Morgunblaðið - 21.08.2019, Page 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. ÁGÚST 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Lokanir gatnaeru tíðar íReykjavík
um þessar mundir.
Þær eru ekki bara
tíðar, heldur er
iðulega lokað lengi.
Borgaryfirvöld virðast hafa
sérstakt dálæti á að loka
Hverfisgötunni. Fyrir nokkr-
um árum var gatan tekin í
gegn. Eigendur verslana og
veitingahúsa í götunni kvört-
uðu sáran undan því að við-
skiptavinir kæmust ekki til
þeirra.
Fyrir nokkrum mánuðum
var Hverfisgötunni lokað að
nýju á svipuðum slóðum.
Fyrirvarinn var lítill sem eng-
inn líkt og þeir sem stunduðu
rekstur við götuna væru af-
gangsstærð og einu mætti um
þá gilda þegar loka þyrfti
götum. Framkvæmdunum átti
að ljúka nú fyrir menningar-
nótt, en það mun tefjast.
Í Morgunblaðinu var á
laugardag rætt við Ara Matt-
híasson þjóðleikhússtjóra um
lokunina. Hann furðar sig á
vinnubrögðum borgarinnar og
segir ótækt að ekki sé hægt að
komast að leikhúsinu vegna
framkvæmda þegar leikárið
hefst í byrjun september.
Þjóðleikhússtjóri er ekki
einn um að vera óánægður. Ás-
mundur Helgason, eigandi
veitingastaðarins Gráa kattar-
ins, sagði fyrr í mánuðinum í
viðtali á Rás 2 að borgin tæki
ekki afstöðu með
fyrirtækjum. Um
tíma hefði hávað-
inn verið slíkur að
fólk hefði einfald-
lega farið út af
staðnum hjá sér og
kvaðst hann vorkenna þeim
sem rækju hótel og gistiheimili
við götuna meira en sjálfum
sér. Lætin og lélegt aðgengi
hefðu valdið því að gistihús,
sem áður fengu fimm stjörnur
á vefsíðum, fengju nú sýnu lak-
ari umsagnir.
Lokun Hverfisgötu er ekk-
ert einsdæmi. Önnur akrein
Vonarstrætis hefur nú verið
lokuð svo misserum skiptir og
Framnesvegur var lokaður að
hluta vegna framkvæmda við
Vesturbæjarskóla í nokkur ár,
fyrst önnur akreinin og síðan í
báðar áttir. Þannig mætti telja.
Það merkilega er að ekkert
virðist liggja á að ljúka þessum
framkvæmdum. Það er furðu-
legt að hægt sé að fá að hafa
götur lokaðar svona lengi.
Ekki er það betra þegar borgin
á sjálf í hlut. Hverfisgatan er
lokuð mánuðum saman um há-
bjargræðistímann og oft virð-
ist lítil sem engin vinna standa
yfir.
Þetta er vitaskuld ekki boð-
legt ástand og með ólíkindum
að ekki skuli vera metnaður
hjá borginni til að ganga hrað-
ar til verks og málum sé hagað
þannig að afkomu fyrirtækja
sé stefnt í bráða hættu.
Það er með ólíkind-
um hvernig staðið
hefur verið að lokun
Hverfisgötu í sumar}
Óvönduð vinnubrögð
David Attenbor-ough er fræg-
ur fyrir umfjöllun
sína um náttúruna,
stóra og smáa. Þau
orð hans vekja
jafnan athygli. En
nú kölluðu sjón-
armið hans um önnur efni á
mikla athygli. Í samtali við
ítalskt blað gaf hann ekki upp
hvernig hann hefði greitt at-
kvæði um Brexit. Báðum fylk-
ingum hefði orðið á og mis-
stigið sig í baráttunni, og hann
hefði áhyggjur af því í hvers
konar ógöngur bresk stjórn-
völd hefðu komið sér.
En vísindamaðurinn bætti
við: „Ég tel að ESB hafi vakið
mikla andúð fólks með af-
skiptum sínum af tilveru þess í
fáránlegum dæmum og á frá-
leitum viðfangsefnum á fárán-
legum sviðum. Sú framganga
ESB hefur ergt skap fjölda
fólks sem skilur í rauninni ekki
hvernig þessi afskipti geti orð-
ið til góðs. Fólkið er komið
með upp í kok, bara algjörlega
upp í kok. En vera má að ESB
hafi ekki lagt sig eftir því hvað
það er sem aðildar-
þjóðirnar sækjast
eftir og hefur leyft
sér að gera allt
mögulegt sem er
fólki til skap-
raunar.
Og ég veit að
það er fjarri því að Ítalir séu
ánægðir með ESB. Bretland
þurfti sárlega á breytingum að
halda á þessu samstarfi, með
einum eða öðrum hætti. Það
var orðið algjörlega óhjá-
kvæmilegt að gera þær breyt-
ingar.“
Hér heima unga menn út
greinum og fullyrða rakalaust
að EES-samningurinn kunni
að hrökkva upp af fylgi Íslend-
ingar ákvæðum hans og hafni
tilskipunum þaðan. Með öðrum
orðum má vegna uppdiktaðrar
skelfingar engu hafna þrátt
fyrir ótvíræða heimild samn-
ingsins. Rökrétt niðurstaða
þeirrar þráhyggju að engri
kröfu frá ESB megi hafna er
að Íslandi haldi meðvirkninni
áfram þar til landið er komið
inn í ESB án þess að hafa tekið
ákvörðun um það!
Hafa menn komið
sér upp meinloku
með því að detta á
höfuðið úti í guðs-
grænni náttúrunni?}
Eitthvað ónáttúrulegt við ESB?
S
umum þykir betra að sjá fortíðina í
hillingum og finna samtíðinni margt
til foráttu. Sumir ala á ótta yfir því
óvænta og ófyrirsjáanlega og líta á
framtíða sem ógnun við óbreytt
ástand. Sumir segja að allt hafi verið betra í
gamla daga.
Við erum fljót að gleyma, ýmis vandamál
samtíðar fortíðarinnar heyra sögunni til og
gleymast í skugga nýrra vandamála samtíðar
samtímans, vandamála nýrra tíma. Ákvarðanir
teknar í fortíðinni skapa umhverfið sem við bú-
um við í dag, og ákvarðanir dagsins í dag móta
framtíðina.
Í gamla daga gengum við í EES-samstarfið,
og í gamla daga samþykktum við að orkan
heyrði undir samninginn. Í gamla daga sam-
þykktum við orkupakka eitt og tvö, og var það
íslensku samfélagi mikil blessun. Með raforkulögunum frá
2003 var innleitt nýtt skipulag raforkuviðskipta hér á
landi, raforkuvinnsla og sala raforku var gefin frjáls og í
dag keppa nokkur fyrirtæki á þeim markaði, og fer þeim
fjölgandi.
Líkt og sagan dæmir verk og gjörðir fortíðarinnar,
dæmir hún ákvarðanir og verk okkar sem störfum á vett-
vangi stjórnmálanna í dag. Meðal annars ákvarðanir sem
við tökum um framtíðarskipan raforkumála á Íslandi og
þátttöku Íslands í víðara samfélagi þjóða á vettvangi EES.
Við sem sitjum í utanríkismálanefnd höfum á síðustu mán-
uðum fjallað ítarlega um þriðja orkupakkann. Við tókum á
móti fjölda gesta, tugum umsagna og á máls-
meðferð þriðja orkupakkans sér engin for-
dæmi meðal annarra EES-mála hérlendis.
Hvorki sú mikla vinna sem átti sér stað innan
ráðuneytanna né sú umfangsmikla vinna sem
hefur átt sér stað innan Alþingis.
Utanríkisráðuneytið leitaði ráðgjafar fær-
ustu sérfræðinga landsins í Evrópurétti til að
bregðast við efasemdaröddum. Hvort innleið-
ing þriðja orkupakkans í landsrétt brjóti í bága
við íslenska stjórnarskrá, og telja sérfræðing-
arnir svo ekki vera. Hvort verið sé að afsala
ákvörðunarvaldi íslenskra stjórnvalda yfir
auðlindum landsins til Evrópusambandsins, og
telja sérfræðingarnir svo ekki vera. Loks
hvort innleiðing þriðja orkupakkans feli í sér
lagningu sæstrengs, og ekki telja sérfræðing-
arnir svo vera. Öllum steinum hefur verið velt
við skoðun málsins. Innleiðing þriðja orkupakkans er ekki
aðeins hættulaus, heldur eru reglur hans til hagsbóta fyrir
Íslendinga vegna aukinnar neytendaverndar og reglna
sem stuðla að samkeppni og jafnræði milli aðila.
Ekkert í þriðja orkupakkanum er af því tagi að þörf sé á
að grípa til neyðarráðstafana á borð við að hafna honum
og vísa aftur til sameiginlegu EES-nefndarinnar.
Það er ástæðulaust að óttast framtíðina. Ég treysti Ís-
lendingum dagsins í dag, og morgundagsins, til þess að
stíga inn í hið óorðna með hugrekki og þor.
Bryndís
Haraldsdóttir
Pistill
Fortíð, framtíð – og dagurinn í dag
Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
D
anir syrgja nú litrík-
asta og vinsælasta
kaupsýslumann sinn,
Lars Larsen. Hann
lést á heimili sínu í
Silkeborg á Jótlandi á mánudaginn,
71 árs gamall eftir að hafa barist við
krabbamein um nokkurt skeið.
Larsen var talinn þriðji ríkasti mað-
ur Danmerkur með eignir upp á um
50 milljarða danskra króna, næstum
þúsund milljarða íslenskra króna.
Var auðlegð hans einkum sprottin af
velgengni hins kunna fyrirtækis
hans, Jysk, sem velti um 30 millj-
örðum danskra króna á síðasta
rekstrarári. Larsen stofnaði mörg
önnur fyrirtæki en þau hafa átt mis-
jöfnu gengi að fagna.
Af fátækum kominn
Larsen fæddist ekki með silfur-
skeið í munni. Foreldrar hans voru
af fátæku fólki komnir en urðu
bjargálna fyrir dugnað og framtaks-
semi. Stunduðu þau kartöflurækt á
býli sínu við þorpið Arnborg á Mið-
Jótlandi. Faðir Larsens lést áður en
hann fæddist í ágúst 1948 og stóð
móðir hans þá uppi með fjögur ung
börn. Neyddist hún til að selja jörð-
ina. Hún kom þó fótum undir fjöl-
skylduna að nýju með rekstri sæl-
gætisverslunar þar sem börnin
afgreiddu með henni, en lífið ein-
kenndist af basli og sótti þunglyndi
að henni og gerði hana loks óvinnu-
færa. Þessar aðstæður urðu til þess
að Larsen strengdi þess heit að
brjótast úr viðjum fátæktarinnar.
Skólagöngu hans lauk þegar
hann var 16 ára og byrjaði hann þá
að vinna í verslun sem seldi rúmföt,
sængur, dýnur og kodda og ýmsar
aðrar heimilisvörur. Fljótt tóku hús-
bændur hans eftir hugkvæmni hans
við sölu og auglýsingar. Löngunin til
að vera sjálfstæður og láta til sín
taka blundaði alltaf í honum. Eftir
að hafa starfað í rúmfataverslunum í
fimmtán ár stofnaði hann vorið 1979
með tveimur vinum sínum verslun
með rúmföt í Árósum. Veðsetti Lar-
sen hús sitt til að koma undir hana
fótunum. Fyrirmyndir sótti hann
meðal annars til IKEA í Svíþjóð og
Aldi-verslunarkeðjunnar þýsku.
Nýja verslunin var til húsa í
stórri vöruskemmu fyrir utan borg-
ina og nefnd Jysk sengetøjslager.
Nú heitir hún einfaldlega Jysk. Sér-
kenni hennar var – og er enn – ódýr-
ar og einfaldar vörur og margvísleg
tilboð. Vörur voru í byrjun hafðar á
brettum og ekkert lagt í innrétt-
ingar. Þaðan er lager-heitið komið.
Fáir voru við afgreiðslu, en versl-
unin sló í gegn strax í upphafi og
boltinn byrjaði að rúlla. Nú eru
verslanir sem reknar eru undir heiti
Jysk í Danmörku rétt innan við 100
og á þriðja þúsund utanlands. Sam-
starfsverslanir eru 23 þúsund í 52
löndum. Fyrirtækið er alþjóðlegt
viðskiptaveldi. Aðalsöluvörurnar eru
þó eins og í upphafi, rúmföt, dýnur,
sængur, koddar, gluggatjöld, hús-
gögn og tengdar vörur fyrir heim-
ilin.
Sonur Larsens, Jacob Bruns-
berg, tók yfir stjórn eignarhalds-
félags Jysk-verslananna í sumar
sem leið þegar skýrt var frá veik-
indum Larsens. Þá lá ljóst fyrir að
hann fengi ekki bót meina sinna og
kaus hann að verja síðustu mánuð-
unum með fjölskyldunni á heimili
sínu.
Höfðaði sterkt til Dana
Alþýðleg framkoma Larsens og
það hve annt hann lét sér um fyrir-
tækið, vörur þess og þjónustu, höfð-
aði sterkt til almennings í Dan-
mörku. Fólk skynjaði að hann var
það sem kallað er self made man,
hafði hafist af sjálfum sér til auðs og
umsvifa. Frægar urðu sjónvarps-
auglýsingar Jysk þar sem Larsen
talaði sjálfur beint til áhorfenda:
„Go’ daw, jeg hedder Lars Larsen,
og jeg har et godt tilbud til dig,“
sagði hann með bros á vör. Þessi orð
urðu fleyg og voru seinna valin sem
heiti á ævisögu hans sem kom út fyr-
ir fimmtán árum og varð metsölurit.
Árið 2011 kom út bókin Jysk – køb-
mandskabets hemmelighed þar sem
Larsen sagði frá því hver galdurinn
væri að baki Jysk-ævintýrinu.
Störf í verslunum Jysk hafa
verið eftirsótt enda kappkostaði
Larsen að gera vel við starfsfólk sitt
með kaupaukum og afmælisgjöfum
og annarri tilbreytni.
Ekki hefur allur rekstur sem
Larsen beitti sér fyrir notið sömu
velgengni og Jysk. Fyrir þrjátíu ár-
um gerði hann tilraun til að hasla sér
völl í ferðaþjónustu og stofnaði þá
ferðaskrifstofuna Larsen Rejser í
anda ferðakóngsins fræga Simons
Spies. Var hugmyndin að bjóða ódýr
ferðalög um heiminn. Reksturinn
komst þó aldrei á flug og varð Lar-
sen að selja fyrirtækið tíu árum síð-
ar eftir mikinn taprekstur. Hann
reyndi einnig fyrir sér í rekstri
sushi-veitingastaða og rafbílafram-
leiðslu en bæði fyrirtækin hafa verið
rekin með tapi fram til þessa.
Líklegt er þó að Jysk eigi lengi
eftir að halda nafni Larsens á lofti.
Hófst af sjálfum sér
til auðs og umsvifa
AFP
Frumkvöðull Lars Larsen, stofandi viðskiptaveldisins Jysk. Myndin var
tekin í höfuðstöðvum fyrirtækisins í Árósum fyrir fimm árum.