Morgunblaðið - 09.02.2019, Blaðsíða 41

MENNING 41
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. FEBRÚAR 2019
Valgerður Þ. Jónsdóttir
vjon@mbl.is
Gunnar Guðbjörnsson, óperusöngv-
ari og skólastjóri Söngskóla Sigurðar
Demetz, segist vera óþreytandi að
breiða út fagnaðarerindi óperulistar-
innar. Hann er maður sem lætur
verkin tala og boðar nú mikinn fögn-
uð í formi viðtalstónleikaraðarinnar
Da Capo í Salnum í Kópavogi, sem
hefst kl. 16 í dag, laugardag 9. febrú-
ar. Fyrsti gesturinn er Elmar Gil-
bertsson óperusöngvari og saman
fara þeir kollegarnir yfir söngferil
hans, lífið og listina. Og síðan koma
þau til hans koll af kolli, óperusöngv-
ararnir Kristinn Sigmundsson, Dís-
ella Lárusdóttir, Bergþór Pálsson,
Sigrún Hjálmtýsdóttir, og að end-
ingu Þóra Einarsdóttir hinn 18. maí.
Meðleikari allra er Anna Guðný Guð-
mundsdóttir píanóleikari.
„Þetta er fjölbreyttur hópur og í
rauninni tvær kynslóðir. Annars veg-
ar mín kynslóð óperusöngvara, sem
er hokin af reynslu og þegar orðin
hálfgerð goðsögn í íslensku sönglífi,
og hins vegar sú sem núna stendur á
hátindi ferilsins,“ segir Gunnar og
heldur áfram: „Hugmyndin að við-
talstónleikunum er fengin úr ýmsum
áttum. Ég hef auðvitað hlustað á
mikið af viðtölum við listamenn gegn-
um tíðina, til dæmis þegar Jón Ólafs-
son ræddi við söngvaskáld í frábær-
um viðtalsþáttum á RÚV fyrir
mörgum árum. Þótt fyrirmyndirnar
séu héðan og þaðan, dregur nálgunin
kannski helst dám af viðtalsþáttum
við óperusöngvara, sem voru á dag-
skrá í þýska sjónvarpinu og nutu
mikilla vinsælda þegar ég bjó og
starfaði þar ytra. Eftir að hafa þróað
hugmyndina bar ég hana upp við
Aino Freyju, forstöðukonu Salarins,
sem sá ekkert því til fyrirstöðu að
hefjast handa við undirbúninginn.“
Í tali og tónum
Da Capo er vísun í tónlistarmál,
sem þýðir frá byrjun og er að sögn
Gunnars táknrænt fyrir viðtals-
tónleikaröðina, því meiningin sé að
fara yfir feril listamannanna eins og
hann leggur sig; námið og allan þann
tíma sem listamennirnir hafa lifað í
söngnum, eins og hann orðar það. Í
tali, tónum, myndum og – ef allt
gengur eftir – með leikbúninga úr
helstu óperuverkum á gínum til að
auka stemninguna.
„Þetta verður meira en bara al-
mennt spjall, stefnan er að gera
ákveðnum bautasteinum á ferlinum
vel skil og gefa gestum innsýn í um-
hverfið sem listamennirnir hafa lifað
og hrærst í til þessa dags, skoðanir
þeirra og lífsviðhorf. Ég er svo lán-
samur að Íslenska óperan ætlar að
hjálpa mér um myndefni, sem varpað
verður á tjald til að styðja við frá-
sögnina og sönginn, því gestir mínir
munu auðvitað taka lagið.“
Gunnar og viðmælendur hans und-
irbúa viðtölin upp að vissu marki, en
þó ekki svo að hvergi sé hvikað frá
handritinu. „Það er ekkert gaman að
viðtölum nema þau séu „spontant“
eða að hluta óundirbúin, skulum við
segja. Ég vil fá að vita mikið, en þó
ekki alltof mikið til þess að spjallið
verði meira lifandi – mig langar til að
láta koma mér á óvart rétt eins og ég
vil koma áheyrendum á óvart. Ann-
ars er ég rétt byrjaður að fara í gegn-
um það sem helst væri mikilvægt að
snerta á. Með tilliti til myndefnisins
verðum við auðvitað að gæta þess að
tala inn í einhverja ramma, þótt ég
láti söngvarana að langmestu leyti
um efnisskrána.“
Breytt starfsumhverfi
Sjálfur er gestgjafinn mjög
spenntur fyrir að rekja garnirnar úr
kollegum sínum og samferðafólki,
sem man tímana tvenna og getur til
dæmis rifjað upp hvernig var að
syngja í Íslensku óperunni í Gamla
bíói í gamla daga miðað við í Hörpu
hin síðari ár. „Starfsumhverfi óperu-
söngvara hefur breyst gríðarlega,
Núna eru yfirleitt bara fjórar eða
fimm sýningar á hverri uppfærslu
fyrir fullu húsi, en voru allt að tutt-
ugu og fimm hér áður fyrr og
kannski þrisvar sinnum yfir helgi.“
Gunnar gerir ráð fyrir að viðtals-
tíminn verði um 80 mínútur og trú-
lega meira tal en tónar. Hann hlakk-
ar til að taka á móti fyrsta gestinum,
Elmari Gilbertssyni. Raunar tekur
Gunnar fram að sér sé það einstak-
lega ljúft. Elmar hefur starfað í óp-
eruhúsum víðsvegar í Evrópu, en
komið reglulega til Íslands í verkefni
fyrir Íslensku óperuna, Sinfóníu-
hljómsveit Íslands, Listvinafélag
Hallgrímskirkju og fleiri. Árin 2014
og 2016 hlaut hann Grímuverðlaunin
sem söngvari ársins og Íslensku tón-
litarverðlaunin í sama flokki.
Í sömu rullunum
„Þótt Elmar væri nemandi og ég
kennari í Söngskóla Sigurðar Dem-
entz á sama tíma fyrir margt löngu,
þá kenndi ég honum aldrei. Hins veg-
ar lágu leiðir okkar oft saman í sam-
söng, á ýmsum viðburðum innan
skólans og víðar. Við erum báðir ten-
órar og eigum það líka sameiginlegt
að hafa sungið margar sömu rullurn-
ar gegnum tíðina,“ segir Gunnar og
nefnir sem dæmi „Don Ottavio“ í óp-
erunni Don Giovanni eftir Mozart í
Íslensku óperunni. Hann árið 1988,
Elmar árið 2016.
Gunnari telur koma sér til góða í
viðtalstónleikaröðinni að hafa
reynslu af blaðamennsku frá því
hann rak Menningarpressuna, hlið-
armiðil Pressunnar, um tveggja ára
skeið. „Svo var ég ritstjóri Viljans,
skólablaðs Versló í gamla daga,“
rifjar hann upp.
Saga óperunnar á Íslandi og
íslenskra óperusöngvara fyrr og nú
brennur á Gunnari. Hann telur ekki
útilokað að smám saman reki hann
sig aftur á bak í tíma og fjalli með
einum eða öðrum hætti um löngu
gengna söngvara.
Skrautfjaðrir í gamla daga
„Risastór saga, sem mér er annt
um að falli ekki í gleymskunnar dá.
Því er öðruvísi farið núna en þegar ég
var strákur og helstu óperusöngv-
arar þjóðarinnar voru fjölskylduvinir
gegnum „Síðasta lag fyrir fréttir“ í
Ríkisútvarpinu. Þótt margir þekki
nöfn stórsöngvara á borð við Stefán
Íslandi, Pétur Á. Jónsson og Maríu
Markan, vita Íslendingar ekki endi-
lega mjög mikið um sögu þeirra.
Sjálfum finnst mér til dæmis alveg
magnað að María söng í Metropolit-
an-óperunni í New York og Glynde-
bourne á Bretlandi og að í byrjun 20.
aldar voru íslenskir tenórar helstu
skrautfjaðrir Konunglegu dönsku
óperunnar.“
Gunnar er hafsjór fróðleiks um
söngvara í framvarðarsveit íslenskra
óperusöngvara í áranna rás og með
ýmsar hugmyndir í kollinum um
vettvang og leiðir til að hlúa að arf-
leifð þeirra. En fyrst ætlar hann að
einbeita sér að óperusöngvurum ofar
moldu.
„Næstu árin gæti ég verið með
tugi kollega mína í viðtalsþáttaröð-
inni, ef því væri að skipta. Við eigum
með ólíkindum marga góða óperu-
söngvara og alltaf bætast nýir í hóp-
inn,“ segir hann og bætir við að lík-
lega tæmist listinn aldrei. Þegar hafa
níu óperusöngvarar verið bókaðir í
viðtöl hjá honum í Salnum. Da Capo.
Óperusöngvari lætur verkin tala
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Tal og tónar Gunnar Guðbjörnsson er stjórnandi Da Capo-tónleikaraðarinnar þar sem tal og tónar stíga dans.
 Viðtalstónleikaröðin Da Capo hefst í Salnum í dag  Elmar Gilbertsson óperusöngvari verður
fyrsti gestur kollega síns, Gunnars Guðbjörnssonar  Söngferillinn, lífið og listin í brennidepli
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Fyrsti gestur Elmar Gilbertsson.
Opnunarmynd Franskrarkvikmyndahátíðar í ár ergamanmyndin Le grandbain, sem í íslenskri þýð-
ingu nefnist Að synda eða sökkva
sem er þýðing á enska titlinum en
ekki þeim franska en bein þýðing á
honum væri Stóra baðið. Myndin
fjallar um þunglyndan mann á
miðjum aldri, Bertrand, sem leikinn
er af hinum mjög svo mæðulega
Mathieu Amalric. Hann hefur verið
frá vinnu í tvö ár og fjölskyldan er
alveg að gefast upp á honum.
Dag einn kemur hann auga á aug-
lýsingu í sundlaugarbyggingu, hóp-
ur karla sem æfa samhæft sund er
að leita að nýjum liðsmönnum.
Bertrand slær til og hittir fyrir sjö
karla sem eru á svipuðum aldri og
hann sjálfur og býsna langt frá því
að vera íþróttamannslegir, allir
heldur vöðvarýrir og skvapholda.
Engin skýring er gefin á því hvers
vegna þessir menn eru að æfa þessa
óvenjulegu íþrótt sem þeir virðast
alls ekki ráða við. Þeir eru litnir
hornauga af vöðvastæltu liði sund-
knattleiksmanna sem æfa alltaf á
eftir þeim og mætir Bertrand for-
dómum mágs síns sem þykir sund-
fimi ekki nógu karlmannleg íþrótt
og gerir grín að honum.
En áhuginn er mikill hjá hinum
miðaldra sundköppum sem allir hafa
sína djöfla að draga og njóta bæði
vináttu og samúðar hver annars.
Þegar þeir frétta af heimsmeistara-
móti karla í sundfimi sem halda á í
Noregi, ákveða þeir að slá til og skrá
sig sem landslið Frakklands. Taka
þá við langar og strangar æfingar.
Frakkar eru færir í að gera kvik-
myndir á borð við þessa, léttar og
mannlegar gamanmyndir sem virð-
ast fyrst og fremst eiga að auka vel-
líðan bíógesta. Untouchables, sem
sýnd var á hátíðinni fyrir nokkrum
árum, er gott dæmi um eina slíka og
sló eftirminnilega í gegn. Le grand
bain mun hafa gert það líka í Frakk-
landi enda fínasta afþreying og oft
hægt að hlæja að kjánalegu körl-
unum. Grín er gert að hinum ýmsu
vandamálum sem karlar um og yfir
miðjan aldur þurfa að glíma við en
fullmiklu púðri er samt eytt í drama-
tísk vandræði þeirra í einkalífinu og
kemur því miður niður á heildar-
myndinni. Óþarfa dramatík á köfl-
um sem hefði mátt sleppa og veldur
því að maður finnur fyrir lengdinni
sem er 122 mínútur. Önnur ástæða
þess að maður finnur fyrir lengdinni
er ofhlæði í handritinu, hliðarsög-
urnar eru of margar og myndin er
fyrir vikið keyrð hratt áfram og þeg-
ar yfir lýkur trúir maður varla að
hún hafi ekki verið lengri. Þá má
líka finna ýmsar klisjur í handritinu
sem eru fyrirsjáanlegar og á það
sérstaklega við um endi mynd-
arinnar.
En einvalalið leikara og ágætis-
grín í heildina bjarga myndinni fyrir
horn og hlógu bíógestir innilega að
fíflalátunum, svona oftast nær.
Myndin höfðar líklega frekar til
þeirra sem eldri eru, um og yfir
miðjan aldur, í ljósi umfjöllunarefn-
isins og margt er býsna vel gert í
henni, t.d. myndatakan í sundatrið-
unum og myndin heldur athygli
manns allan tímann þó stundum
leiðist manni hin löngu, dramatísku
atriði, sem fyrr segir.
Le grand bain fjallar um átta
karla í samhæfðu sundi en handrits-
höfundar höfðu sem betur fer vit á
því að hafa tvær konur í aðalhlut-
verkum en báðar leika þjálfara liðs-
ins. Sumsé ágætisbyrjun á Franskri
kvikmyndahátíð 2019 sem finna má
upplýsingar um á smarabio.is/fff.
Spaugilegir Karlarnir sem æfa samhæft sund í Le grand bain eru ekki
mjög íþróttamannslegir, eins og sjá má, en leyna heldur betur á sér.
Flýtur oftar en hún sekkur
Háskólabíó
Að synda eða sökkva/Le grand bain
bbbmn
Leikstjóri: Gilles Lellouche. Handrit:
Gilles Lellouche, Ahmed Hamidi og Juli-
en Lamroschini. Aðalleikarar: Mathieu
Amalric, Guillaume Canet, Benoît Poel-
voorde, Jean-Hugues Anglade, Virginie
Efira, Leïla Bekhti og Marina Foïs.
Frakkland og Belgía, 2018. 122 mín.
Sýnd á Franskri kvikmyndahátíð.
HELGI SNÆR
SIGURÐSSON
KVIKMYNDIR