Morgunblaðið - 15.07.2019, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 15. JÚLÍ 2019
Kranar gnæfa Landslag borgarinnar breytist hratt í takt við fjölda byggingarkrana, en umfangsmiklar framkvæmdir standa nú yfir sem breyta munu Hlíðarenda í Reykjavík í íbúðarhverfi.
Árni Sæberg
Heilbrigðisáætlun til
ársins 2030 var sam-
þykkt á Alþingi nýlega.
Háværar deilur hafa
spunnist um hana og
hafa læknasamtökin
gagnrýnt áætlunina
fyrir að einblína á
ríkisrekstur og líta
framhjá mikilvægum
þáttum í heilbrigðis-
kerfinu. Þessi gagn-
rýni endurspeglar þá
skoðun meðal lækna að vaxandi
ríkisforsjá sé fram undan þó svo að
ekki sé um það fjallað í áætluninni
enda er hún mjög almennt orðuð.
Birgir Jakobsson, fyrrverandi land-
læknir, sem nú gegnir stöðu aðstoð-
armanns heilbrigðisráðherra, hefur í
tilefni af þessari gagnrýni sett fram
harðorðar ásakanir í garð sjálfstætt
starfandi sérfræðilækna.
Í þessu samhengi er vert að hafa í
huga að íslenska heilbrigðiskerfið
hefur fengið mjög háar einkunnir í
samanburði við helstu nágranna-
löndin. Samkvæmt vandaðri rann-
sókn sem birtist í breska lækna-
tímaritinu Lancet 2018 var íslenska
heilbrigðiskerfið í öðru sæti meðal
þróaðra ríkja og í fyrsta sæti á stöðl-
uðum aðgengis- og gæðakvarða
(Healthcare Access
and Quality Index).
Þau lönd sem við lítum
helst til í samanburði,
Noregur, Finnland,
Svíþjóð, Danmörk og
Holland, voru öll fyrir
neðan Ísland. Sjálf-
stætt starfandi sér-
fræðilæknar sem hafa
sinnt um þriðjungi
allra læknisverka í
landinu samkvæmt
samningi Sjúkratrygg-
inga Íslands og
Læknafélags Reykjavíkur eiga sinn
þátt í þessum árangri en aðgengi að
þjónustu sérfræðilækna hefur verið
óhindrað og milliliðalaust. Nú er
þessi starfsemi sett í óvissu vegna
afstöðu stjórnvalda til hennar. Deil-
ur milli starfsfélaga sem ættu að
vinna saman að því að móta framtíð-
ina í íslenskri heilbrigðisþjónustu
hafa einnig dregið athyglina frá því
jákvæða sem vert er að halda á lofti
um íslenska heilbrigðiskerfið.
Þegar heilbrigðisáætlunin er lesin
vandlega er ljóst að þar er mikil
áhersla á stjórnun og stofnanir og
orðið sem mér datt í hug var stofn-
anavæðing heilbrigðisþjónustunnar.
Flestum finnst nóg komið af slíku
enda eru stórar ríkisstofnanir alla
jafna svifaseinar og ópersónulegar.
Það sem fólk vill þegar það leitar til
lækna er að fá fljóta, örugga og sam-
fellda þjónustu. Ég gladdist þegar
ég sá að tryggja á greiðara aðgengi
að þjónustunni. Gott aðgengi er
grundvallaratriði. Hætt er við því að
ef gengið verði lengra í stofnana-
hugsuninni muni aðgengi verða tak-
markað og sjúklingarnir eiga erfitt
uppdráttar með sín vandamál. Bið-
listavandinn er gott dæmi um þetta.
Annað markmið í heilbrigðis-
áætlun sem hefur átt undir högg að
sækja er samfella í þjónustu við
sjúklinga. Það er hending ef sjúk-
lingar sem hafa verið á Landspít-
alanum muna hver læknirinn þeirra
var. Þetta stafar af því að einn lækn-
ir tekur á móti sjúklingnum, annar
leggur inn á legudeild og sá þriðji
kemur á stofugang daginn eftir.
Ásamt fagmennsku og góðri þekk-
ingu er samfella í stundun sjúklinga
eitt mikilvægasta grundvallaratriði í
góðri læknisþjónustu. Á fyrstu
sólarhringum legunnar er mikilvæg-
ustu upplýsinga aflað og ákvarðanir
um rannsóknir og meðferð teknar.
Núverandi stundunarkerfi á LSH
tekur ekki nægilega mið af þörfum
sjúklinga að þessu leyti heldur snýst
frekar um skipulag spítalans og
hentugleika starfsfólksins. Skortur
á samfellu er ekki vegna þess að sér-
fræðilæknarnir séu að vinna á stof-
um eins og haldið hefur verið fram.
Margir afkastmestu og bestu
læknar spítalans vinna bæði á LSH
og á stofum. Þeir stuðla einnig að
bættu aðgengi að þjónustu LSH
enda fá þeir tilvísanir frá heilsu-
gæslunni og greiða götu sjúkling-
anna inn á spítalann. Samfellan á
einnig undir högg að sækja í heilsu-
gæslunni sem er nú að stórum hluta
mönnuð af afleysingafólki, sérstak-
lega á landsbyggðinni. Það er því
verk að vinna í þessum málum og
ánægjulegt að heilbrigðisyfirvöld
geri sér grein fyrir því.
Annað mikilvægt atriði sem ber
að fagna í heilbrigðisáætlun er
áherslan á breytingar á fjármögnun
sjúkrahúsanna. Birgir hefur rétti-
lega bent á að breyta þurfi fjár-
mögnun í sjúkrahúsrekstrinum frá
föstum fjárlögum til greiðslu fyrir
unnin verk þannig að ekki sé eitt
kerfi fyrir utanspítalaþjónustu og
annað fyrir sjúkrahúsin. Hið svo-
kallaða DR-kerfi er afkastahvetj-
andi og má búast við því að verði sú
leið farin og rétt útfærð muni leys-
ast úr læðingi það mikla afl sem býr
í Landspítalanum og hans frábæra
starfsfólki. Núverandi fjármögn-
unarkerfi hefur í besta falli lítinn
sem engan hvata til afkasta og leiðir
til lélegrar nýtingar á starfsfólki og
tækjum og aukins kostnaðar. Lengi
hefur verið kallað eftir þessari
breytingu, meðal annars frá LSH.
Sjúkratryggingar Íslands mundu
annast samninga fyrir hönd ríkis-
sjóðs á mestum hluta heilbrigðis-
þjónustunnar eins og gert er ráð
fyrir í lögum um sjúkratryggingar.
Það er nokkuð sérstakt að höfundar
heilbrigðisáætlunar skuli mæla svo
sterklega með þessari aðferð við
fjármögnun á öllu kerfinu þegar þeir
hafa gagnrýnt harðlega samning
Sjúkratrygginga við Læknafélag
Reykjavíkur sem byggist einmitt á
þessari aðferð. En mæli þeir manna
heilastir í þessum efnum og vonandi
verður heilbrigðisáætlun ekki aðeins
fögur fyrirheit heldur upphaf að
nýrri sókn í heilbrigðismálum á Ís-
landi.
Eftir Stein Jónsson » Ásamt fagmennsku
og góðri þekkingu er
samfella í stundun sjúk-
linga mikilvægasta
grundvallaratriði í góðri
læknisþjónustu.
Steinn Jónsson
Höfundur er prófessor í lungnasjúk-
dómum við Landspítala og lækna-
deild Háskóla Íslands.
steinnj@lsh.is
Hvað er jákvætt við heilbrigðisáætlun?