Morgunblaðið - 26.04.2019, Qupperneq 28

Breski rithöfundurinn Ian McEwan
er handhafi fyrstu Alþjóðlegu bók-
menntaverðlauna Halldórs Laxness
sem afhent voru á Bókmenntahátíð í
Reykjavík í gær. Verðlaunin eru veitt
alþjóðlega þekktum rithöfundi fyrir
að stuðla að endurnýjun sagnalistar
með verkum sínum, en fyrir það hlaut
Halldór sjálfur Nóbelsverðlaunin á
sínum tíma. Í valnefnd að þessu sinni
voru Eliza Reid forsetafrú, Einar Már
Guðmundsson rithöfundur og Stella
Soffía Jóhannesdóttir, framkvæmda-
stjóri Bókmenntahátíðar í Reykjavík.
Sigurvegarinn hlýtur 15 þúsund evr-
ur að launum.
Í tilkynningu kemur fram að
McEwan hafi ekki getað verið við-
staddur í gær, en hann muni sækja
landið heim í september til þess að
veita verðlaununum viðtöku. Um
sama leyti komi út hjá Bjarti þýðing
Árna Óskarssonar á nýjustu bók höf-
undarins, Machines Like Me, sem er
nýkomin út á ensku. Í skilaboðum frá
höfundi segist hann vera afar þakk-
látur fyrir verðlaunin og að hann
hlakki til að koma til Reykjavíkur í
haust til þess að taka við þeim. Í um-
sögn valnefndar kemur fram að ferill
McEwan spanni næstum hálfa öld og
18 útgefin verk. „Stíllinn er úthugs-
aður, nákvæmur og skýr, en einkenn-
ist um leið af órökrænum skynjunum
en slíkar lýsingar eru aldrei úr lausu
lofti gripnar heldur greyptar í sálar-
ástand persónanna. […] Öllum má
vera ljóst að vandi mannlegrar til-
veru knýr að dyrum þessa höfundar
og hann opnar sig ætíð með óvæntu
og nýstárlegu móti. […] Ferill hans
hefur verið samfelld sigurganga en
hann oft umdeildur og má það heita
lífsmark með höfundi. Við verðlaun-
um hér glæsilegan feril, höfund með
mikið erindi.“
Verðlauna „höfund
með mikið erindi“
Sigursæll Ian McEwan veitir verð-
laununum viðtöku í september.
 Ian McEwan hlýtur Alþjóðleg bók-
menntaverðlaun Halldórs Laxness
28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. APRÍL 2019
Hólshraun 3 · 220Hafnarfjörður · Símar: 555-1810, 565-1810 · Netfang: veislulist@veislulist.is · www.veislulist.is
Skútan
Sjá verð og verðdæmi
á heimasíðu okkar
www.veislulist.is
Fagnaðir
Næst þegar þið þurfið pinnamat, smurt brauð eða tertur
fyrir útskriftina eða annan mannfagnað, hafðu þá
samband og fáðu tilboð í sal okkar og veitingarnar þínar.
PINNAMATUR
Veislur eru
okkar list!
Bjóðum uppá fjölda tegundapinnamats og tapasrétta
Pinna- og tapasréttir
eru afgreiddir á
einnota fötum,
klárt fyrir veisluborðið.
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
„Við erum að fá sögu Rolfs Bæng
frá því að hann fæðist þar til hann
verður fimm ára og á þessu tímabili
tekur hann yfir heiminn. Þannig að
fjölskyldan og uppeldi barna verður
einhvers konar myndhvörf fyrir
hvernig svona persóna verður til,
einhver holdgervingur hugmynda,
manneskja sem er með einfaldar
lausnir við flóknum pólitískum
vandamálum. Manneskja sem er
ekkert heilagt; eina markmiðið í líf-
inu er að komast áfram og fá sínu
framgengt,“ seg-
ir Gréta Kristín
Ómarsdóttir leik-
stjóri um verkið
Bæng! sem frum-
sýnt er í Borg-
arleikhúsinu í
kvöld.
Bæng! (þýs.
Pang!) er verk
eftir þýska leik-
skáldið Marius
von Mayenberg og var það frum-
sýnt í Berlín fljótlega eftir kjör Do-
nalds Trumps í embætti forseta
Bandaríkjanna árið 2016, en leik-
ritið er þjóðfélagsrýni með miklum
húmor sem skoðar hvernig lýð-
hyggjan verður til. Um er að ræða
„samtímaverk sem einhvern veginn
læsir klónum í samtímann og eng-
inn er óhultur, hvorki umhverf-
issinnar né femínistar. Hann er að
taka fyrir svona tyllidaga-hugsjónir
og hvernig við höfum brugðist sjálf,
þetta vel menntaða, upplýsta og
frjálslynda fólk“, segir leikstjórinn.
Algjörir meistarar
„Við völdum þetta fólk af kost-
gæfni. Þetta er ákveðinn stíll sem
fólk þarf að tileinka sér og þetta eru
allt algjörir meistarar í þessari að-
ferð. Svo var líka þetta að setja
saman áhugaverðan og dýnamískan
hóp með breitt aldursbil. Við erum
með jafnaldra sem leika son og for-
eldra sem er svolítið áhugavert,“
segir Gréta Kristín um leikhópinn.
Björn Thors fer með hlutverk Rolfs
Bæng, en margar persónur eru
kynntar til leiks í verkinu og fara
Katrín Halldóra Sigurðardóttir og
Halldór Gylfason samanlagt með
tólf hlutverk. „Þau leika alls konar
litla karíkatúra sem koma fram í lífi
þessa drengs og þau eru algjörir
meistarar í því að ganga í hlutverk
ólíkra persóna. Miklir grínistar,
þetta er bara í blóðinu hjá þeim.“
Þá eru einnig í verkinu þau Bryn-
hildur Guðjónsdóttir, Davíð Þór
Katrínarson og Hjörtur Jóhann
Jónsson.
Leikstjórinn segir að þrátt fyrir
alvarlegt viðfangsefni sé um gaman-
leikrit að ræða. „Þetta er alveg
hryllilega fyndið. Þótt maður fái
kannski smá óbragð í munninn yfir
því að vera að hlæja að þessu er
þetta skelfilega fyndið.“ Spurð
hvort um sé að ræða samfélags-
gagnrýni í grínbúningi segir Gréta
Kristin svo vera. „Það er mikilvægt
að geta hlegið að sjálfum sér. Það
er oft leiðin inn í raunverulega
sjálfsskoðun að geta tekið þessu
létt.“
Mayenburg í uppáhaldi
Spurð hvers vegna þetta verk
hafi orðið fyrir valinu svarar Gréta
Kristín: „Ég las þetta fyrir um
tveimur árum og þetta greip mig
strax, vegna þess að Mayenburg er
í uppáhaldi hjá mér sem leikhús-
maður. Hann notar svo skemmti-
legan húmor og leikhúsið á svo
skemmtilegan máta.“ Bæng! er ekki
fyrsta verk Mayenburgs sem Gréta
Kristín leikstýrir, en hún leikstýrði
Stertabendu sem sýnt var í Þjóð-
leikhúsinu haustið 2016.
„Þetta er pólitískt verk og hann
lýsir því sjálfur að þetta sé eins
konar ofnæmisviðbrögð við því sem
er búið að vera að gerast á Vestur-
löndum. Þessi æsingarorðræða í
pólitík og þegar pólitík verður eins
og skemmtanaiðnaðurinn, popúlismi
og vankantar lýðræðisins. Þá ná
fram hugsjónir sem stríða gegn
þeim gildum sem við teljum okkur
hafa. Hann tekur þetta fyrir í þessu
verki og þetta eru svipaðar tilfinn-
ingar og ég hef verið með og langað
að fjalla um,“ útskýrir hún.
Verkið snýr ekki að því að mála
ákveðna einstaklinga sem slæmt
fólk, að sögn leikstjórans, heldur sé
verið að varpa ljósi á að svona ein-
staklingar eins og Rolf Bæng verða
ekki til í tómarúmi. „Það sem ég hef
lagt áherslu á í þessu ferli er að við
séum óvægin gagnvart okkur sjálf-
um og okkar hræsni.“
Láta reyna á mörkin
Talsverð áskorun var að sviðsetja
verkið, en Gréta Kristín segir verk
Mayenburgs „alltaf eins og ein-
hverjar gestaþrautir. Maður heldur
kannski í senu þrjú að maður hafi
fundið lykilinn að verkinu, síðan
kemur næsta sena og þá eru allt
aðrar reglur og lögmál. Það hefur
því verið rosaleg áskorun að svið-
setja þetta.“ Þá segir hún verkið að
mörgu leyti svipað og Stertabenda.
Jafnframt sé sérstakt markmið í
sviðsetningunni að leikhúsmiðillinn
sé notaður á fjölbreyttan máta.
Leikstjórinn segir að áhugavert
verði að sjá hvernig verkinu verður
tekið þar sem það skoðar mörk þess
sem er leyfilegt í leikhúsi. „Ég hef
tekið eftir ákveðinni tilhneigingu í
menningarumfjöllun til ritskoðunar,
sem sagt hver má segja hvað og að
eitthvað sé óviðeigandi. Þannig að
við erum svolítið spennt og erum
titrandi af einhvers konar ótta,“
segir hún og hlær. Spurð hvort til-
gangurinn sé að ögra í þeim tilgangi
að vekja gesti til umhugsunar svar-
ar Gréta Kristín: „Minn draumur er
sá að þetta opni á eitthvert samtal.
Auðvitað hef ég í hjarta mér þá trú
að leikhús geti breytt heiminum,
annars hefði ég valið mér annan
starfsvettvang. Það sem við erum
að reyna að gera er að varpa ljósi á
ákveðna hluti í samfélaginu og opna
á samtal um okkur sjálf og það sem
er að gerast í kringum okkur.“
Ögrandi gamanverk um popúlisma
 Bæng! eftir Marius von Mayenburg frumsýnt í kvöld  Ögra og láta reyna á mörk leikhússins
 Skoða hvernig popúlistar verða til  Verkið ofnæmisviðbrögð við stjórnmálaumræðu samtímans
Ljósmynd/Grímur Bjarnason
Bjargvættur Björn Thors fer með hlutverk Rolfs Bæng sem telur sig bjargvætt mannkyns, hann heillar alla og læt-
ur ekkert koma í veg fyrir að hann sigri heiminn. Leikstjórinn segist spennt bíða viðbragða við ögrandi verki.
Gréta Kristín
Ómarsdóttir