Morgunblaðið - 18.06.2019, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. JÚNÍ 2019
Með aukinni mennt-
un virðist spilling hafa
farið vaxandi á okkar
svo góða Íslandi. Hér
virðist það krafa að
unglingar fari beint í
menntaskóla og síðan í
háskóla. Háskólarnir
úða út háskólamennt-
uðu fólki, lögfræð-
ingum í hópum, við-
skiptafræðingum og
ég veit ekki hvað. Ný-
útskrifaðir viðskiptafræðingar þykj-
ast kunna allt um leið og þeir út-
skrifast og hinir útskrifuðu
lögfræðingar vilja komast í einhver
krassandi mál svo að þeir verði sem
fyrst þekktir. Ekki ætla ég að
dæma hvorki viðskiptafræðinga eða
lögfræðinga eins, sem betur fer eru
ekki allir eins, en þetta blessaða
fólk heldur að það kunni allt bara
af því að það er með háskóla-
menntun. Frá mínum bæjardyrum
séð er þeim bara vorkunn.
Af hverju hefur spillingin aukist
svo mikið hér á þessu landi? Í dag
er ekkert sem heitir að vinna sig
upp í starfi, að fólki sé treyst til að
taka á sig ábyrgð, t.d. við rekstur
fyrirtækja. Nei, ef þú hefur mennt-
un, s.s. í viðskiptafræði eða lög-
fræði og jafnvel dýralækningum,
getur þú fengið starf. Ekki ætla ég
sem eldri maður að velta mér svo
sem mikið upp úr þessum málum,
en mér finnst það umhugsunarefni
að svo virðist sem spilling hafi auk-
ist með aukinni menntun.
Hinn 29. apríl þurfti ég að
skeppa heim til Vestmannaeyja.
Ekki var siglt frá Landeyjahöfn svo
ég pantaði mér far með flugi. Ég
var mættur á flugvöllinn kl. 6.30 og
bókaði mig inn. Klukkan 8.30 var
tilkynnt að það væri svo misvinda í
Eyjum að ekki væri hægt að fljúga,
það ætti að athuga klukkan 9.
Klukkan 9 var okkur tilkynnt að
það ætti að reyna kl. 10.30, og aftur
mætti fólkið klukkan 10.30. Klukk-
an 12 var tilkynnt að það ætti að
sameina flugið sem hefði átt að
vera um morguninn við seinna flug,
eða kl. 15.45, sem og var gert. Ég
hringdi í flugturninn í Vest-
mannaeyjum klukkan 12 og mér
var tjáð að það væri bara ágætis
flugveður.
Ástæðan sem ég held að hafi ver-
ið fyrir því að ekki var flogið að sú
flugfélagið hafði ekki flugvél á
lausu. Ég hringdi í Herjólf og var
tjáð að ég væri á biðlista með bílinn
og væri númer 19 frá Þorlákshöfn.
Númer fimm 30. apríl og gæti
hugsanlega komist með bílinn heim
með kvöldferðinni 30. apríl frá Þor-
lákshöfn.
Ég varð hreinlega brjálaður, það
var búið að eyðileggja heilan vinnu-
dag fyrir mér, ekki nóg með það að
ég væri reiður yfir þessu heldur
helltist yfir mig reiði yfir því hvern-
ig heilbrigðis-, samgöngu- og dóms-
málaráðuneyti og Vegagerðin geta
hagað sér gagnvart okkur Eyja-
mönnum. Enginn sýslumaður. Við
getum bara sótt okkar þjónustu hjá
sýslumanninum á Selfossi. Sjúkra-
húsið svo til lamað, enginn svæfing-
arlæknir né skurðlæknir. Þú getur
bara farið til Reykjavíkur og fætt
þitt barn þar og eytt morð fjár í
þann kostnað. Dýralæknirinn hjá
Vegagerðinni vísar á sína starfs-
menn og virðist ekki þurfta að bera
neina ábyrgð frekar en
ráðherrarnir. Það er
engum treystandi og
ég er hræddur um að
ef Eyjamenn hættu að
selja afurðir sínar þá
kæmi það við þá í 101,
eða þetta lið í Reykja-
víkinni. Við Eyjamenn
greiðum okkar fram-
lag í ríkiskassann eins
og aðrir og þurfum að
greiða fyrir það að
geta notað þjóðvegi
landsins. Við greiðum fargjald til að
komast upp á land og þungaskatt
af okkar bílum og höfum aldrei
kvartað. Hvernig væri að dóms-
málaráðherra, samgönguráðherra
og heilbrigðisráðherra færu nú að
vakna til lífsins og gera eitthvað í
málunum. Við greiðum milljarða í
ríkiskassann og margar Land-
eyjahafnir á hverju ári. Maður fær
það stundum á tilfinninguna að við
Eyjamenn séum annars flokks fólk.
Páll Magnússon þingmaður hefur
talað um það að mokað væri upp úr
Landeyjahöfn með teskeið og það
er satt. Það er bara staðreynd að
það eru of margar stofnanir í þessu
litla landi og of margir fræðingar
sem halda að þeir kunni allt, en
kunna svo ekki neitt. Ef litið er á
Samgöngustofu skilst mér að þar
séu eintómir lögfræðingar. Ætla
þessir lögfræðingar að meta það
hvort skip sé haffært? Sigurður Ás
hefur ekkert hlustað á reynda sjó-
menn um að til þess að Landeyj-
arhöfn verði í lagi þá þurfi að
lengja báða garðana, bæði aust-
urgarðinn og vesturgarðinn. Nei,
hann er alltaf að reikna á skrifstof-
unni sinni og fær alltaf það sama að
2+2 eru 4.
Hvar er nú VG heilbrigð-
isráðherrann? Fyrir mörgum árum
lenti maður með höndina í spili á
fiskibát við Vestmannaeyjar. Einar
Guttormsson, sjúkrahúslæknir í
Vestmannaeyjum, tók höndina af
manninum á sjúkrahúsinu í Eyjum
og tókst það vel. Einn góður vinur
minn missti framan af putta í
vinnuslysi hér. Hann var sendur til
Reykjavíkur og þurfti svo að bíða
og bíða á bráðamóttökunni í Foss-
vogi til að fá gert að sárum sínum.
Í dag 2019 geta konur ekki fætt
börnin sín í Eyjum, ef eitthvert
stórslys verður þá er bara að senda
þann slasaða til Reykjavíkur eða
hann getur bara dáið. Ætlar heil-
brigðisráðherra, sem alltaf hefur
haft munninn opinn frá því að hún
komst á þing, að láta þetta við-
gangast? Er einhver sparnaður í
því að hafa ekki sýslumann í Vest-
mannaeyjum. Nei þetta er hneyksli.
Dómsmálaráðherra, gerðu nú eitt-
hvað í málinu. Sigurðir Ingi, ætlar
þú virkilega að láta Vegagerðina
haga sér svona gagnvart okkur
Eyjamönnum? Það er komið nóg.
Aukin menntun –
aukin spilling
Eftir Friðrik I.
Óskarsson
Friðrik I.
Óskarsson
Höfundur er eldri borgari
og fv. framkvæmdastjóri.
fio@fio.is
»Hvernig væri að
dómsmálaráðherra,
samgönguráðherra og
heilbrigðisráðherra
færu nú að vakna til lífs-
ins og gera eitthvað í
málunum.
Efnahagshrunið sem skók Ísland
haustið 2008 er einsdæmi í ís-
lenskri réttarsögu. Af hruninu hef-
ur sprottið mikill fjöldi dómsmála,
þar sem reynt hefur á flókin laga-
leg álitaefni sem mörg hver hafa
verið án fordæma. Þar á meðal
hafa dómsmál tengd stóru við-
skiptabönkunum þremur sem féllu
í október 2008 verið sérstaklega
fyrirferðarmikil, bæði einka- og
sakamál. Ein og sér hlaupa saka-
málin á tugum og hafa þau snúist
um margvísleg fjármuna- og efna-
hagsbrot, svo sem innherjasvik,
markaðsmisnotkun, fjárdrátt, um-
boðssvik og peningaþvætti. Í þess-
um sakamálum hefur einnig reynt
á hvort ýmis grundvallarréttindi
sakborninga hafi verið virt við
meðferð málanna. Nú þegar meira
en tíu ár eru liðin frá hruninu eru
fáein sakamál sem tengjast því enn
til meðferðar fyrir íslenskum dóm-
stólum, auk stöku kærumála fyrir
Mannréttindadómstóli Evrópu sem
dómfelldir einstaklingar í saka-
málum hafa skotið þangað eins og
fjallað hefur verið um að und-
anförnu.
Rit um hrunrétt
Á undanförnum árum hafa
fræðimenn við Lagadeild Háskóla
Íslands stundað rannsóknir á lög-
gjöf og réttarframkvæmd sem
efnahagshrunið 2008 hefur leitt af
sér. Á næstunni verður gefið út
heildstætt rit um það efni eftir Ásu
Ólafsdóttur, varaforseta Lagadeild-
ar, Eyvind G. Gunnarsson og Stef-
án Má Stefánsson prófessora. Ritið
nefnist Hrunréttur og er þar að
finna lögfræðilega úttekt á þeim
álitamálum sem sköpuðust í kjölfar
þess einstaka atburðar í sögu þjóð-
arinnar sem varð við efnahags-
hrunið á haustmánuðum 2008. Þar
er lýst ýmsum almennum atriðum
sem varða hrunið, einkum laga-
setningu sem var gripið til. Auk
þess er vikið að sérstökum álitaefn-
um, ekki síst réttarframkvæmd eft-
ir hrunið.
Rit um dómaframkvæmd
varðandi umboðssvik
Þá verður á næstunni gefið út
nýtt rit í ritröð Lagastofnunar Há-
skóla Íslands eftir Eirík Tómasson,
fyrrverandi prófessor og hæstarétt-
ardómara, sem nefnist Dómar um
umboðssvik í kjölfar bankahrunsins.
Í ritinu er gerð grein fyrir
hæstaréttardómum tengdum efna-
hagshruninu þar sem einstaklingar
voru ákærðir fyrir umboðssvik sam-
kvæmt 249. gr. almennra hegning-
arlaga. Ritið hefur að geyma ít-
arlega fræðilega umfjöllun um
dómana sem ekki hefur áður verið
ráðist í. Er þar m.a. leitast við að
svara þeirri spurningu hvort niður-
stöður í umræddum dómsmálum
séu í samræmi við viðtekna skýr-
ingu á þessum refsiákvæðum, en í
því efni er einkum stuðst við fræði-
skrif Jónatans Þórmundssonar,
fyrrverandi prófessors í refsirétti
við Lagadeild Háskóla Íslands. Rit
þetta er hið nítjánda í ritröð Laga-
stofnunar en fyrsta framlagið í rit-
röðinni kom út árið 2005. Tilgangur
ritraðar Lagastofnunar er að vera
vettvangur fyrir framúrskarandi
rannsóknir í lögfræði sem hafa
fræðilegt og hagnýtt gildi fyrir lög-
fræðinga og samfélagið í heild sinni.
Mikilvægi rannsókna á
hruninu til framtíðar litið
Auk þeirrar fræðilegu útgáfu
sem áður getur munu Lagadeild og
Lagastofnun Háskóla Íslands halda
áfram að standa fyrir lögfræðileg-
um rannsóknum á efnahagshruninu
2008. Þótt rannsóknir á efnahags-
hruninu lúti að liðnum atburðum
hafa þær engu að síður mikið gildi
til framtíðar litið, m.a. fyrir íslenskt
viðskiptalíf. Á það ekki síst við um
rannsóknir á dómaframkvæmd sem
lýtur að fjármuna- og efnahags-
brotum í starfsemi hinna föllnu við-
skiptabanka. Auk rannsókna á
hrunsmálunum eru á vettvangi
Lagadeildar og Lagastofnunar
stundaðar rannsóknir á fjármuna-
og efnahagsbrotum á breiðari
grundvelli. Má þar nefna reglur um
peningaþvætti, sem hafa verið í
brennidepli upp á síðkastið, m.a. í
samhengi við skipulagða brota-
starfsemi, svo og reglur um at-
vinnurekstrarbann, en frumvarp
um það efni liggur nú fyrir Alþingi.
Lagalegar rannsóknir á efna-
hagshruninu og tengdum sviðum
Eftir Ásu Ólafsdóttur, Eyvind
G. Gunnarsson og Friðrik Árna
Friðriksson Hirst
» Þótt rannsóknir á
efnahagshruninu lúti
að liðnum atburðum
hafa þær engu að síður
mikið gildi til framtíðar
litið, m.a. fyrir íslenskt
viðskiptalíf.
Ása
Ólafsdóttir
Ása er prófessor við Lagadeild Há-
skóla Íslands og formaður stjórnar
Lagastofnunar HÍ. Eyvindur G.
Gunnarsson er prófessor við Laga-
deild HÍ og varaformaður stjórnar
Lagastofnunar. Friðrik Árni Frið-
riksson Hirst er framkvæmdastjóri
Lagastofnunar og doktorsnemi við
Lagadeild HÍ.
asaolafs@hi.is, egg@hi.is, faf@hi.is
Friðrik Árni
Friðriksson Hirst
Eyvindur G.
Gunnarsson
Allt um sjávarútveg