Morgunblaðið - 04.06.2019, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚNÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Alkunna er aðkosningartil þings
Evrópusambands-
ins hafa að jafnaði
ekki mikil áhrif
enda er ekki til
þess ætlast. En í
þetta sinn voru sveiflurnar svo
miklar að ekki töldu allir úti-
lokað að hin óvæntu úrslit
myndu hafa raunveruleg áhrif.
Og sú virðist vera raunin. Rétt
er þó að undirstrika að kosn-
ingarnar munu ekki hafa
merkjanleg áhrif á ESB sjálft,
sem er stjórnað af hinum and-
litslausu og ábyrgðarlausu
kommisserum í Brussel sem
munu fyrr hlusta á geimverur
en kjósendur í Evrópu.
En úrslit kosninganna í lok
maí hafa verið notuð sem mæli-
stika á stöðu einstakra flokka í
þeim löndum, einkum þar sem,
sveiflurnar voru mestar.
Fyrsta skal frægt telja fyrsta
fórnarlambið Theresu May,
forsætisráðherra Breta, sem
hættir sem flokksleiðtogi nú í
vikunni og sem forsætisráð-
herra skömmu síðar. Hæpið er
þó að kenna fyrrnefndum kosn-
ingum alfarið um hennar aumu
örlög. Hún hékk þegar á blá-
þræði og öllum ljóst orðið,
nema kannski May, að ævin-
týrið var úti. Hinn mikli sigur
Brexitflokks Farage og hitt að
stjórnarflokkurinn frægi,
Íhaldsflokkurinn, félli niður í
fimmta sæti var ekki aðeins
dauðadómur heldur fylgdi hon-
um yfirlýsing um að útför leið-
togans hafði í rauninni þegar
átt sér stað og ekki víst að
henni yrði boðið í erfidrykkj-
una.
Í Frakklandi vann Marine
Le Pen og fór fyrir stærsta
flokknum eftir þau úrslit. Þæg-
ir fréttaskýrendur hófu spuna
af því tilefni. Þeir bentu á að
þótt Le Pen hefði skákað flokki
forseta Frakklands, Emm-
anuels Macron, niður í annað
sætið þá hefði frökenin fengið
prósenti minna en síðast. Því
var þó af hagkvæmisástæðum
gleymt að Macron forseti lagði
allt undir til að vinna glæsilega
í þessum kosningum, sem hon-
um mistókst.
Í Grikklandi tapaði sósíalist-
inn Alexis Tsipras illa, en hann
hefur vermt forsætisráðherra-
stólinn (myndi kallaður
„hægriöfgamaður“ af „RÚV“
væri hann í röngum flokki.
Vinstri öfgamenn eru ekki til
eins og Stalín hefur sjálfsagt
bent á forðum tíð). Tsipras las
áfellið rétt út úr úrslitunum og
boðaði til skyndikosninga. Þar
virðist gamli hefðbundni
hægriflokkurinn ætla að vinna
og verði sú raunin
segist leiðtogi hans
muni styðja að allt
verði með kyrrum
kjörum í ESB.
Í Þýskalandi
sagði Andrea
Wahles, formaður
þýskra jafnaðarmanna, af sér,
þegar fylgi þessa „stórflokks“
var komið niður í 16%! Í þýsk-
um fjölmiðlum er því haldið á
lofti að erfitt sé að kenna frú
Wahles um þessar ófarir enda
hefur hún setið skamma hríð á
formannsstóli. Ekki verður
sagt að frú Merkel hafi farið
mjög vel frá þessum kosn-
ingum því hún tapaði rúmlega
6% stigum sem bætast við
langan taplista. Frúin sem er
ekki lengur formaður síns
flokks, þótt enginn muni hver
tók við, segist ekki sjá að kosn-
ingaúrslitin og afsögn for-
manns samstarfsflokksins hafi
merkjanleg áhrif á samstarf
„stóru flokkanna“, enda séu
mörg verk óunnin eins og sjáist
sé horft til stjórnarsáttmálans.
Það sæist að vísu enn betur ef
horft væri til ferskustu hag-
talna Þýskalands sem líta dap-
urlega út.
Bandalag Matteos Salvinis
kom best frá kosningum á Ítal-
íu, en óþol hans gagnvart ESB
fer síversnandi. En þótt Salvini
hampi galvaskur sigri, þá er
vandinn sá að hinn stóri aðilinn
í stjórnarsamstarfinu, Luigi Di
Maio leiðtogi 5 stjörnunnar,
reið ekki feitum hesti úr kosn-
ingunum. Hann hefur því verið
eins og snúið roð í hund og hef-
ur það með öðru orðið til þess
að Giuseppe Conte forsætis-
ráðherra, sem situr án flokks-
stuðnings í því embætti sem
stuðpúði á milli fylkinganna,
hótar nú að segja af sér emb-
ættinu. Við það bætist svo að
búrókratarnir í Brussel hafa
sent ítalska sjálfstjórnarhér-
aðinu í ESB rukkun upp á þrjá
milljarða evra þar sem héraðs-
þingið í þorpinu við Tíber hafi
ekki hlýtt fyrirmælum um
hvernig því beri að afgreiða
fjárlög. Salvini byrstir sig á
móti og segist ekkert gera með
svona reikning. Þannig hefur
hann svo sem látið áður og
minna orðið úr en hávaðinn
boðaði.
Í Póllandi og Ungverjalandi
unnu leiðtogar landsins á, en
þeir eru hvorugur í náðinni og
jafnan uppnefndir af Brussel-
liðinu og hinir frjálsu og hlut-
lausu fréttaskýrendur hlaupa í
hvert sinn eftir því.
Á þessu sést að kátt er í höll-
inni þótt enginn sé þar kóng-
urinn og rétt að fylgjast með
framhaldinu.
Búrókratar í Brussel
hafa ímigust á
lýðræði og mega
eiga það að þeir
leyna því aldrei}
Enn kurl
ókomin til grafar
N
ú líður að þinglokum og enn og
aftur fer mikil vinna í ruslið á
Alþingi. Allir flokkar hafa náð
að mæla fyrir hinum fjölbreytt-
ustu málum; góðum, slæmum
og allt þar á milli. Mál sem sofna í nefnd, eftir
að umsagnaraðilar eru búnir að hafa fyrir því
að senda inn athugasemdir verða ekki afgreidd,
heldur veslast þau upp og deyja í hinum svo-
kallaða þingmálahala, sem eins og á eðlum vex
aftur ef hann er klipptur af.
Þrátt fyrir að margoft hafi verið gerð krafa
um að hætta að henda málum í ruslið í lok þings
þá breytist ekkert. Sömu mál fara ár eftir ár
sama hringinn í gegnum svæfingaþjónustu Al-
þingis sem eyðir bæði þingfundatíma, þar sem
endurflytja þarf málin á hverju þingi, og tíma
umsagnaraðila sem senda endurtekið umsagnir vegna
sömu mála án þess að nokkuð gerist.
Píratar hafa lagt fram 44 mál, þingsályktanir eða frum-
vörp til laga, á þessu löggjafarþingi. Af þeim málum bíða
13 mál afgreiðslu í nefnd. Eitt mál bíður annarrar umræðu
og einu máli hefur verið vísað til ríkisstjórnarinnar. Heil
29 mál bíða eftir því að komast að á dagskrá þingfundar.
Öll að sjálfsögðu mjög mikilvæg þjóðþrifamál þó sitt sýn-
ist hverjum.
Þau mál sem bíða varða bætta stjórnsýslu í umgengn-
ismálum, rafræna birtingu Stjórnartíðinda og Lögbirt-
ingablaðs, að hætta að þurfa að kæra sig á kjörskrá, und-
irritun og fullgildingu þriðju valfrjálsu bókunarinnar við
barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna, brottfall 208 tómra
laga, afnám takmarkana í fæðingar- og for-
eldraorlofi, málskotsrétt í meiðyrðamálum og
rökstuðning um málskostnað, ályktun um raf-
ræn fasteignaviðskipti og ástandskýrslur fast-
eigna, stofnun þings kjörinna fulltrúa innan
Sameinuðu þjóðanna, stofnun embættis tækni-
stjóra ríkisins, persónukjör þvert á flokka,
íbúakosningar, helgidagafrið, fríar lóðir fyrir
trúfélög, fjölgun í fjármálaráði og betri dag-
setningu fyrir fjármálaáætlun, að tölvur geti
lært íslensku, afnám skerðingar lífeyris vegna
miskabóta, heimabrugg, að hægt sé að gera
aðrar útgáfur af þjóðsöngnum, að auglýsa
þurfi eftir sendiherrum og ráðuneytisstjórum,
nákvæmari skilgreiningu á fæðingarstað
barns, réttindaaukningu foreldra vegna and-
vana fæðinga, frjálsar strandveiðar, mál um
Lögréttu, gagnsæi í ársreikningum og hlutafélagaskrá,
Grænan sáttmála og síðast en ekki síst mál um sjálfstæði
kirkjunnar.
Þau 15 mál sem hafa þó komist inn í nefnd eða lengra
eru öll stórmerkileg. Hér mætti nefna frumvarp um nýja
stjórnarskrá, ályktun alþjóðlegs samnings um efnahags-
leg, félagsleg og menningarleg réttindi, afnám krónu á
móti krónu skerðingum og ávarp almennings á þing-
fundum. Líklega verða flest þessi mál lögð fram aftur á
næsta þingi. Aftur þarf þá að safna umsögnum, kalla eftir
gestum o.s.frv. Þetta er svæfingaþjónusta Alþingis.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Svæfingaþjónusta Alþingis
Höfundur er þingmaður Pírata.
bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Falleg perla með gyllingufannst efst í gólflagi forn-skálans í Ólafsdal í Gils-firði þegar tekið var ofan
af rústinni fyrir nokkrum dögum.
Fimm manna hópur fornleifafræð-
inga byrjaði í lok maí á uppgreftri á
staðnum annað sumarið í röð. Aldurs-
greining á öskusýnum bendir til þess
að skálinn sé frá 9. eða 10. öld. Minj-
arnar uppgötvuðust fyrir tilviljun fyr-
ir tveimur árum þegar unnið var að
skráningu fornleifa í dalnum á vegum
Minjaverndar.
Engar ritheimildir
Rústir skálans eru á Tungunni
innarlega í Ólafsdal, milli Ólafsdalsár
og Hvarfdalsár. Hann er rúmlega 20
metra langur. Þótt útlínur skálans
séu hefðbundnar er byggingin tals-
vert flókin þar sem greinilegt er að
byggt hefur verið við hann og skálinn
endurbættur á ýmsan hátt á þeim
tíma sem hann var í notkun. Ekki
náðist síma- eða netsamband við forn-
leifafræðingana á staðnum í gær, en
áður hefur komið fram hér í blaðinu
að Birna Lárusdóttir, sem stýrt hefur
rannsókninni, telur að búið hafi verið
í skálanum í nokkra áratugi, en síðan
hafi hann verið yfirgefinn.
Hvergi er vikið að fornbæ á
þessum slóðum í neinum ritheim-
ildum sem kunnugt er um. Örnefni í
dalnum gefa heldur ekki neinar vís-
bendingar um forna byggð á þessum
slóðum. Í grennd við skálann eru
rústir fleiri bygginga sem líklega eru
skepnuhús og verða þær einnig rann-
sakaðar.
Rannsóknin nýtur styrks úr
fornminjasjóði sem veitti 2,5 milljónir
króna til hennar fyrr á þessu ári. Þá
hefur sjálfseignarstofnunin Minja-
vernd styrkt hana, en hún hefur um
nokkurt skeið unnið að endurbótum á
mannvirkjum á staðnum.
Í Ólafsdal stofnaði Torfi Bjarna-
son fyrsta bændaskóla á Íslandi árið
1880 og rak hann til 1907. Búskapur
var þar áfram fram yfir 1970. Frá
1974 og framundir 1990 var skólasel á
vegum Menntaskólans við Sund í
gamla skólahúsinu. Með samtökum
var húsinu forðað frá eyðileggingu á
árunum 1995 til 1996, en endurreisn
staðarins hófst síðan 2008 þegar
Ólafsdalsfélagið var stofnað. Ólafs-
dalur er ríkisjörð en leigð félaginu
samkvæmt sérstökum samningi.
Í bændaskóla Torfa Bjarnasonar
innrituðust 156 skólasveinar af öllu
landinu og lærðu þar jafnt verkleg
sem bókleg fög. Námstíminn var frá
vori til vors og námstíminn tvö ár.
Ólafsdalssveinarnir létu mjög að sér
kveða eftir útskrift úr skólanum og
urðu flestir mjög áberandi, hver í sínu
samfélagi, félagsmálafrömuðir, kenn-
arar og virkir í sveitarstjórnum. Torfi
kom upp mörgum byggingum í Ólafs-
dal. Sú mesta er skólahúsið frá 1896
sem enn stendur.
Agnes Stefánsdóttir, sviðsstjóri
rannsókna og miðlunar hjá Minja-
stofnun, sagði Morgunblaðinu í gær
að stofnunin hefði á þessu ári veitt 15
leyfi til fornleifarannsókna í sumar
auk rannsóknarinnar í Ólafsdal. Um
er að ræða sjö vísindarannsóknir,
eina björgunarrannsókn, fjórar fram-
kvæmdarannsóknir og loks eru fjög-
ur leyfanna fyrir eftirliti með fram-
kvæmdum á stöðum þar sem líklegt
er að fornleifar séu. Leyfi veitt vegna
rannsókna í Reykjavík og nágrenni
eru fjögur, þrjú á Vestfjörðum og
Suðurlandi, tvö á Norðurlandi eystra
og Austurlandi og eitt á Norðurlandi
vestra og Vesturlandi.
Þetta eru færri leyfi en veitt
voru á sama tíma í fyrrasumar, en þá
voru þau 22. Einhverjar umsóknir
eru þó í vinnslu og aðrar gætu borist
á næstunni.
Sjö aðilar að baki rannsóknum
Í yfirliti sem Minjastofnun sendi
Morgunblaðinu í gær kemur fram að
vísindarannsóknir eru auk þeirrar
sem fram fer í Ólafsdal nemenda-
rannsókn í Árbæjarsafni, framhald
rannsókna á landnámsbæ og minjum,
sem eru taldar eldri en hann, í Stöðv-
arfirði, rannsókn á rústum eyðibýlis í
Álftaveri á Mýrdalssandi sem gengur
undir nafninu Arfabót, rannsókn inn-
an þjóðgarðsins á Þingvöllum, rann-
sókn í Fljótum í Skagafirði og Skála-
nesi í Seyðisfirði.
Framkvæmdarannsóknir eru vegna
meintrar rústar á Akureyri, á Gils-
eyri í Tálknafirði, Patreksfirði og á
Gjábakka við Þingvelli. Björgunar-
rannsókn fer fram við Kjaranstaða-
kot í Dýrafirði og síðan er fram-
kvæmdaeftirlit við Steinbryggjuna í
Reykjavík, Miðbakka í Hörgársveit, í
Laugarnesi þar sem Holdsveikraspít-
alinn var forðum daga og á Óðinsgötu
í Reykjavík.
Sjö aðilar standa að rannsóknum
sumarsins: Fornleifastofnun Íslands,
Fornleifafræðistofan, Borgarsögu-
safn, Náttúrustofa Vestfjarða,
Byggðasafn Skagafjarðar, Rannsókn-
arsetur Háskóla Íslands á Vest-
fjörðum og loks Óskar Leifur Arn-
arson, sem er sjálfstætt starfandi
fræðimaður. Nánar verður fjallað um
þessar rannsóknir hér í blaðinu eftir
því sem þeim vindur fram.
Sextán leyfi til forn-
leifarannsókna veitt
Ljósmynd/Fornleifastofnun Íslands
Fornskáli Til vinstri eru tvö sigti en fjær má sjá blátt tjald þar sem gagna-
safn rannsóknarinnar er geymt: skrár yfir sýni, gripi og mannvistarlög.