Morgunblaðið - 18.06.2019, Síða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. JÚNÍ 2019
Tímaflakk Hin árlega Víkingahátíð víkingafélagsins Rimmugýgjar var haldið á Víðistaðatúni dagana 14.-17. júní. Þar mátti sjá sjá víkinga af öllum stærðum og gerðum, berjast og sýna listir sínar.
Kristinn Magnússon
Undanfarið hefur
borið á núningi í við-
skiptum á milli Kína
og Bandaríkjanna,
sem hefur vakið at-
hygli umheimsins. Við-
skiptasambandið milli
þessara tveggja
stærstu efnahagskerfa
heimsins hefur ekki
eingöngu áhrif á þessi
tvö ríki, heldur einnig
á efnahag um allan
heim. Mig langar að benda á það í
þessari grein hvernig þessi þróun
hefur verið, útskýra nokkrar stað-
reyndir og skýra út afstöðu Kína.
Þessi viðskiptadeila milli Kína
og Bandaríkjanna hófst eingöngu
af völdum Bandaríkjanna. Síðan
árið 2018 hafa Bandaríkin ítrekað
hækkað refsitolla á kínverskar
vörur sem fluttar eru til Banda-
ríkjanna. Í von um að koma ein-
hverjum böndum á þessa þróun
hefur Kína tekið þátt í 11 samráðs-
fundum milli ríkjanna af fullri ein-
lægni, og hefur verið staðfast í að
leysa ágreininginn með viðræðum
með hagsmuni beggja ríkja í huga.
Með sameiginlegu átaki hafa þess-
ar viðræður skilað jákvæðum ár-
angri á ýmsum sviðum. Þrátt fyrir
að Kína hafi tekið þátt í viðræðun-
um af fullum heilindum, hafa
Bandaríkin lagt fram síauknar
kröfur af sinni hálfu
og komið fram með
mjög ósanngjarnar
kröfur á ýmsum svið-
um. Þann 10. maí 2019
hækkuðu Bandaríkja-
menn refsitolla á kín-
verskar vörur, að and-
virði 200 milljarða
bandaríkjadala, úr
10% upp í 25%. Þessi
aðgerð Bandaríkjanna
gróf verulega undan
þeim samningavið-
ræðum sem höfðu ver-
ið í gangi.
Þessi yfirgangur skaðar ekki að-
eins hagsmuni íbúa Kína og
Bandaríkjanna, heldur skaðar
einnig þróun alþjóðaviðskipta, og
veldur auknum áhyggjum í al-
þjóðasamfélaginu.
Bandaríkin lögðu nýlega fram
þau rök fyrir þessum aðgerðum að
benda á að Bandaríkin hefðu tapað
fé á viðskiptum við Kína, og héldu
því einnig fram að Kínverjar stund-
uðu hugverkaþjófnað. Þeir hafa
einnig komið fram með þær ásak-
anir að kínverskar tæknilausnir
skapi hættu fyrir aðrar þjóðir.
En hver er sannleikurinn í þessu
máli ?
Hinn mikli viðskiptahalli sem er
á viðskiptum milli Kína og Banda-
ríkjanna er óhjákvæmileg afleiðing
innri uppbyggingar efnahags
Bandaríkjanna og ákvarðast einnig
af samanburðarhæfni milli land-
anna tveggja og mismunandi dreif-
ingu vinnuafls á heimsvísu. Aukin
neysla, lítil áhersla á sparnað og
mikill fjárlagahalli í Bandaríkj-
unum eru helstu ástæður við-
skiptahalla Bandaríkjanna við Kína.
Á undanförnum 40 árum hafa við-
skipti milli Kína og Bandaríkjanna
aukist 230 falt. Árleg sala frá
bandarískum fyrirtækjum í Kína
náði 700 milljörðum bandaríkjadala
og nam hagnaður þeirra meira en
50 milljörðum bandaríkjadala.
Bandaríkin og bandarísk fyrirtæki
hafa hagnast verulega á viðskiptum
við Kína í gegnum tíðina.
Kínverska ríkisstjórnin hefur
lagt ríka áherslu á að vernda hug-
verkarétt og hefur komið á fót skil-
virku lagaumhverfi. Þessu lagaum-
hverfi er fylgt fast eftir, og það er
engin stefna af hálfu kínverskra yf-
irvalda til að þvinga erlend fyrir-
tæki til að láta af hendi tæknilausn-
ir. Það er kínversk alþýða, sem
hefur unnið sleitulaust af þekkingu
og hugviti, sem stendur að baki
hinni hröðu tækniþróun sem hefur
átt sér stað í Kína. Bandaríkin mis-
notuðu hugtakið þjóðaröryggi til að
brjóta á kínverskum fyrirtækjum,
og má nefna HUAWEI í því sam-
bandi, í viðleitni sinni við að reyna
að bregða fæti fyrir kínverska
tækniframþróun. Þessi brot á
grunngildum WTO hefur valdið út-
breiddum vangaveltum og óánægju
víða um heim.
Hækkun verndartolla leysir eng-
an vanda, og það að hefja við-
skiptastríð skaðar ekki einungis
þann sem hefur það stríð, heldur
einnig alla aðra. Þær mótvæg-
isaðgerðir sem Kína hefur gripið til
eru eingöngu í sjálfsvörn vegna
tollastríðs sem Bandaríkin hófu.
Með þessum mótvægisaðgerðum
erum við ekki eingöngu að verja
okkar eigin lögvörðu hagsmuni,
heldur eru þær einnig til varnar
frjálsum viðskiptum og alþjóða-
samvinnu. Kína hefur enga löngun í
eitthvert viðskiptastríð, en Kína
mun heldur ekki skorast undan því
að verja hagsmuni sína. Kína hefur
aldrei látið undan utanaðkomandi
þrýstingi, og mun heldur ekki gera
það í framtíðinni og drekka þann
beiska kaleik sem grefur undan
hagsmunum þess. Kína er ávallt
reiðubúið í viðræður og stefna okk-
ar hefur ekkert breyst varðandi það
að takast á við ágreining með við-
ræðum og ráðgjöf. Hins vegar gerir
Kína þær kröfur að báðir aðilar
sammælist um þá stefnu að virðing
og jafnræði ríki á milli aðila, báð-
um aðilum til hagsbóta. Vonast er
til að Bandaríkin átti sig á því að
ekki er hægt að sveigja til þær
reglur sem gilda um fráls alþjóða-
viðskipti. Samræður eru besta leið-
in til að leysa alþjóðlegan ágrein-
ing. Samvinna er eina rétta leiðin
til að leysa „núning“ í viðskiptum.
Kína vonast til að Bandaríkin muni
vinna með Kína og leysa úr ágrein-
ingnum, báðum aðilum til hags-
bóta.
Kína ber mikla virðingu fyrir af-
stöðu Íslands til frjálsra alþjóða-
viðskipta. Ísland var fyrsta landið í
Evrópu til að undirrita fríversl-
unarsamning við Kína. Síðan hann
var undirritaður fyrir 6 árum, hefur
fríverslunarsamkomulagið opnað
fyrir ýmsa möguleika fyrir almenn-
ing. Virði viðskipta á milli landanna
náði því að fara yfir 700 milljónir
Bandaríkjadala á síðasta ári. Kína
virðir frjáls milliríkjaviðskipti og
vinnur ötullega að því að opna fyrir
viðskipti milli allra ríkja. Kína er
reiðubúið til að vinna náið með Ís-
landi, og öðrum ríkjum, til að opna
fyrir aukna samvinnu, öllum aðilum
til hagsbóta, og leggja þar með sitt
af mörkum til þróunar alþjóðlegra
viðskipta og efnahags.
Eftir Jin Zhijian »Kína hefur enga
löngun í eitthvert
viðskiptastríð, en Kína
mun heldur ekki skorast
undan því að verja hags-
muni sína.
Jin Zhijian
Höfundur er sendiherra Kína
á Íslandi.
Tollastríð er engin lausn – samvinna er eina leiðin