Morgunblaðið - 17.06.2019, Qupperneq 12

12 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 17. JÚNÍ 2019
Suðurlandsbraut 26 Sími: 587 2700
Opið 11-18 virka daga www.alno.is
VIÐTAL
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Að finna gott kerfi til að stjórna fisk-
veiðum er heljarinnar áskorun. Hið
sameiginlega eðli auðlindarinnar í
hafinu – þar sem allir eru að veiða úr
sama stofni – gerir það að verkum að
þeir sem sækja sjóinn hafa sterka
hvata til að fórna hagsmunum heild-
arinnar fyrir sína eigin og taka
skammtímaávinning fram yfir lang-
tímaábata. Af sömu ástæðum er oft
stutt í deilur milli þeirra sem veiða og
þeirra sem ákvarða veiðiheimild-
irnar, gagnkvæm tortryggni áber-
andi og samstarfsviljinn lítill.
Þannig var t.d. ástandið í Bresku-
Kólumbíu, vestast í Kanada. „Bruce
Turris, sem í dag stýrir CGRCS,
samtökum sjávarútvegsfyrirtækja í
Bresku-Kólumbíu (Canadian Gro-
undfish Research and Conservation
Society), var á sínum tíma í því hlut-
verki að vera málsvari ríkisstjórn-
arinnar í viðræðum við sjómennina á
svæðinu, og voru illindin á milli aðila
slík að hann þurfti oftsinnis á örygg-
isvörðum að halda til að komast
óskaddaður frá fundum,“ segir Gord-
on Munro.
Munro er prófessor emeritus við
hagfræðideild Háskólans í Bresku-
Kólumbíu í Vancouver og var meðal
fyrirlesara á ráðstefnu félagsvís-
indasviðs HÍ, RNH og annarra sam-
starfsaðila sem fram fór á föstudag.
Ráðstefnan var haldin til heiðurs
Ragnari Árnasyni prófessor í fiski-
hagfræði og fjallaði um framtíð-
arhorfur sjálfbærrar stjórnunar fisk-
veiða um allan heim.
Það sem gerir þróunina í Bresku-
Kólumbíu svo merkilega, segir
Munro, er að á skömmum tíma gjör-
breyttist samstarf stjórnvalda og út-
gerðarfélaga, og er nú svo komið að
það eru útgerðarmennirnir sem
þrýsta á stjórnvöld að ganga lengra í
að takmarka veiðar á tegundum sem
eiga undir högg að sækja.
Úr karpi í samvinnu
Fyrstu tilraunir til að koma skikk á
fiskveiðar undan vesturströnd Kan-
ada voru gerðar á 8. áratugnum og
var þá búið til kerfi sem einungis
setti þak á árlegt veiðimagn. Kerfið
reyndist illa og var komið í svo mikil
óefni árið 1995 að stjórnvöld afréðu
að banna veiðar tímabundið. Árið
1996 fengu skipin að halda aftur til
veiða og í þetta skiptið á grundvelli
einstaklingsbundinna aflakvóta í lík-
ingu við þá sem notaðir hafa verið á
Íslandi, sem handhafar gátu keypt og
selt. „Ríkið gerði útgerðum það alveg
ljóst að það yrðu engar björgunar-
aðgerðir, og kostnaðurinn bæði af
lokun veiða og innleiðingu nýja kerf-
isins myndi allur falla á greinina,“ út-
skýrir Munro en nýja kerfinu fylgdi
m.a. mikið eftirlit, bæði um borð í
skipunum og í landi. Þurftu þannig
sum skip að hafa myndavélaeftirlits-
kerfi um borð, og önnur að hýsa sér-
staka eftirlitsmenn sem færðu sig
reglulega á milli skipa til að minnka
líkurnar á að útgerðirnar myndu
reyna að freista þess að fá þá á sitt
band.
Nýja kerfið leiddi til samþjöpp-
unar og fækkaði fiskveiðiskpum úr
135 niður 55. Breytingarnar bættu
líka rekstrarforsendur útgerð-
arfélaganna og smám saman batnaði
sambandið á milli þeirra og ríkisins.
„Á vettvangi CGRCS tóku útgerð-
irnar, með sjálfsprottnum hætti, að
starfa náið saman og settu t.d. á lagg-
irnar sína eigin hafrannsóknastofnun
snemma á 10. áratugnum til að styðja
við og bæta upp stofnmælingar
stjórnvalda,“ segir Munro og bendir
á að þrátt fyrir að CGRCS hafi ekk-
ert vald til að skikka útgerðir til þátt-
töku hafi allir reynst mjög samstiga í
aðgerðum og ákvörðunum samtak-
anna. „Útgerðirnar sáu að þær áttu
mestra langtímahagsmuna að gæta í
því að gera veiðiheimildir sínar sem
verðmætastar, og að minni veiðar í
dag gætu skilað meiri verðmætum
seinna meir. Í upphafi höfðu útgerð-
irnar karpað við stjórnvöld um að
veiðiheimildir væru allt of litlar, og
nóg af fiski í hafinu, en á fyrsta ára-
tug þessarar aldar var svo komið að
útgerðarfélögin hvöttu stjórnvöld til
að ganga lengra en upphaflega stóð
til, við að takmarka veiðar úr mik-
ilvægum stofni svo hann gæti náð sér
aftur á strik.“
Gegnsæi skapaði traust
Þessi góða samvinna bæði á milli út-
gerða, og milli greinarinnar og
stjórnvalda, er mjög æskileg en líka
mjög óvenjuleg. Aðspurður hvað
gæti skýrt að samstarfið þróaðist
með þessum hætti nefnir Munro
nokkrar kenningar. Þannig virðist
hópþrýstingur innan greinarinnar
tryggja að útgerðir eru samstiga og
enginn sem reynir að skorast undan
skyldum sínum. Munro hlær þegar
blaðamaður spyr hvort ein skýringin
geti verið hvað Kanadabúar eru upp
til hópa almennilegt og samvinnufúst
fólk. „Í samskiptum okkar á milli get-
um við verið alveg jafn erfið og fólk í
öðrum löndum,“ segir hann.
Önnur sennileg skýring er að það
mikla eftirlit sem nýja fisk-
veiðistjórnunarkerfið fól í sér hafi
skapað aukið traust innan grein-
arinnar. Eftirlitið hafi þýtt að allir
gætu gengið að því sem vísu að grein-
in í heild sinni hegðaði sér heiðarlega
og enginn gæti komast upp með að
svindla. „Gagnsæið varð miklu meira
og þannig auðveldara fyrir alla að
vinna að hagsmunum heildarinnar.“
Nýtt kerfi ýtti undir samvinnu útgerða
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Hagsmunir Gordon Munro telur það sennilega skýringu að mjög mikið eft-
irlit með sjávarútvegi hafi átt þátt í að stuðla að trausti og samstarfsvilja.
 Útgerðarfélög á vesturströnd Kanada fóru frá því að hafa allar ákvarðanir stjórnvalda á hornum
sér yfir í að hvetja til að gengið væri lengra við verndun fiskstofna  Strangt eftirlit ein skýringin
Monerium til
banka en í skipt-
um fyrir hefð-
bundna gjald-
miðla fá við-
skiptavinir
samsvarandi raf-
mynt hjá fyrir-
tækinu. Jón
Helgi Egilsson,
stjórnarformaður
og einn af stofnendum Monerium,
segir þetta gera það mögulegt að
brúa bilið á milli hefðbundinna
gjaldmiðla og þeirrar tækni sem
orðið hefur til í kringum sýndarfé.
„Fyrir um tíu árum hófst hljóðlát
bylting með tilkomu bitcoin og á
þessum áratug hefur orðið til nýr
fjármálaheimur sem byggir á þeirri
tækni. Mikil flóra nýrrar áhuga-
verðrar þjónustu hefur sprottið upp
í kringum sýndarfé, en þróast til
hliðar við og verið einangruð frá
gamla fjármálaheiminum. Hafa þeir
sem eiga sýndarfé getað notað nýjar
tegundir kauphalla, öðruvísi rafræn
veski, nýtt jafningjalánaþjónustur
og ávöxtunarleiðir með milliliðalaus-
um viðskiptum, en bara svo fremi að
þeir notuðu sýndarfé,“ útskýrir Jón
Helgi. „Með því að koma hefð-
bundum gjaldmiðlum á sama tækni-
lega formið og sýndarfé þá opnast
þessi nýi heimur fyrir hefðbundna
gjaldmiðla.“
Framundan eru frekari prófanir
með lokuðum hópi samstarfsaðila.
Að því loknu verður fleiri gjald-
miðlum bætt við og sótt um skrán-
ingu innan Evrópska efnahagssvæð-
isins. Segir Jón að vonir standi til að
á fjórða ársfjórðungi þessa árs verði
Monerium búið að útvíkka þjónustu
sína til fleiri landa.
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Íslenska fjártæknifyrirtækið Mo-
nerium hlaut á föstudag leyfi Fjár-
málaeftirlitsins til að starfa sem raf-
eyrisfyrirtæki og gefa út rafeyri
fyrir bálkakeðjur. Fyrst í stað verð-
ur gefinn út rafeyrir í íslenskum
krónum en til stendur að útvíkka
starfsemina til allrar Evrópu á
grundvelli samevrópskrar löggjafar,
og „bálkakeðjuvæða“ fleiri gjald-
miðla í kjölfarið.
Á margan hátt svipar starfsemi
Krónan er komin á bálkakeðjuna
 Monerium fær starfsleyfi sem rafeyrisfyrirtæki  Stefnan sett á Evrópu
Jón Helgi Egilsson
17. júní 2019
Gengi Kaup Sala Mið
Dollari 125.29 125.89 125.59
Sterlingspund 158.55 159.33 158.94
Kanadadalur 93.88 94.42 94.15
Dönsk króna 18.894 19.004 18.949
Norsk króna 14.419 14.503 14.461
Sænsk króna 13.253 13.331 13.292
Svissn. franki 125.83 126.53 126.18
Japanskt jen 1.1572 1.164 1.1606
SDR 173.28 174.32 173.8
Evra 141.11 141.89 141.5
Meðalgengi/Viðskiptavog þröng 170.8231
Hrávöruverð
Gull 1352.45 ($/únsa)
Ál 1755.5 ($/tonn) LME
Hráolía 61.25 ($/fatið) Brent
Stjórnvöld á Indlandi hafa ákveðið
að frá síðastliðnum sunnudegi hækki
tollar á 28 vörutegundir frá Banda-
ríkjunum. Nær þessi ákvörðun m.a.
til innfluttra epla, valhneta og
mandla en um er að ræða svar við
þeirri ákvörðun Bandaríkjastjórnar
að skerða tollafríðindi sem vörur frá
Indlandi hafa notið um árabil.
Indland er langsamlega stærsta
viðskiptaland bandarískra möndlu-
ræktenda og keypti á síðasta ári
meira en helming þess hluta upp-
skerunnar sem ætlaður er til út-
flutnings, fyrir samtals um 543 millj-
ónir dala. Þá er Indland næststærsti
kaupandi bandarískra epla, og
keypti 156 milljóna dala virði af
ávextinum í fyrra. ai@mbl.is
Indland
hækkar
tolla
 Bitnar á möndlu-
og eplaviðskiptum