Morgunblaðið - 20.11.2018, Blaðsíða 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. NÓVEMBER 2018
Ný vefverslun: www.donna.is
Erum nú á Facebook: donna ehf
Sími 555 3100 www.donna.is
Honeywell keramik hitarar
Kalt? Hitaðu uppmeðHoneywell
ICQC 2018-20
Grímur Hákonarson filmaðisig inn í hug og hjörtuáhorfenda um allan heimmeð Hrútum sem kom út
árið 2015. Um nokkurra ára skeið
hefur hann unnið að heimildar-
myndinni Litlu Moskvu, sem nú er
komin í kvikmyndahús.
Myndin fjallar um Neskaupstað,
bæ sem hefur stundum verið kall-
aður Litla Moskva. Í 52 ár voru fé-
lagshyggjuöfl við völd í bænum frá
árinu 1946 til 1998 en það var ekki
fyrr en Neskaupstaður sameinaðist
Reyðarfirði og Eskifirði til að
mynda Fjarðabyggð sem breyting
varð á. Myndin reynir að komst að
því af hverju sósíalismi var svo mið-
lægur í bæjarfélaginu sem var til
dæmis ekki raunin í nærliggjandi
fjörðum, né nokkurs staðar annars
staðar á landinu.
Í myndinni birtist fjölbreytt per-
sónugalleríi og viðtöl eru tekin við
ýmiss konar fólk úr bænum. Grímur
leyfir okkur að dvelja með þessu
fólki þannig að áhorfendur kynnast
þeim vel. Viðmælendur eru alls ekki
alltaf sammála og hér birtast marg-
ar mismunandi skoðanir á pólitík og
hefur fólk ólíkar væntingar til bæj-
arins. Þetta er til fyrirmyndar því
það er mjög ákjósanlegt, sér-
staklega í myndum sem fjalla um
pólitík, að þar birtist mörg mismun-
andi sjónarmið. Einn viðmælandi,
Stella Steinþórsdóttir, skilgreinir
sig sem „helbláa íhaldskerlingu“.
Annar bæjarbúi, sem er iðulega
kallaður Gvendur Stalín, er al-
gjörlega á öndverðum meiði. Þótt
myndin fjalli um pólitík er hún aldr-
ei predikandi, þetta er fyrst og
fremst spegill samfélags og fólks.
Engum skoðunum er beinlínis
hampað umfram aðrar, allir fá rými
til að koma sínu til skila.
Litla Moskva rannsakar hvers
konar sósíalismi var við lýði í Nes-
kaupstað. Þetta var fyrst og fremst
verkalýðssósíalismi af gamla skól-
anum, þar sem bærinn átti að sjá til
þess að allir í bænum fengju launaða
vinnu. Síldarvinnslan, stærsti vinnu-
staðar bæjarins, var óvenjulegt fyr-
irtæki sem var að hluta til rekið eins
og velferðarstofnun. Allir fengu
vinnu í síldinni. Þeir sem gátu lítið
unnið fengu samt vinnu og greitt á
við aðra. Ef fólk þurfti fyrirfram-
greiðslu var hún veitt og sú greiðsla
var innheimt ýmist seint eða aldrei,
ef menn voru illa í stakk búnir til að
standa straum af henni. Þessi saga
er afar áhugaverð og gaman að læra
um þessar sérstöku velferðarsíld-
arvinnslu.
Í seinni hluta myndar er fjallað
um umdeild mál sem standa okkur
nær í tíma, líkt og álverið á Reyðar-
firði og Norðfjarðargöngin. Þegar
er myndin er tekin upp er verið að
vinna að göngunum og reglulega eru
sýnd myndskeið þaðan. Þetta verð-
ur að frásagnarlegu leiðarstefi sem
rímar við vangaveltur um framtíð
bæjarins, göngin eru táknræn fyrir
tengingu Neskaupstaðar við um-
heiminn.
Það eru mjög falleg náttúruskot í
myndinni, enda er Norðfjörður sem
Neskaupstaður liggur við með ein-
dæmum fallegt bæjarstæði. Þá kýs
Grímur einnig að dvelja við fyrir-
bæri inni á heimilum viðmælenda og
víðar, svo úr verða nokkurs konar
kyrralífsmyndir. Inni á milli birtast
skemmtileg gömul myndskeið sem
sýna lífið í bænum fyrr á tímum, þar
sem fólk sinnir landbúnaðar- og
fiskvinnslustörfum og undir hljóma
skemmtilegar útsetningar á rúss-
neskum baráttusöngvum. Þessi brot
eru líkt og myndræn vísun í sovét-
skar kvikmyndir sem varpa fram
rómantískri mynd af hinum hreina
og tæra verkalýð.
Myndgæðum er stundum ábóta-
vant, sem er ekki endilega óeðlilegt,
t.d. þegar verið er að skjóta inni á
heimili fólks þar sem getur verið
erfitt að stjórna lýsingu og þvíum-
líku. Þetta verður nokkuð áberandi
þegar myndin er á stóru tjaldi í bíói.
Það er merkilegt að á Íslandi
tíðkast enn að ástunda kommúnisma
í hálfgerðu djóki. Í Neskaupstað eru
t.d. haldin svokölluð kommablót á
hverju ári, þar sem allt er skreytt
með rauðum fánum og fólk syngur
verkalýðssöngva. Fólk gerir þetta
til gamans, án þess að vera neitt
sérstaklega miklir kommúnistar.
Það stendur hins vegar til að mynd-
in fari í alþjóðlega dreifingu og það
er spurning hvernig erlendir áhorf-
endur túlki þetta, hvort að það sé
hægt að miðla þessum séríslenska
hobbíkommúnisma almennilega.
Það getur hugsast að þjóðir sem
hafa átt í flóknara sambandi við
kommúnismann líti þetta öðrum
augum.
Litla Moskva er virkilega vel gerð
heimildarmynd. Söguþráðurinn er
þéttur, persónurnar eru fjölbreyttar
og áhugaverðar og myndatakan er
fín. Myndin er rétt tæpur klukku-
tími og hefði alveg mátt vera lengri
og kafa dýpra í þennan ríkulega
efnivið.
Kommar og helbláar íhaldskerlingar
Bíó Paradís
Litla Moskva bbbbn
Leikstjórn og handrit: Grímur Há-
konarson. Myndataka: Margrét Seema
Takyar og Tómas Tómasson. Klipping:
Janus Bragi Jakobsson. Tónlist: Valgeir
Sigurðsson. 56 mín. Ísland, 2018.
BRYNJA
HJÁLMSDÓTTIR
KVIKMYNDIR Blá Stella Steinþórs-
dóttir í Litlu Moskvu.
Hún segist vera „hel-
blá íhaldskerling“.
Myndlistakonan Sossa hlaut menn-
ingarverðlaun Reykjanesbæjar,
Súluna, fyrir árið 2018. Verðlaunin
eru veitt fólki sem stutt hefur vel
við menningarlíf sveitarfélagsins
og var þetta í tuttugasta og annað
sinn sem Súlan var afhent. Verð-
launagripurinn er silfursúla eftir
listakonuna Elísabet Ásberg.
Sossa Björnsdóttir er fædd 9.
febrúar árið 1954 og uppalin í
Keflavík. Hún lærði myndlist í
Myndlistar- og handíðaskóla Ís-
lands, fór til framhaldsnáms í
Kaupmannahöfn og lauk meistara-
gráðu við listaháskóla í Boston árið
1993. Hún hefur í áraraðir unnið
við list sína og haldið sýningar víða
um lönd. Sossa hefur lengi verið
öflug í menningarlífi Reykjanes-
bæjar og leyft bæjarbúum að njóta
verka sinna með margvíslegum
hætti.
Sossa hlaut menningarverðlaunin
Verðlaun Kjartan Már Kjartansson bæj-
arstjóri afhenti Sossu Súluna.
Á Akureyri hefur verið stofnaður
nýr listsjóður, Verðandi, sem fékk
fimm milljónir króna til úthlutunar.
Megintilgangur sjóðsins er að
styrkja listafólk til að nýta Menn-
ingarhúsið Hof og Samkomuhúsið
sem vettvang fyrir listsköpun sína.
Listsjóðurinn á að auðvelda ungu
listafólki og þeim sem starfa utan
stofnana að nýta sér þá aðstöðu
sem Hof og Samkomuhúsið hafa
upp á að bjóða, stuðla að fjölbreyti-
leika í listviðburðum í húsakynn-
unum og nýta möguleikana þar.
Samkomulagið undirrituðu Ást-
hildur Sturludóttir, bæjarstjóri á
Akureyri, Þórleifur Stefán Björns-
son, formaður stjórnar Menningar-
félagsins Hofs, og Þuríður Helga
Kristjánsdóttir, framkvæmdastjóri
Menningarfélags Akureyrar. Hægt
er að sækja um styrki úr Verðanda
á heimasíðu Menningarfélagsins
Hofs, www.mak.is/is/verdandi
Verðandi styrkir viðburði á Akureyri
Undirritun Þórleifur Stefán Björnsson,
Ásthildur Sturludóttir og Þuríður Helga
Kristjánsdóttir fagna samningnum.