Vinnumarkaður - 01.10.1994, Side 120

118
Greinargerð um aðferðir og hugtök
Þar sem hver skiptihópur í vinnumarkaðskönnuni er
valinn með einfaldri hendingaraðferð þá verða tveir yngstu
árgangar endanlegs úrtaks hlutfallslega fámennari en þeir
ættu að vera. Þetta stafar af því að þeir sem á árinu áður voru
16 og 17 ára eru nú orðnir árinu eldri. A hverju vori er t.d.
hlutfallslegur heildarfjöldi 16 ára árgangsins aðeins
fjórðungur af því sem vera ætti, þar sem þeir sem áður voru
16 ára hafa nú elst um eitt ár. Skekkjan er helmingi minni
fyrir 17 ára árganginn og hverfur frá og með 18. aldursárinu.
Þetta getur leitt til ofáætlunar á fjölda fólks á vinnumarkaði
þar sem lítil atvinnuþátttaka tveggja yngstu árganganna ætti
að öllu jöfnu að hafa áhrif til lækkunar á mati á
atvinnuþátttöku heildarinnar. Við þessu hefur verið brugðist
með því að taka sérstakt tillit til 16 og 17 ára árganganna við
vigtun úrtaksins.
9.1.4 Hugtök
Aðaliðja. 1 skýrslunni eru þrjár töflur þar sem talnaefnið er
flokkað eftir aðaliðju svarenda (töflur 4.53 - 4.55). Við þá
flokkun eru notaðar aðrar skilgreiningar á vinnuafli, starfandi
fólki og atvinnulausum en í öðrum töflum. Aðaliðja er
skilgreind þannig að í vinnuafli teljast aðeins þeir sem vinna
að jafnaði 12 klst. eða meira á viku eða eru atvinnulausir
skv. skilgreiningu ILO. Námsmenn sem aðeins eru að leita
sér að hlutavinnu eru þó ekki flokkaðir með atvinnulausum.
Að öðru leyti eru svarendur flokkaðir í samræmi við þá
stöðu sem þeir telja sig hafa.
Aldur. Við birtingu gagna eftir aldri svarenda er miðað
við þann aldur sem svarendur ná 15. dag könnunarmánaðar.
I vorkönnuninni 1993 var miðað við 31. mars það ár.
Atvinnugrein. Atvinnustarfsemi þeirra fyrirtækja sem
fólk starfar hjá eða starfaði síðast hjá er flokkuð í samræmi
við Islenska atvinnugreinaflokkun, ISAT 95, sem byggð er
á atvinnugreinaflokkun Evrópusambandsins, NACE (1.
endursk.). Atvinnustarfsemi er flokkuð með fjögurratölustafa
atvinnugreinamúmeri. I þessari skýrslu er þó aðeins flokkað
eftir bálkum atvinnugreinaflokkunarinnar. Fiskiðnaður
myndar þó sérstaka atvinnugrein undir iðnaði.
Atvinnustétt. Fjórar atvinnustéttir em skilgreindar í
vinnumarkaðskönnunum Hagstofunnar: Launþegar, ein-
yrkjar, atvinnurekendur og ólaunað skyldulið. I þessari
skýrslu er einyrkjum og atvinnurekendum slegið saman í
einn hóp, sjálfstætt starfandi.
Atvinnuþátttaka. I vinnumarkaðskönnun Hagstofunnar
er fylgt skilgreiningum Alþjóðavinnumálastofnunarinnar
(ILO) á grundvallarhugtökum um vinnumarkað en þær eru
notaðar á alþjóðavettvangi. Helstu skilgreiningar eru þessar:
Atvinna. Hvers konar vinna gegn endurgjaldi í peningum
eða fríðu, ólaunuð vinna við fyrirtæki eigin fjölskyldu,
ólaunuð vinna við byggingu eigin íbúðarhúsnæðis eða
framleiðslu til eigin neyslu. Ennfremur vinna við listsköpun
jafnvel þótt viðkomandi hafi ekki tekjur af henni. Ólaunuð
vinna við heimilishald á eigin heimili telst ekki atvinna í
skilningi vinnumarkaðskönnunarinnar.
Atvinnulausir. Fólk telst vera atvinnulaust ef það hefur
ekki atvinnu og uppfyllir auk þess eitthvert eftirfarandi
skilyrða:
1. Hefur leitað sér að vinnu sl. fjórar vikur og er tilbúið að
hefja störf innan tveggja vikna frá því könnunin er gerð.
2. Hefur fengið starf en ekki hafið vinnu.
3. Bíður eftir að vera kallað til vinnu.
4. Hefur gefist upp á að leita að atvinnu en bjóðist starf er
það reiðubúið að hefja vinnu innan tveggja vikna.
Námsmenn, þ.m.t. þeir sem leita námssamnings í iðngrein,
teljast atvinnulausir uppfylli þeir fyrsta skilyrðið auk þess
að vera án atvinnu.
Starfandi. Fólk telst vera starfandi (hafa atvinnu) ef það
hefur unnið eina klukkustund eða lengur í viðmiðunarvikunni
eða verið fjarverandi frá starfi sem það gegnir að öllu jöfnu.
Fólk í bamsburðarleyfi telst vera fjarverandi frá vinnu hafi
það farið í leyfi úr launuðu starfi jafnvel þótt það hafi ekki
hug á að hverfa aftur til sama starfs.
Utan vinnuafls. Fólk telst vera utan vinnuafls ef það er
hvorki í vinnu né fúllnægir skilyrðum um að vera atvinnulaust.
Vinnuafl samanstendur af starfandi og atvinnulausu fólki.
Búseta. Úr þjóðskrá fást upplýsingar um sveitarfélag og
póstfang svarenda. Búsetu i vinnumarkaðskönnuninni er
skipt í a) höfuðborgarsvæði, b) kaupstaði og bæi utan
höfúðborgarsvæðis og c) önnur sveitarfélög. Við flokkun
búsetu er stuðst við þjóðskrá eða nýjar upplýsingar frá
svarendum meðan á könnun stendur.
A höfuðborgarsvœði eru eftirtalin sveitarfélög:
Reykjavík, Seltjarnames, Hafnarfjörður, Bessastaða-
hreppur, Garðabær, Kópavogur, Mosfellsbær, Kjalames-
hreppur og Kjósarhreppur.
Til kaupstaða og bœja teljast eftirtalin sveitarfélög:
Keflavík, Grindavík, Sandgerði, Njarðvík, Akranes,
Borgames, Stykkishólmur, Ólafsvík, ísafjörður, Bolungar-
vík, Blönduós, Sauðárkrókur, Siglufjörður, Akureyri, Dalvik,
Ólafsfjörður, Húsavík, Egilsstaðir, Seyðisfjörður, Eski-
fjörður, Neskaupstaður, Höfn í Homafirði, Selfoss, Hvera-
gerði og Vestmannaeyjar.
Til annarra sveitarfélaga teljast sveitarfélög ótalin hér
að ofan.
Hjúskaparstétt. Nokkuð er um það að hjúskaparstétt
svarenda eins og þeir skilgreina hana sjálfir beri ekki saman
við þjóðskrá. Ekki er óalgengt að fráskildir eða ekkjur og
ekklar segist vera ógiftir þegar þeir eru spurðir um
hjúskaparstöðu. Nokkuð er um að fólk í óvígðri sambúð telji
sig vera gift. Væm svör um hjúskaparstétt greinilega röng,
miðað við þjóðskrámpplýsingar, vom þau leiðrétt.
Menntun. I vinnumarkaðskönnuninni er spurt um hæstu
prófgráðu þátttakenda. Svörin em flokkuð í samræmi við
menntunarflokka ISCED, Alþjóðlegu menntunarflokkunar-
innar. Grunnmenntun samsvarar flokkum 1 og 2, starfs- og
framhaldsmenntun svarar til flokka 3 og 5 og háskólamenntun
samsvarar flokkum 6 og 7.
í vinnumarkaðskönnuninni er ennfremur gert ráð fyrir að
iðnmenntun og styttri starfsmenntun ásamt tveggja ára
almennri menntun í framhaldsskóla, þ.m.t. verslunarpróf,
teljist til flokks 3 en fjögurra ára framhaldsmenntun sem
lýkur með stúdentsprófi og starfsmenntun úr svokölluðum
sérskólum, s.s. Fósturskóla, íþróttakennaraskóla, Stýri-
mannaskóla, Myndlista- og handíðaskóla, teljisttil flokks 5.
Námsmenn. Svarandi telst námsmaður ef hann var í
skóla innan hins almenna skólakerfis, á námssamningi eða
i starfsþjálfun í mánuðinum áður en vinnumarkaðskönnunin
var framkvæmd eða er í vinnu með námi.