Morgunblaðið - 19.10.2018, Side 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. OKTÓBER 2018
Sjötta Hringborð
norðursins (Arctic
Circle) hefst formlega í
dag í Hörpu. Eins og
jafnan frá árinu 2013
setur dr. Ólafur Ragnar
Grímsson þessa miklu
ráðstefnu sem hefur í
áranna rás verið sótt af
þúsundum manna frá
meira en 60 þjóðlönd-
um. Á netinu má sjá að
dagskráin í ár er 69 bls. Án Hörpu
hefði ekki verið unnt að stofna til
þessa stórvirkis en húsið rúmar þó
ekki alla fundina. Einn verður um
borð í skólaskipinu Sæbjörg og annar
í Safnahúsinu við Hverfisgötu svo
dæmi séu tekin.
Til fyrsta hringborðsins var boðað
árið 2013, ári áður en Rússar lögðu
undir sig Krímskaga í trássi við al-
þjóðalög. Á árunum fjórum sem liðin
eru frá innlimuninni hefur spenna
magnast jafnt og þétt milli ríkjanna
sem láta sig norðurslóðir mest varða.
Nýleg lögbrot GRU, leyniþjónustu
Rússahers, gera illt verra.
Vegna alls þessa beinist nú hern-
aðarleg athygli meira að norðurslóð-
um en áður. Öflugustu herveldi
Vesturlanda, Bandaríkin, Bretland
og Frakkland, auka viðbúnað sinn í
norðri til að bregðast við hervæðingu
Rússa þar.
Í næstu viku hefst NATO-varnar-
æfingin Trident Juncture 2018 fyrir
norðan Ísland og við Noreg með þátt-
töku um 50.000 hermanna.
Á níunda áratugnum vakti miklar
umræður þegar boðað var að banda-
rísk flugmóðurskip yrðu send norður
með strönd Noregs. Sovétmenn töldu
það mikla ögrun.
Nú heldur bandarískt flugmóður-
skip, Harry S. Truman, norður með
strönd Noregs til þátttöku í viðamik-
illi NATO-æfingu í fyrsta skipti í 30
ár. Í fyrirlestri á vegum Varðbergs
þriðjudaginn 16. október sagði
bandaríski aðmírállinn James G.
Foggo, stjórnandi Trident-æfingar-
innar, þetta enn staðfesta að sam-
staða NATO-þjóðanna með virkri og
öflugri þátttöku Bandaríkjamanna í
bandalaginu væri besta öryggis-
tryggingin á norðurslóðum.
Samtöl án
stefnumörkunar
Á dagskrá fyrsta
fundar Hringborðs
norðursins er liður sem
ber enska heitið Dia-
logues, Samtöl. Þeir
sem taka þátt í þeim eru
Lisa Murkowski, öld-
ungadeildarþingmaður
frá Bandaríkjunum,
Sergeji Kisljak, öld-
ungadeildarþingmaður
og fv. sendiherra Rússa
í Bandaríkjunum, Karmenu Vella,
umhverfis-, sjávarútvegs- og fiski-
málastjóri ESB, Fu Chengyu, fyrrv.
stjórnarformaður SINOPEC, olíu- og
efnavinnslurisafyrirtækis í Kína, og
Ségolène Royal, heimskautasendi-
herra Frakklands.
Án þess að draga á nokkurn hátt í
efa að þetta ágæta fólk stofni til fróð-
legs samtals í Silfurbergi Hörpu er
vert að hafa í huga að ekki er endilega
víst að það hafi mikil eða afgerandi
áhrif á stefnumörkun vegna norður-
slóða.
Lisa Murkowski frá Alaska skap-
aði sér óvild Donalds Trumps og fleiri
áhrifamanna meðal repúblíkana með
því að styðja ekki Brett Kavanaugh í
embætti hæstaréttardómara.
Sergeji Kisljak var sendiherra í
Bandaríkjunum þegar Rússar gerðu
atlögu að lýðræðislegum stjórnar-
háttum Bandaríkjanna með af-
skiptum af forsetakosningabarátt-
unni árið 2016. Að hann sé áhrifa-
maður í norðurslóðamálum er
ólíklegt enda situr hann í efri deild
rússneska þingsins fyrir Mordóvíu
sem er fjarri heimskautsbaugnum.
Karmenu Vella er gamalreyndur
stjórnmálamaður frá Möltu. Kjör-
tímabili hans í framkvæmdastjórn
ESB lýkur á næsta ári svo ekki er
mikillar stefnumörkunar að vænta af
hans hendi.
Ségolène Royal reyndi á sínum
tíma að verða Frakklandsforseti fyrir
sósíalista en misheppnaðist. Emm-
anuel Macron forseti hefur öðrum
málum að sinna um þessar mundir og
á næstunni en heimskautamálunum.
Pólitískt svipmót hringborðsins um
þessar mundir tengist einkum vest-
norrænu löndunum og Skotlandi.
Stjórnir allra þessara landa eru háðar
stuðningi annarra í varnar- og örygg-
ismálum. Þess vegna má segja að þær
hafi lítil áhrif á framvinduna sem ein-
kennir mest samskipti ríkja á norður-
slóðum um þessar mundir. Athygli
hefur beinst að viðleitni stjórna Dan-
merkur og Bandaríkjanna undanfarið
til að hindra aðild Kínverja að græn-
lenskri flugvallargerð.
Fyrir stjórnir Skotlands, Færeyja
og Grænlands skiptir miklu að fá
þennan alþjóðlega vettvang til að
kynna sjónarmið sín.
Kína og Rússland í forgrunni
Hringborð norðursins skiptist í
allsherjarfundi og minni fundi um
sérgreind efni. Fámennir fundir gefa
sérfræðingum eða áhugamönnum um
ákveðin norðurslóðasvið tækifæri til
að bera saman bækur sínar. Vegna
þess hve margir sækja hringborðið
hafa þessir fundir verulegt gildi fyrir
þá sem sinna sérgreindum verk-
efnum þótt þeir dragi ekki að sér at-
hygli annarra.
Skipuleggjendur hringborðsins
velja efni sem tekin eru fyrir á alls-
herjarfundum. Þar vekur athygli hve
mikið er gert með rannsóknir Rússa
norðan heimskautsbaugs. Kynningu
á þeim er veittur tími á allsherjar-
fundi að morgni laugardags 20. októ-
ber.
Að kvöldi sama laugardags er þátt-
takendum boðið á Kínakvöld í
Norðurljósum Hörpu þar sem Ólafur
Ragnar er meðal ræðumanna en jafn-
framt verða sýnd kínversk töfra-
brögð og kung fu.
Sé litið yfir dagskrána má segja að
Rússum og Kínverjum sé nú skipað í
heiðurssæti við hringborðið. Er það
vegna þess að ekki var annarra kosta
völ eða til að sýna þessum þjóðum
sérstaka virðingu? Því skal ekki svar-
að.
Kínverjar verða ekki aðeins með
menningarkvöld. Dagskrá Hring-
borðs norðursins teygir sig að þessu
sinni yfir á mánudaginn 22. október
og norður að Kárhóli í Þingeyjar-
sýslu. Þar verður klippt á borða til að
opna kínverska norðurljósastöð –
með þátttöku Ólafs Ragnars og Lilju
Daggar Alfreðsdóttur mennta- og
menningarmálaráðherra og annarra
fyrirmenna.
Forysta Íslands
Á næsta ári taka Íslendingar við
formennsku í tveimur ráðum sem
skipta miklu fyrir samstarf norður-
slóðaþjóða: Norðurskautsráðinu og
Efnahagsráði norðurslóða. Gegna
þeir formennskunni í tvö ár eða fram
til ársins 2021.
Heiðar Guðjónsson hagfræðingur
verður formaður efnahagsráðsins og
segist ætla að leggja höfuðáherslu á
samstarf um flugumferðarstjórn og
gagnaflutninga.
Efnahagsráð norðurslóða var
stofnað að frumkvæði Kanadamanna
árið 2014. Ráðið er sjálfstæður vett-
vangur með það meginmarkmið að
stuðla að sjálfbærri og ábyrgri þróun,
efnahagsvexti og samfélagsþróun á
norðurslóðum og stuðla að stöðugu,
fyrirsjáanlegu og gagnsæju við-
skiptaumhverfi.
Norðurskautsráðið er samstarfs-
vettvangur átta ríkisstjórna og lík-
lega sá mikilvægasti sem fellur undir
stjórn Íslendinga. Nú gerist það á
tímum þegar verulega kann að reyna
á innviði ráðsins vegna aukinnar
spennu í samskiptum aðildarríkj-
anna.
Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar
Katrínar Jakobsdóttur er vikið að
norðurslóðamálum með þessum
orðum:
„Ísland mun gegna formennsku í
Norðurskautsráðinu 2019-2021. Mál-
efni norðurslóða snerta nær allar
hliðar íslensks samfélags og eru for-
gangsmál í íslenskri utanríkisstefnu.
Ísland mun á vettvangi Norður-
skautsráðsins einkum leggja áherslu
á heimsmarkmið Sameinuðu þjóð-
anna, loftslagsmál og málefni hafsins.
Í samræmi við samþykkta norður-
slóðastefnu Íslands verður sérstök
áhersla lögð á réttindi frumbyggja og
jafnrétti kynjanna.“
Þetta eru ágæt markmið en ólík-
legt er að þau séu í takt við það sem
hæst ber í umræðum um norðurslóðir
á næstu misserum.
Eftir Björn
Bjarnason
» Pólitískt svipmót
hringborðsins um
þessar mundir tengist
einkum vestnorrænu
löndunum og Skotlandi.
Björn Bjarnason
Höfundur er fv. ráðherra.
Rússar og Kínverjar í heiðurssæti við hringborðið
Morgunblaðið/RAX
Fyrir nokkrum dög-
um barst mér vitn-
eskja um að fjallað
hefði verið allmikið um
óverðuga persónu
mína á lokuðu vef-
svæði á Fasbók. Svo er
að sjá sem Sóley
Tómasdóttir, fyrrver-
andi forseti borgar-
stjórnar Reykjavíkur,
hafi staðið fyrir stofn-
un þessa svæðis. Það
er nefnt „Karlar gera merkilega
hluti“. Yfirskrift Sóleyjar á svæðinu
er eftirfarandi:
„Reglur hópsins:
1. Þetta er öruggt svæði fyrir kon-
ur (og örfáa karla) til að hæðast að
feðraveldinu. Óheimilt er að dreifa
eða birta efni hópsins að hluta til eða
í heild og fjölmiðlum er óheimilt að
fjalla um það sem hér fer fram.
2. Hér eru birtar fréttir og myndir
úr umfjöllun um merkilega karla að
gera merkilega hluti (ekki skjáskot
af samtölum, póstum eða almenn
kvenfyrirlitning – það eru til aðrir
hópar fyrir slíkt).
3. Rökræður eru ekki leyfðar.
Þetta er sem áður segir öruggt
svæði fyrir konur þar sem engin á að
þurfa að rökstyðja eða útskýra það
sem átt er við. Rökræður eru fínar
en eiga heima í öðrum hópum.“
Ég aflaði mér aðgangs að svæðinu
í því skyni að kynna mér hvað um
mig hefði verið sagt.
Þá kom í ljós að ekki
höfðu verið gerðar við
mig neinar gælur.
Greinilegt var að rit-
höfundar síðunnar
báru þungan hug til
mín og hrakyrtu mig á
marga vegu. Hvergi
var samt að finna
minnsta rökstuðning
fyrir þessum málstað.
Illfygliskarlagerpi
Á svæðinu sá ég
meðal annars eftirfar-
andi ummæli um mig:
Maggý Helga Jóhannsdóttir
Möller: „Megi hann fokka sér. Við-
bjóður.“
Heiða Hrönn Sigmundsdóttir:
„Hvílíkt ógeð sem þetta kvikindi er.“
Kristín Krantz: „Jón Steinar get-
ur hoppað upp í rass.“
Undir þetta tóku Margrét Ágústs-
dóttir: „og tekið hina kallana með
sér, hann kæmi nokkrum fyrir þar
með sér“ og einnig Nína Vigdísar-
dóttir Björnsdóttir.
„Örugglega enda búinn að vera
með hausinn þar svo árum skiptir.“
Þórlaug Borg Ágústsdóttir: „Mig
minnti að þessi gaur væri fáviti. Það
er alveg rétt munað.“
Steinunn Þorgerðar Friðriksdótt-
ir: „Hver önnur ætlar að skála í
kampavíni þegar þetta illfygliskarla-
gerpi hrekkur upp af, meina Jón
Steinar.“
Mig rak eiginlega í rogastans
samtal okkar með því að hún skellti
á mig símanum.
Nú hófst ný bylgja athugasemda
um mig á svæðinu góða. Nú var svo
að sjá sem ég hefði beitt ofbeldi með
því að hringja til að óska eftir að fá
að hitta þetta hatursfólk mitt.
Guðlaug María Pálsdóttir sagði
þetta vera „ofbeldismannalegt“ og
síðar að þetta væri „mjög basic of-
beldismanna stjórnunarhegðun“.
Hildur Ósk: „Ojjj. Þetta er óhugn-
anleg hegðun hjá óhugnanlegum
manni.“
Jóhanna Margrétardóttir: „Hann
er fáv … (og örugglega með ein-
hverjar beinagrindur inni í sínum
skáp).
Viktoría Júlía Laxdal og Kristín
Johansen gerðu við mig gælur sem
fólust í að kalla mig „kríp“. Elín
Jakobína sagði „hversu kríp“.
Jón Thoroddsen: „Jón Steinar er
drullusokkur. Vona að þetta berist.“
Hildur Lilliendahl Viggósdóttir
taldi mig „þurfa alvarlega að fokka“
mér. Ég hefði „ofsótt konur með
símtalinu“. Og einnig: „Hann hefur
ekki rassgat og þessi kúgunartaktík
er svo ódýr og sorgleg.“
Vilja ekki bera ábyrgð
á sjálfum sér
Svo sé ég að Sóley, fyrrverandi
forseti, hyggst nú efna til „empower-
ment“ fundar til að bregðast við árás
(?) minni. Ætli þetta sé ekki ein-
hvers konar „hópefli“ sem hefur
þann tilgang að forða þeim óskunda
að þátttakendur þurfi að finna rök-
semdir fyrir afstöðu sinni og taka
ábyrgð á henni?
Nú eiga sér stað umræður um
hvort heimilt hafi verið að reka lekt-
or frá Háskólanum í Reykjavík fyrir
orð sem hann lét falla um samskipti
karla og kvenna á lokuðu vefsvæði
utan skólans. Um það fjallaði hann
með almennum hætti án þess að
nafngreina tilteknar persónur. Mér
er ekki grunlaust um að sumir rit-
höfundarnir sem nefndir eru að
framan hafi talið brottrekstur lekt-
orsins réttlætanlegan. Ætli þeir
leggi sjálfir fyrir sig eitthvað sem
réttilega mætti kalla hatursorð-
ræðu?
Það er mínum dómi hrollvekjandi
að fá að líta inn í hugarheim þeirra
sem hér hafa talað til mín. Þetta er
fólk sem greinilega kýs að taka enga
ábyrgð á skoðunum sínum og tján-
ingu jafnvel þó að einhverjar þús-
undir manna hlusti á. Og þeim sem
formælingarnar beinast að kemur
ekki við hvað um hann er sagt!
Ég endurtek áskorun mína til
þessa fólks um að mæta mér á opn-
um fundi til að ræða við mig um
þennan óhugnanlega mann og að-
ferðirnar sem það hefur notað til að
úthúða honum án þess að bera
ábyrgð á því. Fundinn verður að
halda áður en kampavínsveislan
verður haldin því ég mun ekki fá
tækifæri til að tjá mig neitt á þeirri
hátíðarstundu. Tjáningarfrelsi mínu
lýkur nefnilega við andlátið.
Rökræður ekki leyfðar
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson » Þetta er fólk sem
greinilega kýs að
taka enga ábyrgð á
skoðunum sínum og
tjáningu jafnvel þó að
einhverjar þúsundir
manna hlusti á.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er lögmaður.
þegar ég sá þetta. Ég hef reynt að
viðhafa þá aðferð í lífinu að horfast í
augu við það sem hendir mig og
reyna að grafast fyrir um orsakir
þess ef fólk beinir að mér skeytum.
Ég reyndi því að ná sambandi við
einhvern rithöfundanna til að bjóða
þeim að hitta þá á fundi til að ræða
afstöðu þeirra til mín og orsakir
hennar. Það var til dæmis ekki úti-
lokað að ég hefði gert eitthvað af
mér sem hefði framkallað þessa
óskemmtilegu afstöðu, en bara ekki
áttað mig á því sjálfur.
Mér tókst að ná tali af Maggý
Helgu Jóhannsdóttur Möller. Fyrst
kvaðst hún ekki muna eftir ummæl-
um sínum og heldur ekki hópnum
sem hýst hefði ummælin. Ég hafði
ekki sett á mig nafn hópsins og vissi
ekki hvenær rithöfundurinn hafði
viðhaft ummæli sín. Viðmælandi
minn var sýnilega að reyna að draga
svör sín á langinn, líklega vegna
þess að hann hefur átt erfitt með að
forma þau. Konan kom því samt frá
sér að mér kæmi ekki við hvað sagt
væri um mig í þeirra hópi! Endaði