabankans
og skipulagt nokkrar ráðstefnur fyrir hönd bankans sem
kunni að valda einhverri skekkju á sýn hans á verkefnið.
Gott og blessað. Dr. Hannes hefur á sínum ferli sjaldan
farið leynt með sína flokkspólitísku afstöðu, enda engin
þörf á því. Hann hefur um áratugaskeið skrifað lipurlega
um málefni Sjálfstæðisflokks síns og önnur þau sam-
félagslegu mál hvar flokkur hans kemur við sögu, sem í
ljósi stjórnarþátttöku flokksins er ansi víða. Hannes skrif-
ar einnig lipurlega um málefni annarra flokka, aðkomu
þeirra að ýmsum atburðum í sögu landsins en þó ævinlega
með sinn Sjálfstæðisflokksbundna blekpenna
að vopni. Hér á Íslandi ætti hver sá sem eitt-
hvað hefur fylgst með stjórnmálum að geta
greint skrif hans, greint að þar er þess gætt
vandlega að sneiða framhjá hverju því sem
fellt gæti skugga á hans Sjálfstæðisflokk sem
og sneitt vandlega að því að krydda með
frjálsu lagi hvað það sem gæti komið sjálfstæð-
isflokkspólitískum andstæðingum miður.
Gott og blessað. En þá komum við að því
hvort það sé heppilegt að íslensk stjórnvöld
séu að velja slíkan einstakling til verks þegar
rita á trúverðuga skýrslu fyrir íslenska ríkið á
erlendri tungu, hvar tilgangurinn virðist að
koma í dreifingu sem víðast um heim? Erlend-
ir aðilar hafa mögulega ekki tök á að greina að
dr. Hannes hafi ekki bara verið óháður stjórn-
armeðlimur í Seðlabankanum heldur beinlínis
einn af sköpurum þess ástands sem leiddi af sér hið ís-
lenska bankahrun. Þegar skýrsla dr. Hannesar er þar að
auki stimpluð í bak og fyrir með velþóknun íslenskra
stjórnvalda er hætta á að lesandi álykti að hér sé á ferðinni
vandað faglegt rit frá virtum Háskóla. Þegar æviferill höf-
undar verður lesendum ljós er hætta á að það rýri enn
frekar trúverðugleika Íslands og Háskóla Íslands í augum
umheimsins. Það, auk milljónanna tíu sem við greiddum
fyrir verkið getur orðið okkur ansi dýrkeypt.
helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Opinberun Hannesar
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Efnarás ehf., dótturfélagHringrásar, hefur tekiðvið drifrafhlöðum úr raf-bílum sem hafa orðið fyr-
ir tjóni. Jóhann Karl Sigurðsson
rekstrarstjóri bendir á að rafhlöð-
urnar eigi að endast í a.m.k. sjö ár
og almennt ekki komið að endurnýj-
un.
Drifrafhlöður úr 4-5 tjónabílum
voru sendar í fyrsta sinn frá Efna-
rás til endurvinnslu í Belgíu í nóv-
ember í fyrra. Þar er lithíum endur-
unnið úr þeim. Næsti farmur fer
líklega á nýju ári, að sögn Jóhanns.
„Þetta er rándýrt í endur-
vinnslu og sá sem flutti bílinn inn
þarf að borga,“ sagði Jóhann. Bíla-
umboðin hafa greitt fyrir drifraf-
hlöður úr bílum sem þau fluttu inn.
Hafi einstaklingur flutt rafbílinn inn
þarf hann að borga. Kostnaðurinn
nemur yfir 1.000 kr./kg auk vsk. og
getur því numið 200-300 þúsund
krónum á bíl, allt eftir stærð.
Jóhann segir að rafhlöðum úr
rafbílum hafi tvisvar verið laumað
með öðrum rafhlöðum til Efnarásar.
Þær voru þá faldar í kari með öðrum
rafhlöðum. „Þetta getur verið mjög
hættulegt og valdið því að starfs-
menn okkar slasist,“ sagði Jóhann.
Hann segir mikilvægt að viður-
kenndir aðilar losi rafhlöðurnar úr
bílunum. Svo þurfi að pakka þeim
sérstaklega til flutnings. Sellurnar
eru losaðar í sundur og hverri pakk-
að inn sér. Þetta þarf að flytja á
gúmmí- eða plastbretti og skorða
vel. Ekki má leiða á milli sellana því
þá skapast eldhætta. Jóhann kveðst
hafa trú á að þegar endurvinnsla
drifrafhlaða þróast meira muni
kostnaðurinn lækka.
Ekkert úrvinnslugjald enn
Drifrafhlöður úr rafbílum eru
ekki í kerfinu hjá Úrvinnslusjóði, því
úrvinnslugjald hefur ekki verið lagt
á þær, að sögn Írisar Gunnars-
dóttur, rekstrarstjóra vöruflokka.
„Það er í skoðun hjá okkur og um-
hverfis- og auðlindaráðuneytinu
hvernig á að taka á því. Við erum að
ræða það þessa dagana,“ sagði Íris.
Hún segir að drifrafhlöður hafi
fallið til úr tjónabílum. Bílaumboðin
hafi samið við aðila sem komi þeim í
endurvinnslu. Eigendur bílanna hafi
aldrei verið látnir greiða úrvinnslu-
gjald sem standi straum af endur-
vinnslu/förgun þegar kemur að því
að líftíma rafhlöðunnar lýkur.
„Það á eftir að taka ákvörðun
um hvort það á að leggja þann
kostnað á bílinn strax í upphafi.
Þetta geta verið 200-300 þúsund á
bíl, eftir því hvað rafhlaðan er stór.
Svo verða rafhlöðurnar kannski ekki
ónothæfar fyrr en eftir 8-9 ár. Þá
eru þeir peningar búnir að liggja í
sjóði allan þann tíma,“ sagði Íris.
Hún segir viðbúið að miklar breyt-
ingar verði á þessu sviði. M.a. sé
rætt um að hægt verði að nýta gaml-
ar drifrafhlöður til geymslu á raf-
magni úr sólarsellum eða vindorku,
þótt þær dugi ekki til að knýja bíla.
„Svona bílarafhlöður eru búnar
til úr mörgum litlum einingum sem
eru tengdar við flókinn stjórnbúnað.
Enginn hér á landi getur gert neitt
við þetta. Það er dýrt að meðhöndla
rafhlöðurnar og þarf þekkingu og
réttan útbúnað til að taka þær úr
bílunum. Þetta þarf allt að fara til
útlanda og það er svo dýrt,“ sagði
Íris.
Lagabreytingu þarf til að
leggja úrvinnslugjald á drifraf-
hlöður rafbíla. Íris segir málið á
undirbúningsstigi og ekki ljóst hvort
og þá hvenær úrvinnslugjald verður
lagt á drifrafhlöður eða með hvaða
hætti það verður gert.
Dýrt að senda drif-
rafhlöður í úrvinnslu
Fáeinum rafgeymum úr rafbílum hefur verið
skilað til Efnamóttökunnar hf., að sögn Jóns H.
Steingrímssonar framkvæmdastjóra. Hann
sagði að rafgeymarnir fari í endurvinnslu er-
lendis og málmar úr þeim séu endurnýttir þar.
Rafgeymar sem innihalda lithíum, nikkel-
kadmíum og fleiri efni fara til Frakklands. Búa
þarf sérstaklega um rafgeyma sem innihalda
lithíum. Eldhætta getur fylgt komist vökvi í þá.
Sett eru rakadræg efni með rafgeymunum áður en þeir eru sendir úr
landi. Rafgeymar og eldfimar rafhlöður eru geymdar fjarri öðrum brenn-
anlegum efnum, helst í óupphitaðri útigeymslu. Geymslurnar eru oftar
en ekki vaktaðar.
Endurunnar erlendis
DRIFRAFHLÖÐUR RAFBÍLA
Ljósmynd/Wikimedia
Drifrafhlaða Margar einingar, eða sellur, eru tengdar saman og mynda
drifrafhlöðu rafbílsins. Vandasamt er að meðhöndla rafhlöðurnar.